شناخت دقیق علتهای جرقه زدن سنگ فرز به کاربران کمک میکند تا از بروز خرابیهای سنگین، آسیب به قطعات داخلی و ایجاد خطرات ایمنی جلوگیری کنند. در این مطلب، با نگاهی کاربردی و فنی، مهمترین دلایل جرقه زدن سنگ فرز و راههای بررسی و رفع آن را مرور میکنیم.
۱- فرسودگی یا نامرغوب بودن زغال
اولین علت جرقه زدن سنگ فرز که آن را بررسی میکنیم، جرقه زدن زغال است. زغال بهعنوان یکی از قطعات مصرفی دستگاه سنگ فرز، وظیفه انتقال برق به کلکتور را بر عهده دارد. هر زمان که زغال بیشازحد کوتاه شود، سطح تماس آن با کلکتور کاهش یافته و جرقههای ریز و درشت ایجاد میشود.
همچنین استفاده از زغال نامرغوب، گیر کردن زغال در شیار هدایتکننده، ساییدگی نامتقارن زغال یا ضعیف شدن فنر نگهدارنده نیز باعث بروز قوس الکتریکی میشود. زغالهای غیراستاندارد معمولاً ترکیبات نرمتر یا سختتر از حد معمول دارند و یا دیرتر صیقلی میشوند؛ همین موضوع باعث افزایش حرارت، دود و جرقه زدن بیشتر دستگاه میگردد.
۲- فشار بیش از حد هنگام کار
یکی از اشتباهات رایج کاربران، اعمال فشار سنگین روی دستگاه هنگام برش یا سایش است. بسیاری تصور میکنند با فشار بیشتر، فرایند سریعتر انجام میشود؛ اما حقیقت برعکس است. فشار بیش از حد باعث بالا رفتن آمپر مصرفی موتور، افزایش دمای آرمیچر و به وجود آمدن جرقههای شدید در ناحیه زغال و کلکتور میشود.
این نوع جرقه زدن معمولاً همراه با افت سرعت، تولید بوی غیر معمول و لرزش دستگاه است. بهترین شیوه این است که بگذاریم صفحه سنگ با سرعت و فشار استاندارد خود پیش برود. انتخاب صفحه مناسب نیز نقش مهمی دارد؛ زیرا صفحههای نامناسب کاربر را مجبور به فشار بیشتر میکنند.
۳- ورود گردوغبار فلزی به موتور
گردوغبار فلزی یکی از خطرناکترین آلایندهها برای دستگاههای الکتریکی با موتور آرمیچری است. این ذرات بسیار ریز در حین برش فلز تولید شده و ممکن است از طریق دریچههای تهویه وارد دستگاه شوند. وقتی این برادهها روی کلکتور یا زغال جمع میشوند، اتصالهای سطحی ایجاد کرده و باعث جرقههای بزرگتر از حالت طبیعی میشوند.
برای جلوگیری از این مشکل، توصیه میشود پس از هر بار کار سنگین، دستگاه با فشار باد تمیز شود. کار در محیطهای بسیار آلوده حتماً باید با کاور محافظ و بازدید دورهای همراه باشد.
۴- خرابی یا لقی بلبرینگها
بلبرینگها نقش مهمی در تعادل و نرمی گردش روتور دارند. هر زمان که بلبرینگ دچار لقی، خشکی یا شکستگی شود، روتور به صورت نامنظم حرکت میکند. این حرکت نامتقارن سبب میشود زغال و کلکتور به طور یکنواخت تماس نداشته باشند و همین موضوع جرقههای شدید و صدای غیرعادی ایجاد میکند.
لقی بلبرینگ معمولاً با افزایش لرزش دستگاه و صدای سوت یا تقتق همراه است. در این شرایط ادامه کار میتواند به کلکتور و آرمیچر آسیب جدی وارد کند. تعویض به موقع بلبرینگ یکی از ارزانترین و البته مؤثرترین راههای جلوگیری از خرابیهای بزرگتر است.
۵- آسیبدیدگی یا کثیفی کلکتور
کلکتور قلب انتقال جریان در موتور است و هرگونه آسیب، نشتی برق، چربی یا ناهمواری روی آن، مستقیماً موجب جرقه زدن میشود. از مواردی مانند سیاه شدن سطح کلکتور، شیار افتادن، جمع شدن کربن سوخته یا پولیش نشده بودن سطح، میتوان به عنوان علت جرقه زدن کلکتور سنگ فرز یاد کرد.
اگر کلکتور سطحی ناهموار داشته باشد، هر بار که زغال از روی شیار عبور میکند، یک قوس الکتریکی کوچک ایجاد میشود و این جرقهها به مرور افزایش مییابد. در تعمیرگاهها معمولاً سطح کلکتور با تراش سبک یا پولیش نرم اصلاح میشود تا تماس یکنواختی ایجاد گردد.
۶- جرقه زدن آرمیچر سنگ فرز
جرقه زدن در ناحیه آرمیچر معمولاً نشانهای از ایراد جدیتر در سیمپیچهاست. از عواملی مثل فشار بیش از حد، نفوذ گردوغبار فلزی، اتصال داخلی سیمپیچ، نیمسوز شدن کویلها یا تاب برداشتن روتور میتوان به عنوان علت جرقه زدن آرمیچر سنگ فرز یاد کرد. این عوامل باعث میشوند که آرمیچر نتواند جریان را به طور یکنواخت عبور دهد. از مهمترین علائم خرابی آرمیچر میتوان به موارد زیر اشاره کرد.
- بوی سوختگی
- کاهش محسوس قدرت
- جرقههای بزرگتر از حالت معمول
- داغ کردن سریع دستگاه
وقتی این علائم مشاهده میشود، ادامه کار با دستگاه میتواند موجب سوختن کامل موتور شود.
۷- قطعی یا اتصالی در سیمپیچها
فرسودگی عایق، قطعی لحظهای یا اتصال داخلی سیمپیچها باعث نوسان جریان و جرقه زدن متناوب دستگاه میشود. این مشکل معمولاً همراه با کاهش توان دستگاه، قطعووصلی لحظهای یا نوسان دور موتور مشاهده میشود. در چنین مواقعی، موتور باید به صورت تخصصی تست و تعمیر شود.
۸- خرابی کلید یا اتصالات داخلی
نقص در کلید روشن/خاموش یا اتصالات داخلی یکی از دلایل پنهان اما خطرناک جرقه زدن است. شل بودن سوکتها، قطعووصلی سیمهایی که وارد موتور میشوند یا خرابی ریزکلیدها باعث نوسان جریان و انتقال شوک الکتریکی به زغال و آرمیچر میشود. اگر هنگام روشن کردن دستگاه جرقه شدید میبینید یا دستگاه با تأخیر روشن میشود، احتمال خرابی کلید بسیار زیاد است.
۹- استفاده از صفحه نامرغوب
صفحههای غیراستاندارد یا ناهماهنگ با دستگاه باعث لرزش، فشار بیشازحد و کاهش پایداری دور موتور میشوند؛ که همگی از عوامل مهم جرقه زدن هستند.
۱۰- عایقکاری ضعیف یا سیم لخت شده
گاهی مشکل از داخل موتور نیست، بلکه از کابل یا سیمهای داخلی دستگاه آغاز میشود. اگر بخشی از سیم برق لخت شود یا روکش آن در اثر حرارت آسیب ببیند، تماس با بدنه یا سایر قطعات رخ داده و جرقه داخلی شکل میگیرد. این شرایط ممکن است همراه با شوک خفیف، بوی سوختگی کابل یا قطعووصلی دستگاه باشد.
نکات مهم برای جلوگیری از جرقه زدن سنگ فرز
نگهداری صحیح سنگ فرز، بهترین راه جلوگیری از بروز این مشکلات است. توجه به این نکات نه تنها عمر دستگاه را افزایش میدهد بلکه نیاز به بررسی و خرید فرز برقی در فواصل کوتاه را نیز کاهش میدهد.
- بازدید دورهای زغال و تعویض در صورت کوتاه شدن
- تمیزکاری کلکتور و محفظه موتور
- بررسی سلامت فنرهای نگهدارنده زغال
- گریس کاری و چک کردن بلبرینگها
- جلوگیری از نفوذ گردوغبار فلزی
- استفاده از صفحه استاندارد و متناسب با نوع کار
- بازدید کابل برق، کلید و اتصالات داخلی
جمعبندی
جرقه زدن سنگ فرز همیشه به معنی خرابی جدی نیست اما بیتوجهی به آن میتواند مشکلات بزرگتری ایجاد کند. با بررسی زغال، کلکتور، آرمیچر، بلبرینگها و سیمکشی داخلی میتوان بیشتر ایرادها را به موقع تشخیص داد. استفاده از قطعات استاندارد و رعایت اصول کاربری، بهترین راه افزایش طول عمر دستگاه است.
