هیچ‌وقت به یک‌هشتم نهایی نرسیدیم!/ شاید باز حریف آمریکا شویم

    عصر ایران؛ شیرو ستمدیده - قرعه‌کشی جام جهانی 2026 برگزار شد و ایران در گروهی نسبتا آسان قرار گرفت. یعنی باید با بلژیک و مصر و نیوزیلند دست‌وپنجه نرم کنیم، بلکه برای اولین بار از مرحلۀ گروهی فراتر رویم و در مرحلۀ حذفی حذف شویم! البته عبارت "گروه آسان"، که این روزها زیاد به گوش می‌رسد، نشانۀ شانس نیست؛ چون که اکثر گروه‌ها نسبت به دوره‌های قبلی جام جهانی آسان شده‌اند. تعداد تیم‌ها از 32 به 48 رسیده و طبیعی است که تیم‌های ضعیف‌تر هم به جام جهانی رسیده‌اند و با این حساب گروه‌ها آسان‌تر خواهند بود.

 

   وقتی ما با سابقۀ 6 دوره حضور در جام جهانی، در هفتمین حضورمان احساس می‌کنیم گروه آسانی داریم، قاعدتا تیم‌های مدعی و گردن‌کلفت نیز بابت مرحلۀ گروهی این جام خیال‌شان راحت خواهد بود. هر چند که در عمل ممکن است اوضاع برای هر تیمی، چه ایران چه آلمان و برزیل و اسپانیا، برخلاف حرف و حدس‌های پیش از آغاز جام پیش برود.

 

   اما وقتی تیم‌هایی نظیر کوراسائو و کیپ‌ورد در این جام جهانی حضور دارند، بیراه نیست اگر بگوییم کیفیت مرحلۀ گروهی مسابقات، پایین‌تر از قبل خواهد بود. کوراسائو جزیره‌ای است در دریای کارئیب جنوبی، که از پادشاهی هلند خودمختاری کسب کرده و در واقع کشور به معنای دقیق کلمه محسوب نمی‌شود. کیپ‌ورد هم کشوری است متشکل از 10 جزیره و در سال 1975 از پرتغال مستقل شده.

 

   فیفا در راستای توسعۀ فوتبال در جهان، تعداد تیم‌های جام جهانی را هر از گاهی افزایش می‌دهد. در 48 سال اخیر، تعداد تیم‌های جام جهانی سه برابر شده. در سال 1978 شانزده تیم در جام جهانی حضور داشتند اما در سال 2026 چهل‌وهشت تیم در این مسابقات حضور خواهند داشت. در جام جهانی 1982 برای اولین بار شاهد حضور 24 تیم بودیم. در جام 1998 شمار تیم‌ها به عدد 32 رسید. جام جهانی 2022 آخرین دورۀ برگزاری این مسابقات با حضور 32 تیم بود.   

 

 

  البته مسئله فقط حضور ملل بیشتر در جام جهانی نیست. پول هم در اتخاذ سیاست افزایش تیم‌ها موثر است. توسعۀ فوتبال در جهان یعنی افزایش ثروت فیفا. معلوم نیست در قبال این سیاست چه باید گفت؟ از طرفی مردم کشورهای مختلف خوش دارند تیم فوتبال کشورشان در جام جهانی حضور داشته باشد و فیفا هم در گذر زمان نشان داده که به این خواستۀ جهانی بی‌اعتنا نیست، اما بها دادن به این خواسته در حکم کاهش کیفیت مسابقات جام جهانی است.

 

  ولی سران فیفا لابد استدلال می‌کنند رشد کمّی و تقویت کیفی فوتبال در اقصی نقاط جهان، نهایتا به سود خود این ورزش است و اقبال به فوتبال را در بلندمدت تضمین می‌کند. آن‌ها همچنین می‌توانند بر دراماتیک بودن مسابقات فوتبال تاکید کنند. یک نبرد دراماتیک، لزوما بین دو تیم مشهور و برجسته رخ نمی‌دهد.

 

   مثلا در همین گروه G، که تیم ملی ایران هم در آن حضور دارد، در روز آخر مرحلۀ گروهی، ممکن است مسابقۀ نیوزیلند و بلژیک و یا بازی ایران و مصر به شدت دراماتیک و فراموش‌نشدنی از آب درآید. لذت فوتبال فقط در کیفیت بازیِ بازیکنان دو تیم نیست. منطق موقعیت، و فراز و فرود‌های یک مسابقه بسیار حساس نیز نقش مهمی در لذت‌بردن تماشاگران آن مسابقه دارد.

 

   همۀ این حرف‌ها و نکته‌سنجی‌ها درست است، اما باز آنچه مثل خاری ذهن را می‌خلد، افت کیفی اکثر مسابقات در کوتاه‌مدت است. یعنی نمی‌توان به امید دراماتیک‌شدن یک بازی خاص بین دو تیم سطح پایین، کیفیت کلی جام جهانی را قربانی کرد. در واقع تکرار آنچه در جام جهانی 2002 رخ داد، یکی از دغدغه‌های فوتبالدوستان ناب (یا طرفداران فوتبال ناب) است.

 

 

  در جام جهانی 2002، تیم‌های فرانسه و آرژانتین و پرتغال در مرحلۀ گروهی حذف شدند و ایتالیا در مرحلۀ یک‌هشتم نهایی. سنگال تیمی بود که بازی دلچسبی نداشت ولی در مرحلۀ گروهی فرانسه را برد و در یک‌هشتم نهایی سوئد را حذف کرد. نهایتا مرحلۀ یک‌چهارم نهایی با حضور تیم‌هایی مثل ترکیه و سنگال و کرۀ جنوبی و آمریکا، کیفیتی نازل‌تر از یک‌چهارمِ نهایی ادوار پیشین جام جهانی داشت. کرۀ جنوبی هم با کمک داور موفق شد ایتالیا و اسپانیا را شکست دهد و به نیمه‌نهایی برود چونکه فیفا در راستای سیاست توسعۀ فوتبال، تمام‌قد پشت کره‌ای‌ها ایستاده بود!

 

  اما از این نکات که بگذریم، حکایت ما هم در جام جهانی از جهاتی جالب است. الان بسیاری از ورزشی‌نویسان امیدوار شده‌اند که ایران برای اولین بار می‌تواند از گروهش صعود کند؛ چونکه هم گروهمان نسبتا آسان است، هم تیم سوم گروه‌های دوازده‌گانه هم می‌تواند به مرحلۀ بعد (یعنی مرحلۀ یک‌شانزدهم نهایی) صعود کند. یعنی از بین 12 تیم سوم کل گروه‌ها، 8 تیم در کنار 24 تیم اول و دوم گروه‌ها به مرحلۀ حذفی صعود می‌کنند.

 

   با اینکه، به نظر نگارنده، احتمال صعود نکردن ما به مرحلۀ یک‌شانزدهم نهایی چندان هم کم نیست، ولی حتی اگر صعود کنیم، ناکامی بزرگ ما در دوره‌های قبلی جام جهانی، فراموش‌شدنی نیست. ما در شش دوره حضورمان در جام جهانی، هیچ وقت نتوانستیم از گروه‌مان صعود کنیم؛ چه وقتی که 16 تیم در جام جهانی حضور داشتند، چه بعدها که تعداد تیم‌ها به عدد 32 رسیده بود.

 

  در واقع ما اگر در جام جهانی آتی از گروه‌مان صعود کنیم، به غیر از اینکه کار شاقی انجام نداده‌ایم، باز هم به مرحلۀ یک‌هشتم نهایی صعود نکرده‌ایم. اگر در مرحلۀ یک‌شانزدهم هم پیروز شویم، تازه برای اولین بار به مرحلۀ یک‌هشتم نهایی رسیده‌ایم و به این ترتیب می‌توانیم ناکامیِ ننگین نرسیدن مکررمان به یک‌هشتم نهایی را جبران کنیم!

 

 

   اما نکتۀ جالب این است که در مرحلۀ یک‌شانزدهم نهایی، احتمالش کم نیست که حریف ما ایالات متحدۀ آمریکا باشد و سومین جدال ایران و آمریکا در جام جهانی رقم بخورد. یعنی اگر آمریکا و ایران هر دو به عنوان "تیم دوم" از گروه‌های D و G صعود کنند، در یک‌شانزدهم نهایی به مصاف هم می‌روند.

 

   اما اگر آمریکا را ببریم، این احتمال زیاد است که در یک‌هشتم نهایی به مصاف فرانسه برویم؛ چون حریف ما در یک‌هشتم نهایی، در صورتی که به عنوان تیم دوم از گروه‌مان صعود کنیم، با فرض بسیار محتمل اول‌شدن فرانسه در گروه خودش (گروه ( i، تیم برندۀ مسابقۀ فرانسه و اروگوئه یا فرانسه و عربستان بازی کنیم. چون فرانسه به مصاف تیم دوم گروه i می‌رود و در این گروه احتمالا اسپانیا تیم اول خواهد بود و کیپ‌ورد هم تیم چهارم. در این صورت فرانسه در یک‌شانزدهم نهایی باید با اروگوئه یا عربستان بازی کند.

 

   باری، احتمالات بسیارند و نکتۀ مهم این است که در اگر نتوان نشست! ‌مهم‌ترین کاری که تیم ملی در جام جهانی آتی می‌تواند انجام دهد، خوب‌بازی‌کردن است. ما محال است به یک‌چهارم نهایی برسیم. پس با خیال راحت باید بهترین بازی خودمان را ارائه کنیم و عین خیال‌مان هم نباشد که در چه مرحله‌ای حذف می‌شویم. بویژه اینکه الان دیگر در روزگار دیگری‌ به سر می‌بریم و بازی‌های تیم ملی، حتی در جام جهانی، برای بخش قابل توجهی از مردم ایران اهمیتی ندارد.