خبرگزاری مهر - گروه ورزشی: رضا خسروی - بهنام روان پاک: ششمین دوره بازیهای همبستگی کشورهای اسلامی از ۱۶ تا ۳۰ آبان به میزبانی ریاض عربستان برگزار شد. کاروان ورزش ایران با ۱۹۱ ورزشکار در این دوره از مسابقات شرکت کرد و در پایان موفق شد ۸۱ مدال شامل ۲۹ مدال طلا، ۱۹ مدال نقره و ۳۳ مدال برنز را به نام خود ثبت کند و پس از ترکیه و ازبکستان، در رتبه سوم ایستاد و عنوان دوره گذشته را تکرار کرد.
این رویداد از این جهت برای ورزش ایران از اهمیت بالایی برخوردار بود که میتوانست محکی مناسب برای سنجش ظرفیت تیمهای ورزشی جهت حضور در بازیهای آسیایی ناگویا در ژاپن باشد که سال آینده برگزار خواهد شد.
عملکرد کاروان ایران در این دوره از بازیهای همبستگی کشورهای اسلامی، بار دیگر ظرفیت بالای ورزش کشورمان در عرصههای بینالمللی را به نمایش گذاشت و نویدبخش آیندهای روشنتر در رقابتهای پیشرو بود.
خبرگزاری مهر در راستای بررسی و تحلیل عملکرد کاروان ورزش ایران در این دوره از رقابتها، میزبان مازیار مهرانی کارشناس ورزش و رضا شجیع رئیس مرکز نظارت بر تیمهای ملی کمیته ملی المپیک بود تا ابعاد مختلف نتایج بهدستآمده را مورد ارزیابی قرار دهد.
اهمیت بازیهای کشورهای اسلامی برای ایران
رضا شجیع که در طول برگزاری ششمین دوره به همراه کاروان ایران در عربستان حضور داشت در توضیح ابتدایی خود گفت: بازیهای کشورهای اسلامی بدون تردید رویدادی بسیار مهم و تأثیرگذار برای ورزش ایران بهشمار میرفت؛ چه از منظر توجه و حساسیتی که مسئولان و متولیان ورزش کشور نسبت به آن داشتند، چه از حیث بازتاب رسانهای و میزان توجه افکار عمومی. از مدتها پیش، اهمیت و حساسیت این رقابتها به فدراسیونهای ورزشی گوشزد شده بود و همگان میدانستند که ورزش ایران با یک آزمون مهم و تعیینکننده روبهرو است.
شجیع در ادامه تاکید کرد: بر همین اساس، به نظر میرسد برگزاری این میزگرد تخصصی میتواند به روشنتر شدن ابعاد مختلف این رویداد کمک کند و زمینهای فراهم آورد تا با نگاهی دقیقتر و واقعبینانهتر، دستاوردها، نقاط قوت و چالشهای موجود مورد بررسی قرار گیرد. بیتردید چنین نشستهایی میتواند بهعنوان یک راهنما و چراغ راه برای آینده ورزش کشور عمل کند و مسیر برنامهریزیهای آتی را شفافتر و هدفمندتر سازد.
* خبرگزاری مهر: نشستها و جلسات تخصصی که وزارت ورزش و کمیته المپیک با فدراسیونها داشت چقدر در روند آماده سازی و کسب نتایج کاروان ایران تأثیرگذار بود؟
شجیع: ما در کمیته ملی المپیک موضوع حضور در این رقابتها را در چند بُعد مختلف دنبال میکنیم. نخستین بُعد، نشستهای تخصصی اولیه با فدراسیونهای ورزشی است. در جلسات ابتدایی درباره برخی رشتهها تصمیمگیری میشود و حتی در مواردی به این جمعبندی میرسیم که برخی رشتهها اعزام نشوند. بهعنوان مثال، در این دوره از مسابقات درباره رشتههایی مانند شترسواری و سوارکاری پس از بررسیهای لازم به این نتیجه رسیدیم که اعزامی در کار نباشد.
در خصوص ورزشهای الکترونیک نیز ما علاقهمند به اعزام این رشته بودیم، اما این رشته موفق به کسب سهمیه نشد. در جریان همین جلسات تخصصی، موارد متعددی از جمله رنکینگ رقبای ایران در کشورهای اسلامی مورد بررسی قرار میگیرد. ملاک اصلی برای اعزام تیمها، پیشبینی نتایج بر اساس رکوردها و عملکردهای ثبتشده اخیر در مسابقات معتبر است. بهعنوان نمونه، اگر تیمی در بازیهای آسیایی یا جهانی حضور داشته باشد رنکینگها و رکوردهای آنها مشخص و قابل ارزیابی است.
ما اطلاعات کشورهای اسلامی را بهصورت جداگانه استخراج میکنیم، کشورهای غیر اسلامی را از جدول حذف کرده و سپس فاصله رکوردی خودمان را با سایر کشورهای اسلامی مقایسه میکنیم. در این مرحله، یک تصویر روشن و واقعی از وضعیت رکوردها، نتایج و شرایط رقابتی در اختیار فدراسیونها قرار میدهیم؛ بهویژه در رشتههای رکوردی که حتی یک صدم ثانیه یا کوچکترین میلیمتر هم میتواند تعیینکننده باشد.
پس از برگزاری این نشستهای اولیه، گام دوم بازدید از اردوهای تیمهای ملی است. بر اساس یک برنامه مدون و منظم، تلاش میشود از ماهها قبل شرایط مناسبی برای اردوها فراهم شود. برنامههای تمرینی و دورهبندی تمرینها در اختیار ما قرار میگیرد و دپارتمان علم تمرین کمیته ملی المپیک، این برنامهها را بهدقت بررسی میکند. اینکه یک مربی ادعا میکند ورزشکار در چه زمانی به اوج آمادگی میرسد و آیا برنامه تمرینی ارائهشده واقعاً به آن هدف منتهی میشود یا خیر، بهصورت تخصصی ارزیابی میشود.
در برخی رشتهها، ورزشکاران باید در چند مسابقه و چند مقطع به اوج آمادگی برسند که اصطلاحاً به آن مولتیپیک یا چند اوج گفته میشود. این فرآیند نیز توسط متخصصان علم تمرین ما بهطور کامل بررسی و کنترل میشود. امسال از معدود دورههایی بود که تقریباً هیچ تیمی بدون روانشناس نبود و در صورت نیاز، حتی برای یک ورزشکار بهصورت انفرادی نیز این امکان فراهم شد که با هزینه کمیته ملی المپیک، روانشناس در کنار تیم یا ورزشکار حضور داشته باشد.
رضا شجیع رئیس مرکز نظارت بر تیمهای ملی
موضوع معاینات کامل پزشکی نیز بسیار جدی دنبال شد. ورزشکارانی که قرار بود اعزام شوند، از نظر آسیبدیدگی، چکاپ کامل پزشکی، وضعیت تغذیه و سایر مسائل مرتبط بهطور دقیق بررسی شدند و توصیههای لازم به آنها ارائه شد. همچنین مشاورههای پیشگیری از دوپینگ بهصورت کامل در اختیار ورزشکاران قرار گرفت.
مرحله بعدی، جلسات نهاییسازی و اعزام است. در این جلسات وارد جزئیات نفر به نفر میشویم. بهعنوان مثال، فدراسیونی مانند دوومیدانی اعلام میکند قصد اعزام ۱۲ ورزشکار را دارد؛ در این مرحله، درباره تکتک نفرات، رقبای احتمالی، فاصله رکوردی و شرایط مسابقه بحث و بررسی انجام میشود و در نهایت، اگر برای ورزشکاری شانس مدال متصور باشد، اعزام او نهایی میشود. البته در این مسابقات، برای بانوان تا رتبه ششم نیز شانس اعزام در نظر گرفته شد.
در برخی رشتهها، به دلیل نبود برآورد دقیق از وضعیت رقبا، اعزام ورزشکاران بر اساس سهمیهای که خود رشته کسب کرده بود انجام شد. امسال برای اولین بار بازیهای کشورهای اسلامی بهصورت سهمیهای برگزار شد. برخلاف دورههای گذشته که اختیار اعزام به کشورها داده میشد این بار در دستورالعملهای فنی تأکید شده بود که ورزشکاران باید بر اساس رنکینگ در فدراسیون جهانی انتخاب شوند و تعداد سهمیه هر کشور در هر رشته مشخص شده بود.
به همین دلیل، از نظر فنی این دوره از مسابقات قابل مقایسه با ادوار گذشته نبود. محدودیتهای سهمیهای و الزام حضور ورزشکاران رنکینگدار باعث شد سطح رقابتها بهمراتب بالاتر برود و رقابت واقعیتری شکل بگیرد.
نکته مهم دیگر، حضور ورزشکاران غیرمسلمان زیر پرچم کشورهای اسلامی بود؛ موضوعی که در چارچوب قوانین بازیها مجاز است. به همین دلیل شاهد حضور ورزشکارانی از کشورهایی مانند گرجستان و ارمنستان در برخی رشتهها، از جمله وزنهبرداری، زیر پرچم کشورهایی مانند بحرین بودیم. این مسئله باعث میشد تحلیل رقبا تا حدی پیچیده شود؛ چرا که شما ممکن است تصور کنید رقبای یک کشور مشخص چه کسانی هستند، اما ناگهان آن تیم با چند ورزشکار آفریقایی یا اروپایی وارد مسابقات میشود و تمام معادلات آنالیز رقیب تغییر میکند.
بازیهای کشورهای اسلامی از منظر نگاه به آینده نیز اهمیت زیادی دارد. این رقابتها فرصتی است تا تکنیکها، تاکتیکها، برنامههای تمرینی و روشهای مربیان بررسی شود و همچنین ورزشکاران سطوح دوم و سوم فرصت پیدا کنند خودشان را نشان دهند. در این دوره، شاهد ظهور ورزشکارانی بودیم که عملکردشان فراتر از انتظار بود و بسیار درخشان ظاهر شدند. در مقابل، ورزشکارانی هم بودند که انتظارات زیادی از آنها وجود داشت و انشاءالله در فرصت مناسب میتوان درباره عملکردشان بهصورت دقیقتر صحبت کرد.
* خبرگزاری مهر: در سالهای اخیر بین اعزام کمی یا کیفی کاروانهای ورزش ایران به رویدادهای بین المللی اختلاف نظرهایی وجود داشته است. شما کدام مورد را به سود ورزش ایران میدانید؟
مازیار مهرانی: به اعتقاد من، یکی از مشکلات اساسی ورزش ایران، نبود سیاستگذاری شفاف و روشن در قبال فدراسیونهای ورزشی است. آنچه در گام نخست باید در حوزه ورزش اتفاق بیفتد این است که متولی اصلی ورزش کشور یعنی وزارت ورزش با همکاری کمیته ملی المپیک طرحی را که پیشتر نیز از سوی من پیشنهاد شده بود و با عنوان «طرح طبقهبندی فدراسیونهای ورزشی» شناخته میشود، بر اساس شاخصهای کارشناسی به اجرا درآورند؛ آن هم بهویژه در حوزه ورزش قهرمانی.
چنانچه ما بتوانیم جایگاه و تکلیف فدراسیونهای ورزشی را بهطور دقیق مشخص کنیم هم راه اعتراضها و بهانهجوییهای احتمالی از سوی فدراسیونها بسته میشود و هم این امکان فراهم خواهد شد که بهصورت دقیق بدانیم از هر فدراسیون چه انتظاراتی داریم، قرار است چه مأموریتی را دنبال کند، در چه شرایطی فعالیت کند و نهایتاً به چه اهدافی دست یابد.
باید بپذیریم که دورهای که در آن قرار داریم، دیگر زمان کسب تجربه در مسابقات بزرگ نیست. رویدادهایی مانند بازیهای آسیایی، المپیک که جایگاه و اهمیت آنها کاملاً روشن است و حتی بازیهای همبستگی کشورهای اسلامی که هر دوره با ضوابط فنی دقیقتر، چارچوبهای کاری محکمتر و محدودیتهای منطقیتری برگزار میشود، شرایطی نیستند که صرفاً بهعنوان میدان تجربه از آنها استفاده کنیم.
در چنین مسابقاتی، تجربهاندوزی باید پیشتر و بر اساس یک برنامهریزی مشخص، مدون و هدفمند در سایر میادین بینالمللی انجام شده باشد؛ برنامهای که فدراسیونهای ملی بهصورت جدی دنبال کردهاند. در نتیجه، حضور در این رویدادها باید با هدف مدالآوری، افتخارآفرینی و کسب بیشترین دستاورد ممکن در ورزش قهرمانی صورت بگیرد. به اعتقاد من، تعریف درست ورزش قهرمانی در شرایط امروز دقیقاً باید از همین منظر و با چنین نگاهی انجام شود.
در دورههای گذشته و در آستانه اعزام به بازیهای آسیایی نیز بارها از سوی کمیته ملی المپیک، مباحثی مطرح میشد که ماهیتی تقریباً مشابه داشت. در هر دوره عنوان میشد که فدراسیونهای ملی به چند دسته تقسیم میشوند؛ بهگونهای که گروهی در اولویت اول قرار دارند، گروهی در اولویت دوم هستند و گروه سوم صرفاً با شرایط خاص یا محدود اعزام میشوند. با این حال، به نظر میرسد این نوع تقسیمبندی و طبقهبندی سنتی فدراسیونها در عمل کارایی و اثربخشی لازم را نداشته است.
با توجه به شرایط ویژه اقتصادی کشور و محدودیتهای مالی و اعتباری که هر سال نیز بر شدت آنها افزوده میشود، بدیهی است که باید به سمتی حرکت کنیم که حضور ما در رقابتها، حضوری کیفی باشد. اما از سوی دیگر، اگر نگاه ما به ورزش، نگاهی مبتنی بر توسعه ورزش باشد، طبیعی است که رشد کمی نیز باید در کنار رشد کیفی معنا پیدا کند؛ به این معنا که افزایش تعداد رشتهها و اعزامها نباید به بهای افت کیفیت تمام شود و در عین حال، کیفیت نیز نباید مانع توسعه منطقی و برنامهریزیشده کمی شود.
مازیار مهرانی کارشناس ورزش و رسانه
اگر قصد داشته باشیم به سمت حضور کمی در مسابقات حرکت کنیم و تعداد رشتههای ورزشی را افزایش دهیم این مسیر باید حتماً در چارچوب یک برنامهریزی دقیق، هدفمند و مبتنی بر نگاه کارشناسی طی شود؛ نگاهی که در نهایت به نتایج ملموس ختم شود، همانطور که در برخی رشتههای غیرسنتی شاهد آن بودیم و توانستیم به موفقیتها و مدالآوری دست پیدا کنیم.
شجیع در پاسخ به صحبتهای مهرانی: من کاملاً با دیدگاههای مطرحشده موافقم. بازیهای المپیک و بازیهای آسیایی بدون شک محل محک جدی ورزش ایران هستند؛ یعنی عملکرد هر ورزشکار و هر تیمی که در طول چهار سال کار کرده، در این رویدادها مشخص میشود. با این حال بازیهایی مانند بازیهای کشورهای اسلامی شرایط متفاوتی دارند چرا که ما در بسیاری از رشتهها با رقبای سنتی خودمان روبهرو نیستیم.
در این مسابقات بخشی از رقابتها مربوط به کشورهایی است که مانند کشورهای آفریقایی یا ترکیه به سطح بالای رقابتهای اروپایی نزدیک هستند. بنابراین جنس و سبک رقبای ما متفاوت است. به جز کشورهایی مانند قزاقستان، ازبکستان و آذربایجان، رقبای اصلی ما در این دوره معمولاً ترکیه و مصر هستند و در برخی رشتهها نیز عربستان و بحرین سرمایهگذاریهای جدی انجام دادهاند که باعث شده با مهرههای جدید و متفاوتی مواجه شویم.
به همین دلیل من بازیهای کشورهای اسلامی را یک فرصت عالی برای آمادهسازی بازیهای آسیایی میبینم. تجربه کسب کردن، آزمون و خطا و رویارویی با رقبا و سبکهای جدید در این مسابقات میتواند بسیار مفید باشد. چرا که در بازیهای آسیایی دیگر نمیتوانیم با این استدلال که «جوانگرایی کردیم و تجربه کسب کردیم» بهانه بیاوریم؛ آنجا باید آماده و برای مدالآوری واقعی حضور داشته باشیم.
در رشتههای قهرمانی، چرخه اتصال، پشتوانه و ورود ورزشکاران به سطوح بالای قهرمانی در بسیاری از رشتهها هنوز مبهم است. برخی رشتهها مانند کشتی شرایط خوبی دارند؛ بهگونهای که از رده نوجوانان، امید و بزرگسالان، ورزشکاران بهصورت سلسلهوار وارد چرخه رقابت میشوند. اما در بسیاری از رشتههای دیگر چنین سیستمی وجود ندارد. نتیجه این میشود که وقتی یک فدراسیون بخواهد جوانگرایی کند و ورزشکار پیشکسوت را کنار بگذارد، این تصمیم تبدیل به پروژهای بسیار سخت و جسورانه میشود، در حالی که در سایر نقاط جهان، جایگزینی ورزشکار باتجربه با جوانتر بر اساس عملکرد اتفاق میافتد. متأسفانه در برخی رشتهها هنوز بازیکنسالاری بر تصمیمگیریها تأثیرگذار است.
نکته دوم: فرصت بازیهای کشورهای اسلامی
رضا شجیع در ادامه صحبتهایش خاطرنشان کرد: با توجه به نبود چرخه و پشتوانه مشخص در برخی فدراسیونها، ما در کمیته ملی المپیک شرایطی را فراهم میکنیم تا فدراسیونها بتوانند تصمیمات جسورانه خود را در محیطی کمفشارتر عملی کنند. بهعنوان مثال وقتی یک فدراسیون تصمیم میگیرد یک ورزشکار جوان را جایگزین کند، بازیهای کشورهای اسلامی فرصتی عالی برای آزمایش و کسب تجربه فراهم میکند. جالب است که بسیاری از این ورزشکاران جوان با وجود عدم تجربه قبلی در چنین رقابتهایی عملکرد بسیار خوبی از خود نشان دادند.
نکته سوم: فضای روانی و رسانهای متفاوت
بازیهای کشورهای اسلامی از نظر فضای رسانهای و روانی نیز شرایط خاصی دارند. ورزشکارانی که در مسابقات آسیایی یا جهانی تجربه دارند با ورود به این بازیها با توجه رسانهای بالا، فضای افتتاحیه دهکده و پوشش گسترده رسانهای مواجه میشوند که تجربه جدیدی برای آنهاست. این تجربه به ورزشکار کمک میکند مزۀ رقابت و قهرمانی را بچشد و انگیزهای برای پیشرفت بیشتر ایجاد کند. این بازیها شباهت زیادی به رویدادهای ملی شبیهسازی شده در چین دارند که با همان شور و هیجان، محیطی مشابه مسابقات بزرگ برای ورزشکاران فراهم میکنند، هرچند با کیفیت متفاوت.
بحث اعزام ورزشکاران میتواند از چند منظر مورد بررسی قرار گیرد:
سیاست کمی و اقتصادی: با توجه به هزینه اعزام هر ورزشکار، ترجیح داده میشود درصد بالایی از ورزشکاران اعزامی مدالآور باشند؛ برای مثال در بازیهای کشورهای اسلامی اخیر تقریباً ۷۰ درصد ورزشکاران ما موفق به کسب مدال شدند.
سیاست توسعهای: اعزام ورزشکاران به مسابقات بینالمللی با هدف کسب تجربه و آمادهسازی برای رویدادهای بزرگتر، حتی اگر انتظار مدالآوری نباشد. مثال واضح آن، اعزام تیمهای جوانان به بازیهای آسیایی بحرین بود.
شجیع تأکید کرد: ورزشکاری که در این شرایط پر فشار رسانهای موفق به کسب مدال میشود تجربه ارزشمندی به دست میآورد و انگیزهای برای پیشرفتهای بعدی پیدا میکند. اگر سیاستهای اعزام شفاف و مستمر باشند و تغییر مدیریتها باعث تغییر سلیقهای سیاستها نشود، فدراسیونها میتوانند خود را بهتر با اهداف کلان هماهنگ کنند.
خبرگزاری مهر: آقای مهرانی، در چند رویداد گذشته از جمله بازیهای آسیایی و المپیک، عملکرد برخی فدراسیونها از نظر کیفیت ضعیف بود. انتظار میرود اگر رئیس یک فدراسیون عملکرد ضعیفی داشته و برخلاف وعدهها و تعهدات خود عمل کرده باشد، وزارت ورزش و کمیته ملی المپیک برخورد کنند. چرا چنین برخوردی صورت نمیگیرد تا از تکرار ناکامی در رویدادهای بعدی جلوگیری شود؟
مهرانی: وقتی ما در یک رویداد بینالمللی حضور پیدا میکنیم که برای کشور جنبه حیثیتی دارد، پس از بازگشت معمولاً روند گذشته این بود که مسئولان تلاش میکنند از عملکرد حوزه ورزش قهرمانی دفاع کنند. آمار و ارقام و توضیحاتی ارائه میشود که نشان دهد ما موفق بودهایم و این امر کاملاً طبیعی است. از سوی دیگر، رسانهها و منتقدان در همان زمان تلاش میکنند که علاوه بر بیان نقاط قوت، نقاط ضعف را نیز در قالب گزارش و تحلیل مطرح کنند.
اگر قرار است کار صحیحی انجام شود باید وزارت ورزش وارد فرآیند مطالبهگری شود. به این معنا که همان کاری که رسانهها و منتقدان انجام میدهند، وزارت ورزش با همکاری کمیته ملی المپیک انجام دهد. یعنی وزارت ورزش باید ارزیابی کند: حضور ما در مسابقات کشورهای اسلامی چگونه بوده، درصد رشد مدالها چقدر بوده، حضور کیفی تیمها چگونه بوده، مشکلات کجا بوده و چه نقاط ضعفی وجود داشته است.
سپس وزارت ورزش باید از فدراسیونها برنامهای برای جبران نقاط ضعف و اصلاح عملکرد بخواهد و این برنامه را اعلام کند. این مطالبهگری نه تنها باید از فدراسیونها باشد بلکه از دولت و بدنه وزارت ورزش نیز باید مطالبه شود. متأسفانه در حال حاضر چنین نگاه مطالبهگرانهای در کشور وجود ندارد. بنابراین، صرفاً بیان نقاط ضعف بدون همت و اقدام از سوی وزارت ورزش و کمیته ملی المپیک که این نقاط ضعف تبدیل به نقاط قوت شود یا ارائه یک گزارش عملکردی صرف که فقط پیشرفتها را نشان دهد ما را به نتیجه نخواهد رساند.
شجیع که عضو کمیسیون نظارت وزارت ورزش و جوانان نیز هست در پاسخ به مهرانی گفت: ما یک گزارش عمومی ارائه میکنیم که طبیعتاً مبتنی بر دستاوردهاست، زیرا یک مجموعه تلاشها صورت گرفته است. این گزارش باید منطقی و واقعبینانه باشد و نمیتوانیم در آن دستاوردسازی یا رویافروشی کنیم، بهویژه که بخش قابل توجهی از مخاطبان ما، دانشگاهیان و افراد فهیم هستند. این گزارش با یک نگاه منطقی، جنبههای مثبت را روشن میکند اما نگرانیها و آسیبشناسیها نیز باید مدنظر قرار گیرد.
جلسات آسیبشناسی با حضور وزیر ورزش و مقامات کمیته ملی المپیک برگزار میشود. نمونه اخیر این جلسات، جلسه آسیبشناسی بازیهای بحرین بود و روز سه شنبه ۱۸ آذر نیز جلسه آسیبشناسی بازیهای ریاض برگزار شد.
جلسات آسیبشناسی معمولاً بدون حضور رؤسای فدراسیونها شروع میشود تا همه مسائل بدون رودربایستی و با شفافیت کامل مطرح شود. در این جلسات، به جای تمرکز بر نقاط قوت، روی تک تک رشتهها و مادهها بحث میشود و جلسات ممکن است چهار تا پنج ساعت طول بکشد. پس از آن، جلسات کمیسیون تخصصی با حضور فدراسیونها برگزار میشود که تاکنون حدود ۱۱۰ جلسه با حضور رؤسای فدراسیونها برگزار شده است.
شجیع خاطرنشان کرد که در فرهنگ ورزش کشور، به محض اینکه زیردستان رئیس فدراسیون احساس کنند او مورد انتقاد قرار گرفته، ممکن است نگاههای ویژه و حساسیتها ایجاد شود و این باعث میشود نظام تصمیمگیری ورزش در فضای عمومی محتاطانه برخورد کند. بنابراین، ممکن است در فضای عمومی تعریف شود، اما در جلسات خصوصی مسائل جدی و واقعی مطرح میشود.
وی افزود: در این جلسات کارشناسان مرکز نظارت از جمله دکتر محزون در دفتر برنامهریزی بهطور جدی نکات فنی و مشکلات ورزشکاران را مطرح میکنند؛ مثلاً اینکه بازیکنی به مسابقه رفته و باخته، مشکل روحی یا آسیب جسمی داشته، یا به وزن مناسب نرسیده. همه این مسائل بهطور کامل بررسی و بیان میشود و بخشی از فشارهای ناشی از این فرایند به کارشناسان وارد میشود چرا که آنها باید بهطور شفاف و دقیق مشکلات را مطرح کنند.
رضا خسروی دبیر سرویس ورزشی خبرگزاری مهر
خبرگزاری مهر: عموم گزارشهایی که به اطلاع مردم میرسد بیشتر شامل تعریف و تمجید از کاروان ورزشی است. در این شرایط، مردم چگونه میتوانند مطلع شوند که وزارت ورزش اقدامات لازم و برخوردهای مقتضی با فدراسیونهای ناکام را انجام داده است؟ اگر فدراسیونها به نتیجه مورد انتظار نرسیدهاند، مردم کجا میتوانند شاهد انجام این برخوردها و ارزیابیها باشند؟
شجیع: ما برای هر رشته و هر فدراسیونی که اعزام شده، گزارش عملکرد داریم. فدراسیونها به پنج سطح تقسیمبندی شدهاند: آنهایی که عملکرد ضعیف، متوسط، خیلی خوب، قابل انتظار و رو به رشد داشتهاند. بر اساس این دستهبندی، گزارش مکتوب ارائه میشود.
این سیاست که گزارشها در اختیار فدراسیونها و حتی مردم قرار بگیرد، به نظر من سیاست خوبی است. اما سوال این است که چرا این گزارشها بهطور شفاف منتشر نمیشوند یا آنچنان که باید دیده نمیشوند. معمولاً وقتی تب مسابقات فروکش میکند، یک توافق جمعی به وجود میآید که پرونده را ببندیم و به موضوع بعدی بپردازیم. «مهر» اولین خبرگزاری است که بعد از پایان بازیها به این موضوع توجه کرده است، اما بقیه پرونده را میبندند و نگاهها به مسائل روزمره معطوف میشود.
با این حال، وزارت ورزش قطعاً با رئیس فدراسیونها گفتگو میکند و نقاط قوت و ضعف را بررسی میکند. در جلسات تخصصی، فدراسیونها گاهی ادبیاتشان به سمت این میرود که از وزارتخانه و کمیته ملی المپیک توقع مدال دارند، در حالی که هدف اصلی این است که نیازهای واقعی و کمکی که لازم دارند، مشخص شود. بسیاری از فدراسیونها در مبانی پایه و زیرساختها دچار مشکلات هستند، مخصوصاً انجمنهای تازه تأسیس. برای مثال، برخی رشتهها مانند موی تای فضای تمرینی مناسب نداشتهاند، یا در رشتههایی مانند MMA مربی خارجی توانمند نداشتهاند و مربیان داخلی نیز سطح فنی لازم را نداشتند. همه این موضوعات در جلسات پیگیری میشوند و در جلسات بعدی به تفصیل بررسی میشوند.
همچنین، این پیگیریها شامل وظایف وزارتخانه نیز میشود، نه صرفاً وظایف فدراسیونها. برای نمونه، بودجه به موقع باید تخصیص یابد، و در غیر این صورت عملکرد فدراسیونها تحت تأثیر قرار میگیرد. بنابراین این یک روند دو طرفه است و هم وزارتخانه و هم فدراسیونها باید مسئولیتها و محدودیتها را مدنظر داشته باشند.
در مجموع، سیاست فعلی وزارت ورزش و کمیته ملی المپیک تمرکز بر فدراسیونها و عملکرد آنها است. اکنون تسلط کامل بر فدراسیونها وجود دارد و مشخص است کدام فدراسیونها ناکارآمد هستند. اما سوال این است که اگر فدراسیونی ناکارآمد است، چه کنشگری و مداخله مستقیمی ممکن است اعمال شود؟
میتوان گفت که دو استراتژی اصلی در ورزش کشور وجود دارد: حمایت طلبی و مطالبهگری. مطالبهگری ممکن است در حال حاضر به شکل پنهان باشد و آنطور که انتظار میرود شفاف نباشد. با این حال، حمایتهای لازم، هدایت درست و فراهم کردن مسیر مناسب برای فدراسیونها باعث میشود که نتایج در بلندمدت به دست آید. برای مثال، کمیسیون مربیان خارجی تشکیل شده تا نیاز فدراسیونها در این زمینه پیگیری شود.
مهرانی در جواب به شجیع گفت: در صحبتهای آقای شجیع چند نکته مهم وجود داشت که لازم است به آنها اشاره شود. نکته اول این است که بحث مطرح شده، یک نگاه کلی و تاریخی دارد و صرفاً به دوره وزارت ورزش و جوانان در مقطع فعلی محدود نمیشود.
دومین نکته این است که وقتی درباره عملکرد کاروان ورزشی کشور در بازیهای همبستگی کشورهای اسلامی صحبت میکنیم، غالباً به نقاط مثبت اشاره میشود که البته این نقاط مثبت واقعی هستند. با این حال، برخی مشکلات نیز وجود دارد که باید مورد توجه قرار گیرد. اگر تنها موفقیتها بیان شود، این تفکر ایجاد میشود که همه چیز خوب بوده است، در حالی که لازم است در کنار دستاوردها، نقاط ضعف نیز شناسایی و مطرح شوند. این اقدام به معنای دخالت در امور فدراسیونهای ملی نیست. دخالت مستقیم زمانی معنا پیدا میکند که وزارت ورزش و جوانان بخواهد به جزئیات فنی یک فدراسیون، حتی تغییر سرمربی یا استفاده از مربی خارجی ورود کند.
اما وقتی وزارت ورزش و جوانان اعلام میکند که توقعات ما در برخی فدراسیونها برآورده نشده و لازم است پیگیری شود که چرا این اتفاق نیفتاده، یا اینکه باید برنامهریزی شود تا در آینده بتوان بعد از کشور ترکیه در رده دوم این مسابقات قرار گرفت، این رویکرد مطالبهگرانه و حمایتی است و هدف آن کمک به فدراسیونها برای رفع ضعفهایی است که در طول تاریخ نادیده گرفته شدهاند.
یک مسئله مهم دیگر، موضوع انتخابات فدراسیونهای ملی است. در برخی دورهها، افراد ثبتنام کرده و ممکن است بدون تأیید کامل صلاحیت، به ریاست فدراسیون برسند. در چنین شرایطی، اگر تکلیف فدراسیون مشخص نباشد، برنامهریزی بلندمدت برای کسب مدال و رقابت با کشورهای رقیب دچار مشکل میشود.
به عنوان نمونه، در رشته وزنهبرداری، کشورهای ترکیه و مصر که رقیب مستقیم ما در قاره نیستند، مدالهای متعددی کسب کردهاند. ترکیه ۱۲ مدال طلا، ۵ مدال نقره و ۳ مدال برنز و مصر ۷ مدال طلا، ۲ مدال نقره و ۷ مدال برنز کسب کردهاند. کشور سوم، ازبکستان، ۶ مدال طلا، ۹ نقره و ۵ برنز کسب کرده است. نیجریه رتبه چهارم را با ۶ مدال طلا، ۳ نقره و ۴ برنز دارد. پس از نیجریه، بحرین با ۵ مدال طلا و ۱ نقره در رتبه ششم قرار دارد، اندونزی با ۳ مدال طلا، یک نقره و یک برنز در رتبه هفتم، قزاقستان با ۳ مدال طلا و ۴ مدال نقره در رتبه هشتم و قطر با ۳ مدال طلا در رتبه نهم قرار دارند. کشور ما با ۲ مدال طلا، ۴ مدال نقره و ۹ مدال برنز در رتبه نهم قرار گرفته است.
این آمار نشان میدهد که وزارت ورزش و کمیته ملی المپیک باید پیگیری جدی نسبت به عملکرد فدراسیونها داشته باشند و دلایل این وضعیت را در جلسات و کمیسیونهای تخصصی بررسی کنند. همچنین لازم است برای چهار سال آینده برنامهریزی شود تا عملکرد بهتری حاصل گردد. در سایر رشتهها مانند دو و میدانی نیز اگر ترکیه را کنار بگذاریم، سه کشور همواره از ما بالاتر هستند. در بوکس وضعیت حتی بدتر است؛ ازبکستان دوم و ما یازدهم هستیم با تنها یک مدال برنز.
در بحث اعزام کمی و کیفی ورزشکاران به مسابقات، لازم است بررسی شود که آیا یک فدراسیون در شرایط توسعه و پیشرفت قرار دارد یا خیر. برخی کشورها حضور نمادین دارند و صرفاً برای کسب تجربه در مسابقات شرکت میکنند. برخی فدراسیونها ارزش افزوده ایجاد کرده و نیروهای جوان و مستعد پرورش دادهاند. در این شرایط، اعزام آنها به مسابقات همبستگی کشورهای اسلامی میتواند فرصت کسب تجربه و آمادگی برای آینده در بازیهای آسیایی باشد.
هدف تمامی این اقدامات، جمعبندی کارشناسی و حمایت از فدراسیونها و ورزشکاران کشور است و هیچ قصدی برای زیر سوال بردن زحمات افرادی که در ورزش کشور تلاش میکنند وجود ندارد.
خبرگزاری مهر: تصورتان از بازیهای آسیایی ناگویا و جایگاه ایران در این رقابتها چیست و آیا ارزیابی اولیهای در وزارت ورزش و کمیته ملی المپیک در این زمینه انجام شده است؟
شجیع: چند نکته وجود دارد که باید به آنها اشاره کنم. در وهله اول، ورزش کشور روی ریل قرار گرفته و ما باید توجه کنیم که از چه شرایطی عبور کردهایم. بعد از المپیک پاریس، وارد شرایطی شدیم که تغییر و تحولات وزارت ورزش و جوانان و تغییرات مدیریتی، همراه با سرپرستی اکثریت فدراسیونها، وضعیت بلاتکلیفی ایجاد کرده بود. وقتی میگویم روند ما از چه مسیری عبور کرده است، منظورم این است که امروز کجا هستیم. بله، ایدهآلهای من فاصله زیادی با وضعیت فعلی دارند، اما مهم این است که نگاه کنیم امروز از چه وضعیتی به کجا رسیدیم.
امروز آرامش برقرار شده و مهمتر از همه، رویکرد ما تغییر کرده است؛ به جای اینکه صرفاً از فدراسیونها بپرسیم «چه کار کردی؟ چه کار کردی؟»، نگاه ما این است که «چه میخواهی؟» و تلاش میکنیم به آنچه فدراسیونها نیاز دارند، عمل کنیم. امکانات و فضاهایی که به فدراسیونها داده میشود، از جمله ساختمان دوچرخهسواری و مرکز سنجش که همین هفته گذشته افتتاح شد، نمونهای از این حمایتهاست. این اقدامات باعث میشود وزارت ورزش بتواند در آینده نظام ورزش کشور را بر اساس نیازهای واقعی فدراسیونها ارزیابی و هدایت کند.
وزارت ورزش باید نقش سیاستگذار، پشتیبان و ناظر را بهدرستی ایفا کند و در چارچوب قانون، مداخلهای ساختارمند داشته باشد. اگر مجمع فدراسیون تصمیم بگیرد فردی را انتخاب کند که شایستگی لازم را نداشته باشد، ورزش تحت تأثیر قرار میگیرد، اما ساختار دموکراتیک فدراسیونها بر اساس این جریان طراحی شده است.
ورزش امروز از وضعیت بلاتکلیفی خارج شده است. قبلاً حتی مسائل برگزاری یک انتخابات در یک فدراسیون از اولویت بیشتری نسبت به تیم ملی و مدالها برخوردار بود؛ اما اکنون کمیته ملی المپیک شبانهروزی بر بهبود عملکرد تیمهای ملی متمرکز است و وزارت ورزش نیز بخش عمدهای از وقت خود را به ورزش قهرمانی اختصاص داده است. این تمرکز و نظارت، میانمدت و بلندمدت نتیجه میدهد، حتی اگر مداخله کوتاهمدت امکانپذیر نباشد.
علاوه بر این، رسانهها نقش مهمی در این اکوسیستم دارند. اگر رسانهها پوشش مناسب بدهند و موضوعات را برجسته کنند، به تحقق اهداف کمک خواهد شد. این نشان میدهد که کل اکوسیستم ورزش به یکدیگر مرتبط است و هر بخش تأثیر خود را دارد.
در رابطه با سیاست اعزام به بازیهای آسیایی ناگویا، این موضوع در جلسات کمیته ملی المپیک و وزارت ورزش در حال بررسی است. سیاست اعزام مشخص خواهد شد که چه رشتههایی به صورت کیفی، نیمهکیفی یا کمی اعزام شوند. در نهایت این تصمیمات با هدف افزایش کیفیت عملکرد تیمها و کسب تجربه برای مسابقات آینده مانند بازیهای آسیایی اتخاذ میشود.
خبرگزاری مهر: چقدر احتمال میدهید که کیفی باشد؟
شجیع: قطعاً کیفی خواهد بود، ولی این امکان وجود دارد که برای برخی رشتهها، ورزشکارانی به صورت نمادین حضور داشته باشند. این موضوع هنوز در حال گفتوگو و بررسی است و خدمت شما عرض میکنم که پس از جلسات تخصصی، فدراسیونها فعالیت خود را آغاز خواهند کرد.
چیزی که امروز در مرکز نظارت بر تیمهای ملی برای اولین بار میتوانم اعلام کنم، ایجاد یک سامانه نظارت بر تیمهای ملی است که تمامی پروندههای الکترونیکی ورزشکاران و رقبا در آن مشخص شده است. در واقع میتوانم بگویم که داریم به سیستمی نزدیک میشویم که به دقت اعلام میکند ورزشکار ما در هر مسابقه چه جایگاهی خواهد داشت. بر اساس دقت و علمی بودن این سیستم، کار خود را پیش خواهیم برد.
معتقد هستم که باید تلاش بیشتری انجام دهیم و ورزش را به صورت علمی پیش ببریم. ما مدتها درباره علمی کردن ورزش صحبت کردهایم، اما هرگز فرصت عملی کردن آن در میدان اجرایی را نداشتیم. اکنون این کار در حال انجام است.
از همین جا دعوت میکنم همکارانتان از سامانه نظارت بر تیمهای ملی ما بازدید کنند، جایی که پرونده الکترونیکی ورزشکاران، نتایج مسابقات و همه اطلاعات کمی و کیفی ثبت شده، قابل مشاهده است. میتوانید ببینید که حرفهایی که میزنم، عملیاتی شده و در حال پیشرفت است.
مهرانی: اگر بخواهیم ورزش کشور و بهویژه حوزه ورزش قهرمانی را روی ریل موفقیت قرار دهیم، لازم است آسیبشناسی جدی انجام شود، بهخصوص در رابطه با آئیننامههای انتخاباتی و اساسنامهها. در حال حاضر یکی از مشکلات جدی، ابطال پیاپی انتخابات فدراسیونهای ملی در همین دوره است و حتی در برخی موارد هیئتهای ورزشی استانی نیز با مشکلاتی مواجه بودهاند که بسیار نگرانکننده و قابل انتقاد است.
خبرگزاری مهر: با توجه به اینکه در دورههای گذشته، ایران میزبان بازیهای کشورهای اسلامی نبوده و در این دوره نیز درخواست میزبانی ارائه شد، به نظر شما آیا در حال حاضر زیرساختها و فضاهای ورزشی کشور آماده میزبانی رویدادهای بزرگی همچون بازیهای کشورهای اسلامی یا رویدادهای مشابه است؟
مهرانی: متأسفانه ما به هیچ وجه در شرایط میزبانی قرار نداریم. واقعاً این ادعاهایی که مطرح میشود درباره اینکه ما اکنون میتوانیم میزبانی مسابقات را بر عهده بگیریم، منطقی نیست. میخواهم بپرسم این میزبانی قرار است کجا برگزار شود؟ ما اکنون با چالش بسیار جدی مواجه هستیم. در هیچ دوره و مقطعی ورزش ما از لحاظ امکانات برای میزبانی مسابقات به این اندازه تهی و فقیر نبوده است. این وضعیت را به ضعف سیستم ادارهکننده ورزش وزارت ورزش و جوانان نسبت نمیدهم؛ بلکه فقدان نگاه توسعهای در نزد دولتها ما را به این نقطه رسانده است.
پاسخ سوال شما روشن است و اعتقادم را بیان میکنم. وقتی در رسانهها درباره پیشرفت ورزش صحبت میکنیم، باید به یاد داشته باشیم که بخشی از پیشرفت ورزش را میتوان در عملکرد کاروان ورزشی در بازیهای آسیایی، مسابقات المپیک و همین بازیهای همبستگی مشاهده کرد، اما همه چیز این نیست.
در یک دوره چهار ساله ممکن است عنوان شود که بودجه ورزش کشور افزایش یافته است، اما این شاخص بهتنهایی معیاری علمی و دقیق برای سنجش توسعه ورزش نیست. برای ارزیابی واقعی باید شرایط تورم، وضعیت اقتصادی و هزینههای فدراسیونهای ملی را در نظر گرفت و سپس مشخص شود که چه درصدی از منابع مالی مورد نیاز برای توسعه اماکن ورزشی و بازسازی آنها تأمین شده است. وقتی منابع مالی لازم در زمان مقرر تزریق نمیشود، چگونه میتوان ادعای میزبانی مسابقات کشورهای اسلامی را داشت؟
بنابراین، در کنار بررسی کارشناسی و ارزیابی عملکرد کاروان ورزشی، باید با کمک مسئولان وزارت ورزش و جوانان به این سمت حرکت کنیم که در یک دوره چهار ساله، منابع مالی و انسانی چقدر پیشرفت کرده است. چند مدیر جوان و تحصیلکرده در بدنه اجرایی ورزش کشور حضور یافتهاند و چه درصدی به سیستم اضافه شده است؟ همچنین باید به تغییر نسل در فدراسیونهای مدالآور توجه کنیم و ببینیم شرایط چگونه پیش رفته است.
به عنوان نمونه، در یکی از رشتههای موفق بازیهای همبستگی کشورهای اسلامی، سرمربی تیم ملی هنوز مشخص نیست که در بازیهای آسیایی حضور خواهد داشت یا نه. این بلاتکلیفی فدراسیون موفق ما را در آینده نامشخص قرار داده است. بنابراین باید همه این مسائل را در نظر بگیریم.
ما زمانی میتوانیم میزبانی مسابقاتی در این سطح را دنبال کنیم که برنامهای مشخص و حمایت کامل با نگاه حاکمیتی پشت آن باشد، که در حال حاضر چنین شرایطی وجود ندارد. حتی در ورزش فوتبال، تیم نوجوانان کشورمان که از نظر کارشناسی و فنی تیم خوبی بود، قادر به میزبانی مسابقات مقدماتی نوجوانان آسیا در کشور نیست.
اگر قرار است چنین ادعاهای بیپایه مطرح شود، باید دلایل واقعی اینکه چرا نمیتوانیم میزبان باشیم، مشخص شود. در غیر این صورت، این نوع اظهارات باعث زیر سوال رفتن عملکرد وزارت ورزش و جوانان میشود و اعتماد مردم نسبت به گفتههای مسئولان کاهش مییابد.
شجیع در پاسخ به مهرانی گفت: من معتقدم که ما برای بحث کشورهای اسلامی، با توجه به میزبانی که هم در قونیه دیدیم و هم سطح میزبانی در ریاض مشاهده کردیم، توان میزبانی را داریم. بخشی از این توانایی برمیگردد به دیپلماسی کسب میزبانی و به اینکه بتوانیم گفتوگوهایی انجام دهیم که اطمینان لازم را در سیاستگذاران بینالمللی ایجاد کند و نشان دهد که ایران هم میتواند در هر سطحی از میزبانی وارد شود.
به نظر من، ما قطعاً باید وارد میزبانی رویدادهای بزرگ شویم. در این مسیر بدون شک چالشهایی خواهیم داشت، ولی این چالشها دقیقاً همان چیزی هستند که باعث رشد ما میشوند. یکی از دلایلی که طی سالها زیرساختهای ما برای کیفیسازی توجه نشده بود، این بود که تصور میکردیم چون قرار نیست میزبانی کنیم، نیازی به آمادهسازی نیست؛ یعنی یک نوع فرار از مسئولیت. این فرار اثر خودش را روی زیرساختهای ما گذاشته و باعث شد بازسازی و ارتقای کیفیت زیرساختها مورد توجه قرار نگیرد، چون فکر میکردیم کسی قرار نیست ما را ببیند و قضاوت کند.
بنابراین، من فکر میکنم خبرهای خوبی خواهیم شنید و با توجه به اطلاعاتی که خودم دارم، به زودی از نظر دیپلماسی ورزشی اتفاقات بسیار خوبی برای کشور در راه است.
خبرگزاری مهر: با توجه به اینکه خودتان اشاره کردید برخی رشتهها، مانند موی تای، برای حضور در این دوره از بازیهای کشورهای اسلامی فاقد محل تمرین مناسب بودهاند، به نظر شما آیا منطقی است که مسئولین ما در عمل هیچ زیرساختی ایجاد نکنند و همزمان دنبال کسب میزبانی باشند؟
شجیع: در این موضوع باید تفکیک قائل شویم. نیازهای هر رشته متفاوت است؛ مثلاً موی تای نیازمند خانه، محیطهای کمپ تمرینی و یک کمپ تمرینی استاندارد با الزامات خاص خود است، شامل محل اقامت، تمرین، رستوران و سایر موضوعات مرتبط.
اما آنچه برای میزبانی نیاز داریم، فضای استاندارد و سازگار با الزامات بینالمللی است، جایی که نیروهای حرفهای ما بتوانند در برگزاری رویدادها آموزش ببینند. برای مثال، قطریها در زمان میزبانی جام جهانی مجبور بودند از نیروهای حرفهای خارجی استفاده کنند، ولی به مرور یاد گرفتند. عربستانیها نیز کمکم تجربه لازم را کسب کردند.
به نظر من، ما در زمینه برگزاری رویدادها فاقد زیرساختهای استاندارد هستیم؛ هیچکدام از پازلهای این زیرساختها به هم متصل نیستند و نتیجه این خلاء، همان چیزی است که پیشتر هم توضیح داده شد: ما در وضعیتی قرار داریم که روزبهروز ناامیدتر و دلسردتر میشویم و عملاً در این مسیر، فاقد تجربه یک رویداد بینالمللی خوب هستیم.
به نظر من، سیاست گرفتن میزبانیها اهمیت دارد. برای مثال، در رده نوجوانان فوتبال نیز توانایی کسب میزبانی نداریم؛ بخشی از این مشکل به عدم پیگیری برمیگردد و بخشی دیگر به نگرش ما که میگوید «چرا سری که درد میکند را دستمال ببندیم؟» بازمیگردد. رویکرد ما تاکنون این بوده که صرفاً شرکت کنیم، اما وقتی مدیری بیاید که دغدغهای جدی داشته باشد و به تصویر بینالمللی اهمیت بدهد، یعنی اینکه بدانیم چه تصویری از ما به جهان مخابره میشود، آن وقت این مسائل قابل حل است.
من واقعاً معتقدم که اگر ارادهای جمعی شکل بگیرد و این اراده با سیاستهای کلان کشور هماهنگ باشد و در تعارض نباشد، قطعاً تحقق خواهد یافت.
مهرانی در واکنش به صحبتهای شجیع گفت: آرزوی قلبی من این است که ما نه تنها میزبان بازیهای کشورهای اسلامی باشیم، بلکه بتوانیم میزبانی مسابقات مهمتر را نیز بر عهده بگیریم. هر ایرانی این آرزو و این افتخار را دارد و اظهار امیدواری جناب شجیع نیز برای من قوت قلب است. با این حال، چون ما به نمایندگی از جامعه ورزشی اینجا هستیم، لازم است به برخی کمبودها نیز اشاره کنیم تا انشاءالله مورد توجه قرار گیرند.
به عنوان مثال، یکی از رشتههایی که ما باید میزبانی کنیم، شنا است؛ درست است؟ امروز وضعیت استخر شنای قهرمانی مجموعه ورزشی آزادی چگونه است؟ شما میتوانید از آقای رضوانی بپرسید؛ من در این مورد چیزی نمیگویم، صرفاً به عنوان یک واقعیت مطرح میکنم.
همچنین، یک سری محدودیتها و معذوریتهای فرهنگی وجود دارد که اساساً ارتباطی به حوزه تصمیمگیری و تصمیمسازی ورزش ندارد. آیا این مسائل مورد بحث و بررسی قرار گرفته است؟ به عنوان مثال، در رابطه با شنا بانوان، مسائل مربوط به پوشش، تصویربرداری و غیره مطرح است؛ اساساً آیا میتوانیم میزبانی چنین مسابقاتی را بر عهده بگیریم؟ من اطلاع دقیقی ندارم و این پرسش را صرفاً به عنوان سوال مطرح میکنم.
عربستان سعودی در مسابقات قونیه، همانطور که جناب شجیع بهتر از من میدانند، موفق شد بیست و چهار مدال کسب کند؛ شامل دو مدال طلا، ۱۲ مدال نقره و ۱۰ مدال برنز و جایگاه پانزدهم را به دست آورد. سپس میزبانی مسابقات را در ریاض بر عهده گرفت و توانست تعداد مدالهایش را به ۱۸ مدال طلا، ۱۲ مدال نقره و ۲۷ مدال برنز افزایش دهد.
به عبارت دیگر، تعداد کل مدالهایش تقریباً دو برابر شد و مدالهای طلای خود را چهار برابر کرد. این اتفاق تنها محدود به عربستان نبود؛ بحرین نیز در این مسابقات دو پله صعود کرد و تعداد مدالهایش افزایش یافت، هرچند من نمیخواهم وارد جزئیات شوم. بنابراین، وقتی ما میخواهیم میزبانی بازیها را ارزیابی کنیم، موضوع فقط میزبانی نیست؛ بلکه باید ببینیم چقدر میتوانیم عملکرد خود را ارتقا دهیم. یقیناً باید در جایگاه دوم قرار بگیریم و با اختلاف، حتی نیمنگاهی به صدر جدول داشته باشیم.
خبرگزاری مهر: میزبانی عربستان در ششمین دوره بازیهای همبستگی کشورهای اسلامی را چطور دیدید؟
شجیع: متناسب با ادعاهایی که پیشتر مطرح شده بود و تصویری که از قبل ساخته شده بود، به هیچ وجه میزبانی انجامشده با آن ادعاها، زیرساختها و تصویری که ساخته شده بود، همخوانی نداشت. به نظر میرسد که عربستان نیز برای رویدادهای خود یک سطحبندی تعریف میکند و قطعاً اگر بخواهد رویدادی در سطح بالاتر برگزار کند، سرمایهگذاری و فراهم کردن شرایط بهتر را در اولویت قرار خواهد داد. با این حال، از منظر ناظر بیرونی، میزبانی ارائهشده کاملاً ناامیدکننده بود.
خبرگزاری مهر: یکی از اتفاقات مثبت در بازیهای کشورهای اسلامی رشد مدالآوری بانوان نسبت به دوره گذشته بود. این امیدواری ایجاد شده که در بازیهای آسیایی و دوره بعدی بازیهای کشورهای اسلامی شاهد موفقیتهای بیشتر بانوان باشیم. چه برنامهای برای تداوم این موفقیتها دارید؟
شجیع: از نظر ژنتیکی اگر بخواهیم نگاه کنیم، بانوان ما دارای شرایط بسیار ویژهای هستند؛ روحیه جنگنده، نظم تمرینی و تمرکز بالا. از نظر روانشناختی هم ما ارزیابیهای دقیقی داریم و توان کنترل استرس و اضطراب در سطح رقابتی در آنها بالاست. همه این عوامل باعث میشود که واقعاً یک نگاه ویژه به ورزش بانوان داشته باشیم.
مثلاً در برخی رشتهها، آقایان ممکن است دچار اضطراب و استرس شوند، اما بانوان توانایی کنترل بسیار بالایی دارند و این در کلیت ورزش قهرمانی بانوان مشهود است. من این موضوع را به ویژه در رده نوجوانان مشاهده کردهام که واقعاً بینظیر بود. نسل بانوان ما شگفتانگیز است و دختران این نسل میتوانند شگفتیسازان ورزش آینده باشند.
به نظر من، آن چیزی که از نزدیک دیدم و روحیه این عزیزان نشان داد، هیچگاه تصادفی نبوده است. یک سیاست مشخص شکل گرفته که حمایت ویژهای صورت گیرد و توجه بیشتری به بانوان داشته باشیم. جالب است بدانید هر توجهی که در بخش بانوان انجام شده، چندین برابر بازخورد مثبت داشته و این ظرفیت را نشان میدهد.
اگر قرار باشد در آینده اتفاق بسیار ویژهای در ورزش ایران رخ دهد، به نظر من این اتفاق توسط بانوان رقم خواهد خورد. لازمه آن هم فراهم کردن امکانات و شرایط جوی ویژه است.
خبرگزاری مهر: با توجه به برگزاری بازیهای آسیایی جوانان و اینکه از نتایج و تجربههای این بازیها برای آمادهسازی جوانان جهت دوره بعدی بازیهای آسیایی استفاده شود، مسئولان چه اقداماتی باید انجام دهند تا این جوانان از همین حالا برای حضور در بازیهای آسیایی دو دوره بعد آماده شوند؟
مهرانی: ما در ورزش مان کمبودها و کاستیهای ذاتی داریم که بعضاً جزئیات ریز هم در آن دخیل است و باید بهطور دقیق حل و فصل شوند. من شخصاً در معیت تیمها حضور نداشتم، نه در بحرین و نه در ریاض، بنابراین نمیتوانم مصداقی خیلی مشخص ارائه کنم. اما چند روز پیش با یکی از بوکسورهای مدالآور بازیهای آسیایی جوانان، که مدال برنز گرفته بود، مصاحبهای داشتم و از او پرسیدم چرا با اختلافی از حریف قزاق خود باختی؟ او توضیح داد که دلیل اصلی اختلاف سطح تیم نبوده و مسئلهای دیگر بوده است.
وقتی از او پرسیدم علت چیست، گفت: «در لحظهای که وارد رینگ شدم، مربیام همراه من نبود و نتوانستم گرم کنم. مربی آنقدر دیر رسید که بدنم سرد بود و آماده نبود.» همانطور که استادان ورزش میدانند، بدن ورزشکاری که گرم نشده باشد هم از لحاظ ذهنی و هم جسمی آماده عملکرد نیست و همین باعث شد ببازد.
اینها نمونهای از مشکلاتی است که در اعزامهایمان وجود دارد و باید مورد توجه قرار گیرد. از سوی دیگر، یک مشکل تاریخی داریم که امیدوارم برطرف شود؛ بسیاری از استعدادهای ناب ورزشی ما در حال از دست رفتن هستند. در یکی از فدراسیونها، بدون ذکر نام، آمار دارم که قهرمان ملی، که در ورزشهای پایه و در بازیهای قهرمانی آسیا مدال گرفته بود، به دلایلی حذف شد و امتیازهایش داده نشد. این تصمیمها گاهی سلیقهای بوده و باعث میشود جوانان با استعداد کنار گذاشته شوند.
سوال این است که سیستم ورزش قهرمانی ما چقدر توانسته استمرار حضور این استعدادها را تضمین کند و شرایط ارزیابی و نظارت بر آنها تا چه حد دقیق و منظم است؟ چه تعاملها و ارتباطاتی برقرار شده و چه روندی برای مطالبهگری وجود دارد؟ مطالبهگری حق وزارت ورزش و جوانان است و هیچکس نمیتواند بگوید نماینده حاکمیت حق ندارد از فدراسیون ملی سوال بپرسد، زیرا نظارت حق قانونی وزارت ورزش و جوانان است و هیچکس منکر آن نیست.
اگر ما با یک نگاه برنامهریزیشده و منظم به این مسئله ورود کنیم و زمینهای فراهم کنیم که این ورزشکاران به عرصه برسند و اشکالاتی که ذکر شد برطرف شود، قطعاً آینده بهتری در ریل قهرمانی خواهیم داشت و امیدواریم این اتفاقات خوب در آینده محقق شود.
شجیع در واکنش به صحبتهای مهرانی تصریح کرد: روزی آرزوی خود من و جامعه ورزشی ایران این بود که تیمهای ملی پایه داشته باشیم. وقتی تیم ملی پایه داشته باشی، مجبور میشوی مربی بگذاری، فضا فراهم کنی، زیرساخت ایجاد کنی و حقوق بدهی. در چنین فضایی، در آن جامعه مخاطب رشته، یک قله شکل میگیرد. یعنی دانشآموز میبیند که همکلاسیاش به تیم ملی رفته، اعزام شده، مدال گرفته و این انگیزه را پیدا میکند که «پس من هم میتوانم».
این آرزوی دیرینه من بود، چون تیمهای ملی ما پیش از این بیشتر در ردههای بالا خلاصه میشدند و در ردههای پایین تیم ملی نداشتیم. فوتبال را کنار بگذارید؛ تیم ملی نوجوانان را مدتی اعزام کردیم که موفق هم نبودند، اما بسیاری از رشتههای ما تیم ملی پایه نداشتند و داشتن آنها همیشه آرزو بود. امروز به واسطه بازیهای آسیایی، این اتفاق افتاده و قله در جای درست شکل گرفته، انگیزه شروع شده و مسیر درست ایجاد شده است.
تمام آمار ورزشکاران ما در بازیهای آسیایی جوانان گذشته را بررسی کردیم و دیدیم تنها ۱۶ درصد این ورزشکاران به چرخه بزرگسالان اضافه شدند. یعنی تمام سرمایهگذاری و اعزامهای ما، ۸۴ درصدش به هدر رفته است. چرا؟ یا به دلیل آسیب دیدن، یا برخورد نامناسب با ورزشکاران، یا حسادتها باعث شد که ورزشکاران مدال گرفته را رها کرده و کنار بروند. امروز عرض میکنم اگر بتوانیم آن ۸۴ درصد از دست رفته را کاهش دهیم، میتوانیم از ۱۴ درصد سال ۲۰۱۳ به ۲۵ درصد برسیم که ما کار خودمان را انجام دادهایم.
برای مثال، اگر هفت، هشت سال پیش ورزشکاری را به مسابقات بحرین فرستادیم، تعدادشان ۲۷۰ نفر بود. از آنها ۲۳۸ نفر اکنون در تیمهای ملی هستند. ما توانستیم این مسیر را برای ورزشکاران ایجاد کنیم و این همان آرزوی ورزش ایران است.
امروز در کمیته ملی المپیک، در سامانه ورزشکاران ستارهدار، ۸ پدیده را در این مسابقات شناسایی کردیم. نمیخواهم نام ببرم، اما یک دختر در تکواندو، دو ورزشکار در وزنهبرداری و سه ورزشکار در کشتی هستند. به نظر من اینها پدیدههای بینظیر ورزشی ایران هستند. اگر بتوانیم اینها را حفظ کنیم، به آنها انگیزه بدهیم و موانع مالی که این روزها بسیار سخت است را برطرف کنیم، مطمئنم این ۸ نفر میتوانند در بازیهای بیست و سی و دو بریزبین استرالیا بدرخشند.
خبرگزاری مهر: با توجه به اینکه بررسیها نشان داده ۱۶ درصد ورزشکاران اعزامی به بازیهای آسیایی جوانان گذشته به چرخه بزرگسالان اضافه شده و بسیاری از سرمایهگذاریها و اعزامها به دلایل آسیب دیدن، برخورد نامناسب یا مسائل حاشیهای از دست رفته است، آیا میتوان گفت که وزارت ورزش و کمیته ملی المپیک صرفاً به دنبال حفظ جایگاه و مدالآوری در سطح فعلی و حضور با تمام ظرفیت ورزش بودهاند، یا این اقدامات با نگاه به ایجاد پشتوانه و تربیت ورزشکاران جوان برای آینده و استمرار موفقیتها نیز طراحی و دنبال شده است؟
شجیع: شرایط مسابقات کشتی بسیار ویژه بود. در این رقابتها ورزشکاران روسی نیز حضور داشتند و سطح مسابقات بسیار بالا بود؛ هیچگونه پایینبودن سطح مسابقات کشتی دیده نمیشد. در وزنهبرداری نیز با حضور ورزشکاران روس، ارمنستان و گرجستانی که از بحرین آمده بودند، سطح مسابقات بسیار بالا بود و حضور ورزشکاران مصر باعث شد که این رقابتها در وزنهبرداری نیز از درجه بالایی برخوردار باشد.
نکتهای که میخواهم تاکید کنم این است که این یک سیاست جسورانه است که اعلام کنیم در همه رشتهها پشتوانه و اعزام داریم. اگر ورزشکاری رتبه سوم نشد و هفتم شد، نباید انتقاد کرد. در واقع باید دید جامعه مخاطب تا چه حد پذیرای این سیاست است و بداند با چه رویکردی ورزشکاران ما در این مسابقات شرکت میکنند.
بهطور مشخص، برای کشورهایی مانند عربستان، بحرین، ترکیه و ازبکستان، این مسابقات اهمیت بالایی داشت. ازبکستان در اکثر رشتهها نفرات اصلی خود را اعزام کرده بود، ترکیه با ترکیبی کامل و رکورددار به میدان آمده بود و عربستان و بحرین نیز سرمایهگذاری قابل توجهی انجام داده بودند. بنابراین واضح است که بازیهای کشورهای اسلامی برای ما نیز اهمیت آگاهانه و ویژهای داشته است و ما با همین نگاه و با ورزشکاران آماده در این مسابقات شرکت کردیم تا بتوانیم نتایج مطلوبی کسب کنیم.
با این حال، در برخی رشتهها ما ترکیب اصلی خود را به میدان نفرستادیم. تکواندو یکی از رشتههایی بود که با ترکیبی از تیم یک، دو و سه در مسابقات حاضر شد؛ این تصمیم به دلیل در پیش بودن بازیهای آسیایی گرفته شد تا ورزشکاران برای آن مسابقات حفظ شوند و از این بازیها بهعنوان میدان تدارکاتی و سنجش سطح ورزش ایران برای حضور در ناگویا استفاده نشود. البته این موضوع به رشتهها و شرایط هر ورزشکار بستگی دارد؛ برخی رشتهها اخیراً مسابقات جهانی داشتهاند که نزدیک به زمان بازیهای آسیایی بود و حضور دو پیک رقابتی پیاپی ممکن است به ورزشکار آسیب بزند، بنابراین باید مورد به مورد بررسی شود و نمیتوان بهصورت کلی حکم صادر کرد. این مسابقات اهمیت بسیار بالایی برای کشور داشت و ما با توان و پشتیبانی کامل در آن حضور پیدا کردیم.
خبرگزاری مهر: وزارت ورزش و مجموعه تحت مدیریت شما در مرکز نظارت بر تیمهای ملی از عملکرد کلی کاروان ورزشی ایران راضی هستید؟
شجیع: ما از عملکرد کلی ورزشکاران و تیمها در این مسابقات راضی بودیم. با این حال، اگر چند رشته دیگر توانسته بودند انتظارات را برآورده کنند، اکنون قطعاً رتبه دوم را کسب کرده بودیم و یکی از بهترین نتایج تاریخ ورزش ما رقم میخورد.
بخشی از دلیل کسب نشدن این نتیجه مربوط به انتخاب نامناسب ورزشکار برای اعزام بود و بخشی دیگر به استراتژی پشتوانهسازی ما بازمیگردد. همچنین درجات اندکی از ناداوری و بدشانسی، مانند مشکلاتی که ورزشکاران دونده ما تجربه کردند، دست به دست هم دادند تا ما رتبه سوم را کسب کنیم.
اگر بخواهیم وضعیت را با ایدهآلها بسنجیم، فاصله زیادی داریم و همانطور که پیشتر اشاره شد، این وضعیت کمی نگرانکننده است. اما اگر از منظر وضعیت موجود و نسبت به گذشته نگاه کنیم، روند بهسمت جلو قابل مشاهده است و امیدوارکننده است.
ستارههای جوان و تکستارههایی که اکنون در ورزش ایران ظاهر میشوند، اگر مسیر درستی پیدا کنند، فدراسیونها مسیرشان را به خوبی هدایت کنند و ریلگذاری مناسبی صورت گیرد، قطعاً میتوانند نتایج درخشانی ارائه دهند. مدیریت صحیح انتخابات پیشرو و عدم وقفه در برنامههای فدراسیونها نیز اهمیت بالایی دارد که خوشبختانه این موضوع در سیاستهای وزارت ورزش و کمیته ملی المپیک مورد توجه جدی است.
به نظر من، ما انشاالله در مسیر رو به رشد آینده خواهیم بود. با این حال، تمام دغدغههایی که مطرح شد، کاملاً درست و منطقی هستند. ما بسیاری از مشکلات و چالشها را میدانیم و آگاه هستیم، اما ترجیح میدهیم افکار عمومی و جامعه ورزشی با حمله افکار منفی مواجه نشوند.
میخواهم تأکید کنم که شاید بزرگترین چالش ورزش ایران، منابع انسانی باشد؛ یعنی نیاز داریم نیروهای متخصص و کارآمدی در کنار تیمهای ملی، چه به عنوان مربی و چه به عنوان مدیر، حضور داشته باشند تا مسیر توسعه ورزش کشور با قدرت و استمرار پیش برود.
خبرگزاری مهر: آقای مهرانی ارزیابی کلی شما از عملکرد کاروان مثبت است یا خیر؟ و سپس در تکمیل نکته مهمی که آقای دکتر شجیع درباره مدیریت منابع انسانی در ورزش مطرح کردند و خلأهایی که خصوصاً در برخی فدراسیونها مشاهده میشود، توضیح دهید؛ بهگونهای که وقتی قرار است یک رئیس انتخاب شود، واقعاً به گزینههای بسیار محدودی دسترسی داریم و این نشان میدهد که فرآیند مدیرپروری و پرورش مدیر در بخشهای مختلف ورزشی ما بهطور کامل انجام نشده است.
مهرانی: در پاسخ به سوال اول شما باید عرض کنم که بله، عملکرد کاروان ورزشی کشورمان در بازیهای همبستگی کشورهای اسلامی در یک نگاه کلی قابل قبول است و جا دارد اینجا از فدراسیونهای ملی که زحمت کشیدند، کمیته ملی المپیک و وزارت ورزش و جوانان تشکر کرده و خستهنباشید بگوییم.
مباحثی که در این جلسه مطرح شد، مباحث کارشناسی هستند و اگر هدف ما پیشرفت ورزش کشور، ارتقای سطح خود و حفظ جایگاهمان باشد که کار سادهای نیست باید توجه داشته باشیم که در چهار سال آینده نیز لازم است این مسائل بررسی شود. با این حال، بهطور کلی عملکرد کاروان قابل قبول است.
در پاسخ به سوال دوم نیز، باز هم باید تأکید کنم که موضوع به همان نکته کلیدی که اشاره شد بازمیگردد. ما نباید تنها در یک دوره چهارساله به رتبهها و مدالها نگاه کنیم، بلکه برای توسعه ورزش کشور لازم است همه نکات و مسائل دیده شده و برای هر یک طرح و برنامه داشته باشیم.
یکی از مسائل نگرانکننده در حوزه ورزش قهرمانی همان نکتهای است که شما به درستی مطرح کردید؛ یعنی در انتخابات فدراسیونهای ملی، تعداد افراد نامزد محدود است و بسیاری از آنها در زمان مناسب از رقابت کنار میروند. این یک نقطه ضعف جدی برای ورزش ماست. در حالی که فارغالتحصیلان دانشگاهی در رشتههای مدیریت ورزشی و تربیت بدنی داریم که دانش و تجربه اجرایی محدودی هم در بخشهای مختلف دارند، اما این ظرفیتها دیده نمیشوند.
در چارچوب آئیننامههای فعلی، برای انتخاب رئیس فدراسیون ملی، پست مدیریت و شرایط آن تعریف شده است اما بسیاری از افرادی که بهصورت فرمالیته در هیئت رئیسه حضور دارند حتی اگر نقش پررنگی نداشته باشند، رزومه و سابقه جمع کرده و در این چارچوب قرار میگیرند. با این حال، هنوز شاخصهای مشخصی برای پیوند بین ورزش دانشگاهی و بدنه اجرایی ورزش کشور تدوین نشده و پروژهای برای آن تعریف نشده است. امیدوارم وزارت ورزش و جوانان، چه در این دوره و چه در دورههای بعدی، بهصورت جدیتر این خلأ منابع انسانی که جناب شجیع نیز به درستی به آن اشاره کردند، را بررسی و برطرف کنند.
