افشاگری یک دوست خانوادگی، منابعی در روسیه و سوریه و اطلاعات درز کرده، تصویری کمیاب از زندگی پنهانی خانواده بشار اسد را ارائه میدهد.
به گزارش عصر ایران به نقل از گاردین، در سال ۲۰۱۱، گروهی از پسران نوجوان در زمین بازی مدرسهشان هشداری را روی دیوار اسپری کردند: «نوبت توست دکتر.» این دیوارنوشته تهدیدی نهچندان پنهان بود مبنی بر اینکه بشار اسد، رئیسجمهور سوریه و چشمپزشک آموزشدیده در لندن، احتمالا حکومتش در سوریه به پایان میرسد. این اتفاق در فاصلهای ۱۴ ساله رخ داد و حکومت اسد سرنگون شد.
گزارشها حاکی از آن است که اسد پس از رها کردن حکومتش برای یک تبعید طلایی در مسکو، دوباره به سراغ آموزشهای پزشکی خود رفته است. به گفته یک منبع آگاه، رهبر آخرین رژیم بعثی خاورمیانه اکنون سر کلاس نشسته و در حال گذراندن دورههای چشمپزشکی است.
یکی از دوستان خانواده اسد که همچنان با آنها در ارتباط است، میگوید: «او در حال یادگیری زبان روسی و مرور دوباره دانش چشمپزشکیاش است.» او ادامه داد: «این اشتیاق اوست، وگرنه مسلماً نیازی به پول ندارد. حتی قبل از شروع جنگ در سوریه هم او مرتباً در دمشق چشمپزشکی میکرد»؛ احتمالاً بزودی نخبگان ثروتمند مسکو مشتریان هدف او هستند.
یک سال پس از سرنگونی رژیمش در سوریه، خانواده اسد زندگی منزوی و آرامی را با تجملات در مسکو و امارات متحده عربی سپری میکنند. روایت یک دوست خانوادگی، منابعی در روسیه و سوریه، و همچنین اطلاعات درز کرده، به ارائه تصویری نادر از زندگی این خانواده که اکنون گوشهگیر شدهاند اما زمانی بر سوریه حکومت میکردند، کمک کرده است.
طبق گفته دو منبع آگاه، این خانواده احتمالاً در منطقه اعیاننشین «روبلیوکا»، یک شهرک محصور متعلق به نخبگان مسکو، ساکن هستند. در آنجا، آنها احتمالاً با کسانی مانند ویکتور یانوکوویچ، رئیسجمهور سابق اوکراین که در سال ۲۰۱۴ از کییف فرار کرد و گفته میشود در همان منطقه زندگی میکند، همسایه هستند.
خانواده اسد مشکل مالی ندارند. پس از قطع دسترسی به بخش بزرگی از سیستم مالی جهان توسط تحریمهای غربی در سال ۲۰۱۱، این خانواده بخش زیادی از ثروت خود را به مسکو منتقل کردند؛ جایی که دست رگولاتورهای غربی به آن نمیرسید.
با وجود اقامتگاه راحتشان، این خانواده از محافل نخبگان سوری و روسی که زمانی از آن لذت میبردند، جدا افتادهاند. خروج لحظه آخری بشار از سوریه باعث شد نزدیکانش احساس کنند رها شدهاند و ماموران امنیتی روس او مانع از تماسش با مقامات ارشد رژیم سابق میشوند.
دوست خانوادگی اسد میگوید: «زندگی او بسیار ساکت و خالی از هر سر و صدایی است. او ارتباط بسیار کمی با دنیای بیرون دارد، اگر اصلا ارتباطی داشته باشد. او فقط با چند نفر از کسانی که در کاخش بودند، مانند منصور عزام، وزیر سابق امور ریاست جمهوری سوریه و یسار ابراهیم، مهره اصلی اقتصادی اسد در تماس است.»
یک منبع نزدیک به کرملین گفت که اسد برای پوتین و نخبگان سیاسی روسیه نیز تا حد زیادی «بیاهمیت» شده است. این منبع گفت: «پوتین صبر کمی برای رهبرانی دارد که قدرت را از دست میدهند و اسد دیگر به عنوان یک چهره تأثیرگذار یا حتی یک مهمان جالب برای دعوت به شام دیده نمیشود.»
اسد در ساعات اولیه ۸ دسامبر ۲۰۲۴، در حالی که شورشیان سوری از شمال و جنوب به پایتخت نزدیک میشدند، همراه با پسرانش از دمشق گریخت. آنها با اسکورت نظامی روسیه به پایگاه هوایی «حمیمیم» برده شدند و از آنجا به خارج از کشور پرواز کردند.
اسد به خانواده گسترده یا متحدان نزدیک رژیمش درباره سقوط قریبالوقوع هشداری نداد و در عوض آنها را رها کرد تا خودشان فکری به حال خود بکنند.
یکی از دوستان ماهر اسد، برادر بشار و مقام ارشد نظامی که بسیاری از اعضای سابق کاخ را میشناسد، گفت: «ماهر روزها با بشار تماس میگرفت اما او جواب نمیداد. ماهر تا آخرین ثانیه در کاخ ماند؛ شورشیان زغالهای قلیانش را هنوز گرم پیدا کردند. این ماهر بود، نه بشار، که به دیگران کمک کرد فرار کنند. بشار فقط به فکر خودش بود.»
وکیل رفعت اسد، عموی بشار، به یاد میآورد که چگونه موکلانش با وحشت با او تماس گرفتند و نمیدانستند پس از فرار بشار چگونه از سوریه خارج شوند. الی حاتم، وکیل رفعت، گفت: «وقتی آنها به حمیمیم رسیدند، به سربازان روس گفتند که از خانواده اسد هستند، اما چون انگلیسی یا عربی بلد نبودند (یا نمیتوانستند ارتباط برقرار کنند)، هشت نفر از آنها مجبور شدند در ماشینهایشان جلوی پایگاه بخوابند.» تنها پس از مداخله یک مقام ارشد روس بود که خانواده توانست به عمان بگریزد.
در ماههای اول پس از فرار اسدها، متحدان سابق رژیم دغدغه بشار نبودند. خانواده در مسکو جمع شدند تا از اسما، بانوی اول سابق بریتانیاییتبار سوریه حمایت کنند که سالها به سرطان خون مبتلا بود و وضعیتش بحرانی شده بود. او پیش از سقوط رژیم اسد برای درمان در مسکو به سر میبرد. به گفته یک منبع آگاه از وضعیت سلامتی اسما، بانوی اول سابق پس از گذراندن درمانهای آزمایشی تحت نظارت سرویسهای امنیتی روسیه بهبود یافته است.
با تثبیت وضعیت سلامتی اسما، رئیس جمهور سابق مشتاق است که روایت خود را بیان کند. او مصاحبههایی با شبکه «راشا تودی» (RT) و یک پادکستر محبوب راستگرای آمریکایی ترتیب داده است، اما منتظر تایید مقامات روسیه برای حضور رسانهای است.
به نظر میرسد روسیه جلوی هرگونه حضور عمومی اسد را گرفته است. در مصاحبهای نادر در ماه نوامبر با رسانههای عراقی درباره زندگی اسد در مسکو، البروس کوتراشف، سفیر روسیه در عراق، تایید کرد که اسد سرنگون شده از هرگونه فعالیت عمومی منع شده است.
کوتراشف گفت: «اسد ممکن است اینجا زندگی کند اما نمیتواند در فعالیتهای سیاسی شرکت کند… او حق ندارد در هیچ فعالیت رسانهای یا سیاسی مشارکت داشته باشد. آیا چیزی از او شنیدهاید؟ نشنیدهاید، چون اجازه ندارد – اما او در امنیت و زنده است.»
در مقابل، به نظر میرسد زندگی برای فرزندان اسد با اختلال نسبتاً کمی ادامه دارد، چرا که آنها در حال تطبیق با زندگی جدید به عنوان نخبگان مسکو هستند.
دوست خانوادگی که چند ماه پیش برخی از بچهها را ملاقات کرده بود، گفت: «آنها به نوعی گیج و منگ هستند. فکر میکنم هنوز کمی در شوک هستند. آنها فقط دارند به زندگی بدون عنوان “خانواده اول کشور” عادت میکنند.»
تنها زمانی که خانواده اسد – بدون بشار – پس از پایان رژیمشان در انظار عمومی دیده شدهاند، در مراسم فارغالتحصیلی دخترش «زین الاسد» در ۳۰ ژوئن بود؛ جایی که او مدرک روابط بینالملل خود را از MGIMO (دانشگاه نخبگان مسکو که بسیاری از طبقه حاکم روسیه در آن تحصیل کردهاند) دریافت کرد.
عکسی در وبسایت رسمی دانشگاه MGIMO، زین ۲۲ ساله را در کنار سایر فارغالتحصیلان نشان میدهد. در ویدئوی تار دیگری از این مراسم، اعضای خانواده اسد از جمله اسما و دو پسرش حافظ (۲۴ ساله) و کریم (۲۱ ساله) در بین حضار دیده میشوند.
دو نفر از همکلاسیهای زین که در مراسم حضور داشتند، تایید کردند که بخشهایی از خانواده اسد حضور داشتند اما سعی کردند جلب توجه نکنند. یکی از همکلاسیهای سابق که نخواست نامش فاش شود، گفت: «خانواده زیاد نماندند و برخلاف سایر خانوادهها، روی صحنه با زین عکس نگرفتند.»
حافظ که زمانی به عنوان جانشین احتمالی بشار تربیت میشد، از زمان انتشار ویدئویی در تلگرام در ماه فوریه، تا حد زیادی از انظار عمومی پنهان شده است. او در آن ویدئو روایت خود را از فرار خانواده از دمشق ارائه کرد و ضمن رد این موضوع که آنها متحدانشان را رها کردهاند، ادعا کرد که مسکو دستور خروج آنها از سوریه را صادر کرده است.
سوریها به سرعت موقعیت مکانی حافظ را شناسایی کردند که ویدئو را در حال قدم زدن در خیابانهای مسکو ضبط کرده بود.
طبق اطلاعات درز کرده، حافظ اکثر حسابهای شبکههای اجتماعی خود را بسته و در عوض با نام مستعاری که از یک مجموعه کودکانه آمریکایی درباره یک کارآگاه جوان مبتلا به خوانشپریشی گرفته شده، حساب باز کرده است. به گفته منبع نزدیک به خانواده، بچهها و مادرشان بخش زیادی از وقت خود را به خرید میگذرانند و خانه جدید روسی خود را با کالاهای لوکس پر میکنند.
دادههای روسی فاش شده نشان میدهد که زین الاسد مرتباً لباسهای گرانقیمت میخرد، در یک سالن پدیکور اعیانی ثبتنام کرده و عضو یک باشگاه ورزشی نخبگان در مسکو است.
فرزندان اسد همچنین مرتباً به امارات متحده عربی سفر میکنند و اسما حداقل در یک مورد در سفر همراه آنها بوده است. سوابق پرواز فاش شده که توسط گاردین رویت شده (مربوط به سالهای ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۳)، نشان میدهد که امارات از مدتها پیش، حتی زمانی که آنها در قدرت بودند، به مقصدی محبوب برای خانواده اسد تبدیل شده بود. کریم و حافظ بارها بین ابوظبی، مسکو و سوریه سفر کردهاند، از جمله پروازهایی در نوامبر ۲۰۲۲ و سپتامبر ۲۰۲۳.
خانواده اسد در ابتدا امیدوار بودند که از مسکو به امارات نقل مکان کنند. امارات مکان بسیار آشناتری برای آنها بود. به گفته دوست خانوادگی، آنها روسی صحبت نمیکردند و برای پیدا کردن جایگاه خود در محافل اجتماعی روسیه مشکل داشتند. با این حال، خانواده اکنون متوجه شدهاند که نقل مکان دائمی فعلا اتفاق نخواهد افتاد، زیرا حتی امارات که میزبان بسیاری از افراد سیاسی در جهان است که از میزبانی اسد خوشحال نمیشوند.
همزمان که شورشیان در سراسر سوریه پیشروی میکردند، تصاویری را که در املاک اسد پیدا کرده بودند به اشتراک گذاشتند. شبکههای اجتماعی پر شد از تصاویر بشار جوان با لباس زیر یا در حال شنا؛ تصاویری که با آن پرتره خودکامه که از هر گوشه و کناری به سوریها خیره میشد، فاصله زیادی داشت.
کمال عالم، عضو ارشد غیرمقیم سابق در شورای آتلانتیک که در طول جنگ داخلی سوریه در دیپلماسی مسیر دوم غیررسمی فعالیت داشت، گفت: «باید رژیم سقوط میکرد تا آن عکسها بیرون بیاید. من میگویم که این خانواده بسیار تودار هستند و هرگز دوست نداشتند در معرض دید باشند و در آینده نیز همینطور باقی خواهند ماند.»
