عصر ایران/ سواد زندگی؛ مریم طرزی- جنبش استقلال مالی و بازنشستگی زودهنگام (FIRE) در سالهای اخیر توجه بسیاری را در سراسر جهان به خود جلب کرده است. این جنبش بر اساس اصولی ساده اما قدرتمند، به افراد میآموزد که چگونه با مدیریت صحیح مالی، به موقعیتی دست یابند که کار کردن برای آنان به یک اجبار تبدیل نباشد. یکی از چهرههای شاخص این جنبش، مهندسی است که در سن ۳۰ سالگی با برنامهریزی دقیق مالی، از کار معمول خود بازنشسته شد و اکنون به فعالیتهای مورد علاقه خود میپردازد. در ادامه، هفت درس کلیدی از این جنبش ارائه میشود.
استقلال مالی به وضعیتی گفته میشود که در آن، درآمد حاصل از سرمایهگذاریها برای پوشش تمام هزینههای زندگی کافی است و فرد برای تأمین معاش، نیازی به کار کردن ندارد.
به بیان دیگر، فرد به «پولِ آزادی» دست مییابد. هر چه این موقعیت در سنین پایینتر محقق شود، امکان بهرهمندی از زندگی با کیفیت و انجام فعالیتهای دلخواه بیشتر میشود.
برای بسیاری، این ایده انقلابی است، زیرا تصور رایج همواره بر کار کردن تا سنین بالا استوار بوده است.
جنبش استقلال مالی و بازنشستگی پیش از موعد، ریشه در این اندیشه کلیدی دارد: آزادی، برترین دستاورد مالی است.
در این چارچوب، استقلال مالی به وضعیتی اطلاق میشود که داراییهای سرمایهگذاری شده و درآمدهای غیرفعال ناشی از آن، به اندازهای باشد که کلیه هزینههای زندگی فرد یا خانواده را پوشش دهد. در این مرحله، فرد دیگر برای تامین معاش، وابسته به درآمد حاصل از کار روزمزدی یا حقوق ثابت نخواهد بود. این نقطه، «نقطه آزادی مالی» نامیده میشود.
از این منظر، بازنشستگی به معنای توقف کامل فعالیت نیست، بلکه به معنای دستیابی به حق انتخاب است. فرد میتواند به فعالیتهای داوطلبانه بپردازد، کسبوکار کوچک شخصی خود را بر اساس علاقه توسعه دهد، بدون فشار مالی به یادگیری مهارتهای تازه مشغول شود یا صرفاً زمان خود را به خانواده و تفریحات معنادار اختصاص دهد. نکته جالب توجه در این جنبش، تاکید بر دورنیسازی مفهوم ثروت است؛ ثروت نه به عنوان انباشت نمایشی دارایی، بلکه به عنوان ذخیرهای از زمان و آرامش خیال تعریف میشود.
پایه ریاضی این مفهوم ساده است: زمانی میتوان به استقلال مالی رسید که درآمد غیرفعال (سود سرمایهگذاری) از هزینههای ماهانه بیشتر شود.
برای مثال، اگر شخصی هزینههای ماهانهاش معادل ۵ میلیون تومان باشد، با فرض بازدهی سالانه ۴ درصد (پس از کسر تورم)، نیاز به سرمایهای حدود ۱٫۵ میلیارد تومان دارد.
یک فرمول ساده برای تخمین این مقدار این است: هزینه ماهانه × ۱۲ × ۲۵. این محاسبات نشان میدهد کنترل هزینهها چه نقش تعیینکنندهای دارد.
قلب تپنده این جنبش، بر محاسباتی ساده اما قدرتمند میتپد. قاعده طلایی این است: نرخ پسانداز، تعیینکننده اصلی زمان رسیدن به آزادی مالی است. هر چه فرد بخش بزرگتری از درآمد خود را پسانداز و سرمایهگذاری کند، زودتر به هدف میرسد.
قاعده ۴ درصد (۲۵ برابر هزینه سالانه): این قاعدهای محافظهکارانه و پرکاربرد است. بر این اساس، اگر فردی بتواند سالانه فقط ۴ درصد از کل سرمایه خود را برداشت کند، اصل سرمایه در بلندمدت حفظ خواهد شد. بنابراین، میزان سرمایه لازم، ۲۵ برابر کل هزینههای سالانه زندگی است.
به عنوان نمونه، اگر هزینههای سالانه یک خانوار ۶۰ میلیون تومان باشد، سرمایه مورد نیاز برای رسیدن به استقلال مالی، طبق این قاعده، حدود ۱٫۵ میلیارد تومان برآورد میشود.
نقش حیاتی بازدهی واقعی: بازدهی واقعی یعنی بازدهی سرمایهگذاری منهای نرخ تورم. در اقتصادهایی با تورم بالا، دستیابی به بازدهی واقعی مثبت و قابل اتکا، چالشی بزرگ و نیازمند دانش تخصصی است.
سرمایهگذاری در ترکیبی از داراییهایی مانند سهام، صندوقهای سرمایهگذاری، مسکن و اوراق با درآمد ثابت میتواند راهکاری برای غلبه بر این چالش باشد.
تاثیر زمان: بهره مرکب، مهمترین همسفر این مسیر است. شروع زودهنگام پسانداز و سرمایهگذاری، حتی با مبالغ کم، به دلیل تاثیر معجزهآسای بهره مرکب، میتواند نتیجهای شگفتانگیز داشته باشد. به بیان دیگر، زمان، خود یک دارایی با ارزش است.
هرچند اصول پایه ساده به نظر میرسد، اما تحقق آن به عوامل متغیری مانند نرخ بازدهی سرمایهگذاری، تورم، ثبات اقتصادی و سبک زندگی فرد بستگی دارد.
یک قاعده متداول، «قاعده ۴ درصد» است که میگوید اگر سالانه تنها ۴ درصد از سرمایه خود را برداشت کنید، سرمایه اصلی دست نخورده باقی میماند.
اما برای بازنشستگی در سنین بسیار جوان، این رقم ممکن است محافظهکارانه نباشد.
علاوه بر این، شرایط غیرمنتظره اقتصادی (مانند رکودهای بزرگ) میتواند تمام محاسبات را تحت تأثیر قرار دهد. بنابراین، در نظر گرفتن یک حاشیه امنیت در محاسبات ضروری است.
یکی از ارکان اصلی دستیابی به استقلال مالی، کنترل هزینهها و تعریف هوشمندانه سبک زندگی است.
در ادبیات این جنبش، مفاهیمی مانند سادهزیستی و هوشمندی در مصرف بسیار تکرار میشوند.
نکته کلیدی این نیست که از تمام لذتها چشم بپوشیم، بلکه این است که پول خود را بر روی چیزهایی متمرکز کنیم که واقعاً برایمان ارزشمند هستند.
به عنوان مثال، ممکن است فردی خودروی گرانقیمتی نداشته باشد، اما برای سفرهای خانوادگی یا توسعه مهارتهای شخصی خود هزینه کند.
موفقیت بلندمدت در گرو شناخت واقعی خواستهها و اولویتبندی صحیح است.
آیا این راه برای همه امکانپذیر است؟ دادهها نشان میدهد که تحقق این امر برای فردی با درآمد و هزینههای متوسط، بسیار چالشبرانگیز است.
به عنوان مثال، یک خانواده در تهران با درآمد و هزینههای معمول، برای رسیدن به سرمایه لازم باید دههها پسانداز منظم و بازدهی سرمایه مطلوب داشته باشند.
بسیاری از کسانی که با این روش به موفقیت رسیدهاند، اغلب از درآمدهای بسیار بالا در کشورهای توسعهیافته برخوردار بودهاند یا سبک زندگی خود را به شدت تغییر دادهاند.
بنابراین، این مسیر نیازمند انضباط شدید مالی و اغلب، انتخابهایی غیرمعمول است.
جنبش FIRE برای همه جذاب نیست. برخی افراد ترجیح میدهند در شغلی که دوست دارند، به فعالیت ادامه دهند و در عین حال، از استاندارد زندگی بالاتری برخوردار باشند.
به ویژه افرادی که مسئولیتهایی مانند هزینههای فرزندان یا حمایت از خانواده را بر عهده دارند، ممکن است ترجیح دهند بازنشستگی را به تأخیر بیندازند.
در واقع، هدف نهایی این جنبش، دستیابی به انتخاب است: انتخاب بین کار کردن یا نکردن، نه لزوماً متوقف کردن کار در جوانی.
جذابیت اصلی جنبش FIRE، نه در بیکاری، که در دستیابی به آزادی و امنیت روانی است.
برای بسیاری، انگیزه پیگیری این مسیر، نارضایتی از شغل فعلی است.
با این حال، راه حل جایگزین و شاید دستیافتنیتر برای بسیاری، یافتن شغلی معنادار و سازگار با ارزشهای شخصی است.
اگر فردی بتواند شغلی بیابد که هم درآمد مناسبی دارد و هم برای او لذتبخش است، انگیزه برای بازنشستگی بسیار زودهنگام کاهش مییابد.
جنبش استقلال مالی و بازنشستگی زودهنگام، در نهایت یک ابزار قدرتمند برای تفکر درباره اولویتهای زندگی است.
این جنبش به ما میآموزد که چگونه بین لذتهای امروز و امنیت فردا تعادل برقرار کنیم.
آیا باید تمام درآمد را برای آینده پسانداز کرد؟ یا باید زندگی را در حال تجربه کرد؟
پاسخ واحدی وجود ندارد. مسیر هر فرد، ترکیبی منحصر به فرد از ارزشها، اهداف و شرایط زندگی اوست.
مهم این است که آگاهانه انتخاب کنیم و مسئولیت مالی تصمیمات خود را بپذیریم.
هدف نهایی، طراحی یک زندگی رضایتبخش است، خواه با دستیابی به بازنشستگی زودهنگام محقق شود، خواه با ادامه یک شغل پرشور و معنادار.
کانال تلگرامی سواد زندگی: savadzendegi@
