خبرگزاری مهر - گروه استانها: فرهنگ نمایشی لرستان شامل تعزیه و شبیهخوانی، آئینهای محلی عاشورایی، نمایشهای عروسکی سنتی و آیینهایی مانند گلمالی است. این آئینها همگی با صدا، حرکت، بدن و مشارکت اجتماعی معنا پیدا میکنند و پیوندی مستقیم با زندگی روزمره، تاریخ و ایمان مردم دارند. با این حال، بسیاری از این آئینها امروز با چالشی جدی روبهرو هستند؛ جوانانی که در فضای مجازی بزرگ شدهاند، فاصله خود را از این تجربههای جمعی و زیسته بیشتر کردهاند و جریان انتقال فرهنگی در حال کمرنگ شدن است.
تعزیه در لرستان یکی از کاملترین جلوههای نمایش مردمی است
محسن تیزهوش کارشناس ارشد ادبیات نمایشی در این رابطه در گفت و گو با خبرنگار مهر، اظهار داشت: تعزیه در لرستان یکی از کاملترین و شاخصترین جلوههای نمایش مردمی است که مفاهیم عاشورایی، حقطلبی، ایستادگی و وفاداری را به زبان ساده و تأثیرگذار منتقل میکند.
وی با بیان اینکه نسلهای پیشین این مفاهیم را نه از طریق متن یا رسانه، بلکه با تماشای تعزیه، شنیدن رجزها و مشارکت در فضای جمعی آموختهاند. اما لرستان تنها محدود به تعزیه نیست؛ خیمهشببازی، نمایشهای عروسکی، شبیهخوانیهای محلی، نمایشهای طنزآمیز آئینی و دیگر آئینهای سنتی نیز بخشی از هویت نمایشی این سرزمین هستند. خیمهشببازی به ویژه میتواند کودکان استان را با شادی، خلاقیت و نشاط فرهنگی همراه کند و علاقه به فرهنگ بومی را از سنین پایین تقویت کند.
توسعه و حمایت از آئینهای نمایشی باعث احیای فرهنگ و هویت بومی میشود
این فعال در حوزه مستند و داستان لرستان، ادامه داد: تنوع و گسترش این آئینهای نمایشی، به ویژه در قالب تئاترهای بومی و محلی، میتواند به تنوع فکری جامعه کمک کند و نسل جوان را با ایدهها، ارزشها و نگاههای مختلف به جهان آشنا سازد. هر نمایش، هر حرکت و هر رقص آئینی، فرصتی برای تجربه کردن، تفکر و همذاتپنداری است؛ تجربهای که صفحه گوشی و فضای مجازی قادر به ایجاد آن نیستند. نمایشهای محلی، چه در قالب تعزیه و شبیهخوانی، چه در قالب خیمهشببازی و آئینهای کودکانه، پل ارتباطی میان نسلها و حامل آموزشهای غیرمستقیم فرهنگی و اخلاقی هستند.
تیزهوش، بیان داشت: علاوه بر نقش فرهنگی و آموزشی، آئینهای نمایشی لرستان میتوانند پیوندی قوی با موضوع اقلیم و توسعه پایدار برقرار کنند.
وی با تاکید بر اینکه نمایشهای محلی و آئینی، چه در قالب تعزیه، شبیهخوانی یا خیمهشببازی، این ظرفیت را دارند که پیامهای محیط زیستی و نکات مربوط به حفاظت از منابع طبیعی استان، مانند رودخانهها، مراتع و جنگلها، را بهزبان ساده و ملموس به کودکان و نسل جوان منتقل کنند، افزود: وقتی کودک یا نوجوان لرستانی، در دل یک نمایش محلی، درباره احترام به طبیعت میشنود و میبیند، این تجربه به خاطرهای عمیق تبدیل میشود که نه با کلاس درس، بلکه با تجربه زیسته و مشارکتی شکل گرفته است. از این منظر، توسعه و حمایت از آئینهای نمایشی، نه تنها باعث احیای فرهنگ و هویت بومی میشود، بلکه میتواند به ترویج رفتارهای پایدار و مسئولیتپذیری محیط زیستی در نسل بعدی کمک کند.
نبود برنامهای هوشمندانه برای پیوند آئینهای نمایشی لرستان با زیست نسل جدید
این کارشناس ارشد ادبیات نمایشی لرستان در ادامه سخنان خود با بیان اینکه فضای مجازی با تمام فرصتهایی که ایجاد کرده، مصرف سریع و سطحی معنا را جایگزین تجربه عمیق آئینی کرده است، افزود: جوانانی که بیشتر با روایتهای کوتاه، تصویرمحور و گاه تحریفشده از فرهنگ مواجه میشوند، کمتر فرصت تجربه زیسته آیینهایی چون تعزیه، شبیهخوانی و دیگر آئینهای محلی را دارند؛ آیینهایی که نیازمند حضور، مشارکت و ارتباط انسانیاند.
تیزهوش، تصریح کرد: این مسئله نه به معنای تقابل سنت و فناوری، بلکه نتیجه نبود برنامهای هوشمندانه برای پیوند دادن آئینهای نمایشی لرستان با زبان و زیست نسل جدید است.
تعزیه و سایر آئینهای نمایشی ابزاری مؤثر برای گفتوگو با جوانان و کودکان
وی با تاکید بر اینکه لرستان با سابقه غنی در نمایش آئینی، ظرفیت آن را دارد که تعزیه و سایر آئینهای نمایشی را به ابزاری مؤثر برای گفتوگو با جوانان و کودکان تبدیل کند، گفت: اجرای کارگاههای آموزشی، حضور پیشکسوتان، تولید محتواهای رسانهای و برگزاری جشنوارههای تخصصی میتواند این آئینها را زنده نگه دارد و جوانان را در تجربه جمعی و نمایشی مشارکت دهد
این فعال در حوزه مستند و داستان لرستان، ادامه داد: حضور در این فرآیند، چه از طریق بازیگری، موسیقی، پژوهش یا مستندسازی، احساس تعلق و هویت فرهنگی را در نسل جدید تقویت میکند؛ احساسی که فضای مجازی بهتنهایی قادر به ایجاد آن نیست.
تیزهوش، بیان داشت: برای احیای و تداوم این آئینهای نمایشی، صرف علاقه یا حضور مردم کافی نیست؛ نیاز به بودجه فرهنگی، برنامهریزی دقیق و دغدغه سازمانی وجود دارد.
نسل جدید را برای حفظ و گسترش آئینهای نمایشی مشارکت دهیم
وی تصریح کرد: حمایت مالی از برگزاری جشنوارهها، کارگاههای آموزشی، تولید محتواهای رسانهای و مرمت و تجهیز مکانهای اجرای آئینها، پیششرط زنده نگه داشتن این فرهنگ غنی است.
این کارشناس ارشد ادبیات نمایشی لرستان، عنوان کرد: تنها با سرمایهگذاری هدفمند و همراهی مسئولان فرهنگی، پیشکسوتان و نهادهای مردمی، میتوان نسل جدید را در تجربه، حفظ و گسترش این آئینها مشارکت داد و همزمان ارزشهای فرهنگی، اخلاقی و محیط زیستی آنها را به نسل بعد منتقل کرد.
تیزهوش با تاکید بر اینکه فرهنگ نمایشی لرستان همواره زنده مانده، زیرا مردمی بوده است، افزود: هرگاه این فرهنگ به مردم و به ویژه جوانان سپرده شده، تداوم یافته و هرگاه به شکل مناسکی، اداری و صرفاً تشریفاتی درآمده، از معنا تهی شده است.
تجربه جمعی و نمایشی به زندگی مردم و جوانان را بازگردانیم
وی ادامه داد: امروز نیز راه ترویج این فرهنگ، نه در تقابل با فضای مجازی، بلکه در بازگرداندن تجربه جمعی و نمایشی به زندگی مردم و جوانان است؛ تجربهای که تعزیه، خیمهشببازی و دیگر آئینها همچنان در اختیار لرستان قرار دارند.
این فعال در حوزه مستند و داستان لرستان، بیان داشت: اگر برنامهریزی فرهنگی استان بتواند از ظرفیت تعزیه و دیگر آئینهای نمایشی به عنوان ابزار آموزش غیرمستقیم، هویتسازی و گفتوگوی نسلی استفاده کند، لرستان میتواند جایگاه خود را بهعنوان یکی از مهمترین کانونهای فرهنگ نمایش آئینی ایران تثبیت کند. در غیر این صورت، خطر آن وجود دارد که نسل جدید، در هیاهوی روایتهای مجازی، از حقیقت زنده فرهنگ آئینی فاصله بگیرد؛ حقیقتی که نه در صفحه گوشی، بلکه در صحنه زندگی جمعی مردم لرستان معنا پیدا میکند.
