خبرگزاری مهر، گروه استانها: ۹ دی ۱۳۸۸ یکی از نقاط عطف مهم در تاریخ تحولات سیاسی اجتماعی جمهوری اسلامی ایران به شمار میرود؛ روزی که کنش آگاهانه مردم، مسیر یک التهاب را تغییر داد و معادلاتی را که در طول ماهها التهاب و بیثباتی در حال شکلگیری بود، به نفع ثبات و انسجام ملی پایان داد.
حوادث پس از انتخابات ریاستجمهوری سال ۱۳۸۸، بهتدریج از چارچوب رقابتهای سیاسی خارج شد و ماهیتی چندلایه به خود گرفت؛ ماهیتی که در آن، هم مؤلفههای داخلی نقشآفرین بودند و هم متغیرهای بیرونی تلاش میکردند از فضای اجتماعی و شکافهای روانی جامعه بهرهبرداری کنند.
در این میان، جامعه ایرانی با وضعیتی روبهرو شد که تشخیص مرز میان اعتراض قانونی و رفتارهای ساختارشکنانه، به یک ضرورت راهبردی تبدیل شده بود. استمرار آشوبها، خسارتهای اقتصادی و اختلال در امنیت روانی جامعه، شرایطی را رقم زد که نیازمند تصمیمی فراتر از هیجان و واکنشهای مقطعی بود.
۹ دی را باید حاصل یک فرایند تدریجی از آگاهی اجتماعی دانست؛ فرایندی که در آن، افکار عمومی با مشاهده تحولات میدانی، مواضع بازیگران مختلف و پیامدهای ادامه بحران، به جمعبندی روشنی نسبت به ماهیت واقعی صحنه رسید.
حضور گسترده و معنادار مردم در این روز، نهتنها نشانه پایان یک دوره بحرانی بود، بلکه بیانگر آن است که جامعه ایرانی در بزنگاههای تاریخی، قادر است با اتکا به قدرت نرم خود، امنیت، ثبات و منافع ملی را از دل شدیدترین تهدیدها بازتولید کند.
۹ دی؛ روز بصیرت و پایان فتنه با قدرت مردم
حجتالاسلام حجت گنابادینژاد، مدیر و مدرس مرکز فقهی امام علی بن موسیالرضا (ع) در گفتگو با خبرنگار مهر با تبیین حوادث ۹ دی از منظر جامعهشناسی سیاسی، این رخداد را نه یک واکنش احساسی مقطعی، بلکه محصول یک فرایند عمیق آگاهی اجتماعی دانست و اظهار کرد: حماسه ۹ دی نتیجه صبر حکیمانه نظام، مدیریت راهبردی رهبر معظم انقلاب و حضور آگاهانه مردمی بود که با سرمایه دینی خود، پس از ماهها آشوب و خسارت، بساط فتنه را در کشور جمع کردند.
مدیر و مدرس مرکز فقهی امام علی بن موسیالرضا (ع) در تشریح جایگاه ۹ دی بیان کرد: روز ۹ دی تجلی قدرت مردم در ایران اسلامی بود. حوادثی که پس از انتخابات ریاستجمهوری سال ۱۳۸۸ رخ داد، صرفاً یک اعتراض انتخاباتی نبود، بلکه پروژهای بود که با حمایت استکبار جهانی و همراهی عوامل نفوذی، کشور را برای نزدیک به هفت ماه درگیر آشوب، بینظمی و اغتشاش کرد.
وی افزود: در این مدت، مردم عزیز، بهویژه کسبه و فعالان اقتصادی، متحمل خسارتهای سنگین اقتصادی و اجتماعی شدند و امنیت روانی جامعه آسیب دید؛ اما یکی از واقعیتهایی که در تحلیل حماسه ۹ دی کمتر به آن پرداخته شده، خویشتنداری و صبوری حکیمانه نظام اسلامی در برابر این جریان است.
صبر راهبردی نظام؛ حلقه مغفول ۹ دی
گنابادی نژاد با تأکید بر این نکته که نظام اسلامی در طول این هفت ماه از برخوردهای شتابزده پرهیز کرد، تصریح کرد: این صبر و تحمل، برخاسته از عقلانیت سیاسی و نگاه بلندمدت بود تا کشور گرفتار افراط و تفریط نشود؛ اما این رویکرد برای فتنهگران کارساز نشد و آنچه در نهایت فتنه را پایان داد، قدرت مردم بود که در دیماه به صحنه آمد و طومار این جریان را در هم پیچید.
رهبری و مهندسی هوشمندانه بحران ۸۸
مدیر و مدرس مرکز فقهی امام علی بن موسیالرضا (ع) در ادامه، نقش رهبر معظم انقلاب در مدیریت بحران سال ۸۸ را تعیینکننده دانست و گفت: رهبر انقلاب بیش از سه دهه است که سکاندار هدایت انقلاب اسلامی هستند و مردم در طول این سالها، شناختی دقیق، عمیق و بدون تعارف از ایشان به دست آوردهاند؛ حتی میتوان گفت این شناخت در میان آحاد مردم، از برخی نخبگان قویتر است.
وی خاطرنشان کرد: اگر بخواهیم تنها یک روزشمار از نقشآفرینیهای رهبر معظم انقلاب در سال ۸۸ ترسیم کنیم، در همان بازه کوتاه، قدرت رهبری و آثار راهبری ایشان بهروشنی نمایان میشود.
انتخابات ۸۸؛ مشارکت حداکثری و سلامت کمنظیر
گنابادی نژاد افزود: در جریان انتخابات ۸۸، همه طیفهای سیاسی وارد میدان شدند؛ حتی برخی چهرههایی که خودشان نسبت به حضور در انتخابات تردید داشتند. فضایی که رهبر معظم انقلاب ایجاد کردند، موجب شد رقابت انتخاباتی با مشارکت گسترده برگزار شود.
این مدرس حوزه علمیه ادامه داد: دو دغدغه اصلی رهبری، مشارکت حداکثری مردم و سلامت انتخابات بود که هر دو به بهترین شکل محقق شد. مشارکت مردم در انتخابات ریاستجمهوری ۸۸، یکی از بزرگترین مشارکتهای انتخاباتی در تاریخ جمهوری اسلامی و حتی در مقایسه با بسیاری از کشورها بود؛ موضوعی که امروز متأسفانه کمتر مورد توجه قرار میگیرد.
ایستادگی قاطع در برابر ادعای تقلب
وی با اشاره به حوادث پس از انتخابات تصریح کرد: پس از طرح ادعای تقلب و درخواست ابطال انتخابات از سوی برخی کاندیداها، رهبر انقلاب با قاطعیت اعلام کردند این مسیر خلاف قانون است. با این حال، برای اطمینانبخشی به افکار عمومی، جلساتی با رؤسای ستادهای انتخاباتی برگزار شد و با بازشماری تعدادی از صندوقها نیز موافقت شد.
گنابادی نژاد افزود: نتیجه بازشماریها روشن بود؛ هیچگونه تقلب یا تخلفی صورت نگرفته بود. با وجود این همراهیها، جریان فتنه نهتنها متوقف نشد، بلکه با حمایت رسانهای و سیاسی خارج از کشور، آشوبها را ادامه داد.
خسارتهای اقتصادی و اجتماعی؛ مطالبهای برای بازخوانی
مدیر و مدرس مرکز فقهی امام علی بن موسیالرضا (ع) تأکید کرد: یکی از محورهایی که باید در بازخوانی ۹ دی بهطور جدی مورد توجه قرار گیرد، حجم خسارتهای اقتصادی، مالی و اجتماعی تحمیلشده به مردم در سال ۸۸ است. کشور هزینههای سنگینی پرداخت کرد، اما مدیریت حکیمانه رهبری اجازه نداد این بحران به فروپاشی اجتماعی یا شکافهای عمیقتر منجر شود.
جوانان؛ از ابزار سیاسی تا صاحبان میدان
وی به نقش جوانان پرداخت و گفت: در حوزه جوانان، هم فرصت وجود دارد و هم تهدید. از سیاستمداران کشور صریحاً میخواهیم از استفاده ابزاری از جوانان توبه کنند. برخی در طول مسئولیتهای خود هیچ باوری به جوانگرایی ندارند، اما در موسم انتخابات، شعار جوان میدهند و از آنها استفاده سیاسی میکنند.
گنابادی نژاد افزود: جوانان نقش محوری در پیروزی انقلاب اسلامی، دفاع مقدس، تسخیر لانه جاسوسی، حوادث سال ۸۸، رشد علمی و فناوری کشور و افتخارات ورزشی داشتهاند و دارند. این میدان، میدان جوانان است و باید خود را برای نقشآفرینی مستقیم، آگاهانه و مستقل آماده کنند.
مدیر و مدرس مرکز فقهی امام علی بن موسیالرضا (ع) تأکید کرد: نسل جوان امروز اگرچه حوادث ۸۸ و ۹ دی را بهصورت میدانی تجربه نکرده است، اما با بازخوانی دقیق این وقایع میتواند با مفهوم بصیرت، میثاق با ولایت و مسئولیت اجتماعی ارتباطی عمیق برقرار کند؛ چراکه ۹ دی، نماد پیوند آگاهی مردم با رهبری و تجلی قدرت واقعی ملت ایران بود.
۹ دی واکنش احساسی نبود؛ محصول بصیرت و آگاهی اجتماعی ملت ایران بود
حجتالاسلام عباس بابایی، استاد حوزه و دانشگاه و مدیر قرارگاه تربیتی امین در گفتگو با خبرنگار مهر با تبیین حماسه ۹ دی از منظر جامعهشناسی سیاسی، اظهار کرد: آنچه در ۹ دی سال ۸۸ رخ داد نه یک کنش هیجانی زودگذر، بلکه نتیجه آگاهی اجتماعی، بصیرت عمومی و احساس مسئولیت مردمی بود که هر زمان انقلاب اسلامی را در معرض تهدید ببینند، آگاهانه وارد میدان میشوند.
استاد حوزه و دانشگاه و مدیر قرارگاه تربیتی امین در تشریح ماهیت اجتماعی ۹ دی بیان کرد: فعالیتهای هیجانی که بر اندیشه و باور استوار نیستند، معمولاً خیلی زود حرارتشان بالا میرود و بعد فروکش میکند، اما در جریان ۹ دی مشاهده کردیم که چه قبل از سال ۸۸ و چه بعد از آن، مردم ایران هر زمان احساس کردند انقلابی که خودشان با خون فرزندانشان به دست آوردهاند در معرض تهدید است، وارد میدان شدند.
وی افزود: این به معنای نفی هیجان و احساس نیست؛ قطعاً هیجان، احساس و انگیزه درونی برای چنین کنشهایی لازم است و این عنصر در مردم ایران وجود دارد، اما آنچه ۹ دی را متمایز کرد، همراهی این احساس با شعور، تعقل و باور عمیق بود.
بصیرت فراتر از آگاهی و مشارکت سیاسی
بابایی با تبیین مفهوم بصیرت گفت: بصیرت موضوعی فراتر از آگاهیهای عمومی و مشارکتهای سیاسی است. بسیاری از آگاهیهای عمومی و مشارکتهای سیاسی از بصیرت مردم نشأت میگیرد، اما همیشه بحث انتخابات مطرح نیست؛ گاهی جامعه نیازمند بصیرت بههنگام و حضور در صحنه است.
استاد حوزه و دانشگاه و مدیر قرارگاه تربیتی امین تأکید کرد: ۹ دی سال ۸۸ یکی از مصادیق روشن این مسئله بود و نشان داد فهم عمیق دینی و زمانشناسی اجتماعی که از شاخههای اصلی بصیرت هستند چگونه میتواند به کمک یک نظام و انقلاب بیاید و مردم را به انجام وظیفه تاریخیشان برساند.
مدیریت چندلایه رهبر انقلاب در فتنه ۸۸
وی با اشاره به نقش رهبری در حوادث سال ۸۸ گفت: مدیریت رهبر حکیم انقلاب در فتنه ۸۸، مدیریتی چندلایه بود؛ مدیریتی ناظر به خواص جبهه حق، مدیریتی ناظر به رسانههایی که علیه انقلاب اسلامی فعالیت میکردند، مدیریتی ناظر به مردم، مدیریتی ناظر به جریان اغتشاشات، مدیریتی ناظر به دولت مستقر و مدیریتهای دیگر.
بابایی افزود: این مجموعه مدیریتها نشاندهنده درایت فوقالعادهای است که خداوند متعال به رهبر انقلاب عنایت کرده است. صبوری مثالزدنی ایشان در هشت ماه اغتشاش و التهاب فتنهگران، زمانی که ماجرا به هتک حرمت هیئتها، علمها و خیمههای حسینی در ظهر عاشورای ۸۸ رسید، مردم را به این باور رساند که باید وارد صحنه شوند و وظیفه تاریخی خود را انجام دهند.
۹ دی نه آغاز فتنه بود و نه پایان آن
استاد حوزه و دانشگاه و مدیر قرارگاه تربیتی امین با تأکید بر ماهیت مستمر تقابل با انقلاب اسلامی گفت: انقلاب اسلامی در برابر عصاره تمام مستکبران و طواغیت عالم ایستاده و طبیعی است که آنها نیز با تمام هیمنه خود وارد میدان شوند. بنابراین ۹ دی نه ابتدای یک ماجراست و نه انتهای آن.
وی تصریح کرد: پیش از آن جنگ هشتساله، ترورهای دهه ۶۰ و تحریمها را داشتیم و بعد از آن نیز حوادثی مانند سالهای ۹۶، ۹۸، ۱۴۰۱ و جنگ ۱۲ روزه رخ داده است، اما ۹ دی واقعاً مانند یک ستاره درخشان در آسمان انقلاب اسلامی باقی خواهد ماند.
نسل جوان و پیوند با میثاق ولایت
بابایی درباره ارتباط نسل جوان با حوادث ۸۸ و ۹ دی گفت: یکی از نیازهای ضروری نسل جوان، تقویت بنمایههای معرفتی است؛ معرفت نسبت به اسلام، انقلاب، تاریخ سالهای گذشته و ایامالله.
استاد حوزه و دانشگاه و مدیر قرارگاه تربیتی امین افزود: هرچه این معرفت عمیقتر شود، نسل جوان راحتتر میتواند خود را در مسیر این چشمه جوشان مردمی که از ابتدای انقلاب تاکنون حضور داشتهاند قرار دهد. نمونه اخیر آن، حضور میلیونی مردم، بهویژه دهههای ۷۰، ۸۰ و ۹۰ در جشن غدیر امسال بود که تنها چند روز پس از حمله ناجوانمردانه رژیم صهیونیستی به ایران برگزار شد.
وی با اشاره به نقش نخبگان و خواص گفت: در تاریخ بشر، شریعتها و بهویژه انقلاب اسلامی، خواص نقش تعیینکنندهای دارند. اگر جایگاه خود را بشناسند، وظیفهشان را بدانند و در زمان مناسب به آن عمل کنند، همراهی مردم با جریان تمدنساز انقلاب شکل میگیرد.
بابایی هشدار داد: اما اگر مصلحتاندیشیهای کاذب، سکوتهای بیوجه، ترسهای مذموم و طمعهای ناروا بر خواص غلبه کند، نهتنها وظیفه فردی بلکه وظیفه اجتماعی آنان نیز به حاشیه میرود و ممکن است یک تاریخ به انحراف کشیده شود؛ همانگونه که در تاریخ اسلام و واقعه عاشورا مشاهده کردیم.
مدیر قرارگاه تربیتی امین با اشاره به خطبه فدکیه حضرت زهرا (س) گفت: امامت نظمدهنده جامعه است؛ اگر ستون اصلی خیمه محکم باشد، خیمه پابرجا میماند و اگر آن ستون از بین برود، خیمه فرو میریزد.
وی تأکید کرد: در ۹ دی دیدیم وقتی مردم پای کار رهبر جامعه آمدند، فتنهای که انقلاب را تا مرز سقوط پیش برده بود، ناگهان شکست خورد. این تجربه برای همه مسائل پیشروی کشور از اقتصاد و فرهنگ گرفته تا سایر بحرانها قابل تعمیم است.
اعتراض بهمعنای جدایی مردم از نظام نیست
بابایی گفت: مردم ایران نجیبترین و وفادارترین مردم نسبت به یک حکومت در طول تاریخ هستند. مردم با وجود نقدهای بهحق، توانستهاند میان مسئولانی که انقلابی عمل نمیکنند و آن بخش از نظام که خود را خادم و نوکر مردم میدانند، تفاوت قائل شوند.
استاد حوزه و دانشگاه و مدیر قرارگاه تربیتی امین افزود: اعتراضها و حتی برخی اغتشاشها دلالتی بر جدایی مردم از حکومت ندارد؛ مسئله اصلی توجه واقعی مسئولان به مردم، کار شبانهروزی، شفافیت، صراحت و تلاش برای تأمین معیشت قابل قبول جامعه است.
۹ دی نماد فعال شدن سرمایه اجتماعی نظام در لحظهای حساس است
۹ دی از منظر تحلیلی، صرفاً یک واکنش اجتماعی آنی تلقی نمیشود، بلکه نماد فعال شدن سرمایه اجتماعی نظام در لحظهای حساس است؛ سرمایهای که در مقاطع بحران، تعیینکنندهترین نقش را در مهار تهدیدها ایفا میکند.
این رخداد نشان داد که در ساختار سیاسی جمهوری اسلامی ایران، معادله ثبات بدون نقشآفرینی مردم قابل تحقق نیست. زمانی که بحران از ظرفیتهای معمول مدیریتی فراتر میرود، این مردم هستند که با حضور معنادار خود، نظم اجتماعی را احیا میکنند.
۹ دی همچنین حامل پیام روشنی برای نخبگان و جریانهای سیاسی است؛ مبنی بر اینکه بیتوجهی به افکار عمومی، ابهامآفرینی و اصرار بر مسیرهای خارج از قانون، نهتنها به اصلاح امور نمیانجامد، بلکه موجب فاصله گرفتن از بدنه اجتماعی خواهد شد. برای نسلهایی که حوادث سال ۸۸ را بهصورت مستقیم تجربه نکردهاند، ۹ دی میتواند بهعنوان یک نمونه قابل مطالعه در مدیریت بحرانهای اجتماعی مورد توجه قرار گیرد؛ نمونهای که اهمیت زمانشناسی، مسئولیتپذیری اجتماعی و پیوند آگاهی با کنش جمعی را برجسته میکند.
۹ دی در حافظه تاریخی جمهوری اسلامی ایران بهعنوان روزی ثبت شد که مردم با بصیرت سیاسی و حضور آگاهانه خود، به یک بحران پیچیده پایان دادند و بار دیگر نشان دادند که قدرت واقعی نظام، ریشه در پیوند مستحکم ملت با اصول و ساختارهای بنیادین خود دارد.
