به گزارش خبرنگار خبرگزاری فارس در دوشنبه، محدودیت‌های روادیدی آمریکا برای اتباع قرقیزستان، درگیری‌های مرزی بین این کشور و تاجیکستان، همه گیری کرونا، افزایش میزان بدهکاری به چین، محکومیت رئیس جمهور پیشین به 11 سال حبس، برگزاری انتخابات پارلمانی و لغو نتایج آن، استعفای رئیس جمهور و تعیین انتخابات جدید پارلمانی و همه پرسی قانون اساسی از مهم ترین رویدادهای سال 2020 قرقیزستان به شمار می‌رود.
اعمال محدودیت‌های روادیدی آمریکا برای اتباع قرقیزستان
در 31 ژانویه سال 2020 دولت آمریکا با هدف حفظ «امنیت و آسایش» کشور خود، محدودیت هایی را در زمینه صدور کارت های مهاجرت و گرین کارت وضع کرد که ورود مهاجران قرقیزی به این کشور را به حالت تعلیق در آورد.
همزمان بر این نکته تاکید شد که اتباع قرقیزستان از امکان دریافت روادید غیر مهاجرتی، یعنی روادید گردشگری، تجاری، دانشجویی و روادید مربوط به برنامه های مبادله ای برخوردار هستند.
علاوه بر قرقیزستان همچنین اتباع نیجریه، اریتره، میانمار، سودان و تانزانیا نیز تحت محدودیت‌های مهاجرتی آمریکا قرار داده شدند.
قابل یادآوری است که قبل از این در 27 ژانویه سال 2017 «دونالد ترامپ» رئیس جمهور آمریکا یک هفته پس از مراسم تحلیف خود دستور ممنوعیت ورود اتباع هفت کشور عمدتاً مسلمان شامل ایران، عراق، سوریه، سودان، یمن، لیبی و سومالی به آمریکا را صادر کرده بود که بعداً ونزوئلا و کره شمالی هم به این فهرست اضافه شدند. پس از فاصله‌ای عراق و سودان از این فهرست مستثنی شدند ولی رسانه‌های آمریکایی این دستور ترمپ را «ممنوعیت برای مسلمانان» عنوان کردند.
اعمال محدودیت های روادیدی آمریکا نسبت به اتباع قرقیزستان بحث‌های داغی را در شبکه‌های اجتماعی دامن زد و شهروندان قرقیز نسبت به این تصمیم «واشنگتن» اعتراض کرده و آمریکا را کشور غیر قابل اعتماد عنوان کردند. ضمنا وزارت امور خارجه آمریکا در آستانه سال جاری میلادی آمار عدم صدور روادید نوع «B» (سفر تجاری یا مسافرتی) برای اتباع خارجی در سال 2019 را منتشر کرد که بر اساس آن برای 67.75 درصد از شهروندان قرقیز که قصد مسافرت به آمریکا را داشتند، روادید صادر نشده است.
مشکلات تردد کامیون ها از مرز قرقیزستان و قزاقستان
در آغاز سال 2020 قزاقستان برای ورود کامیون‌های حامل بار ترانزیتی قرقیزستان محدودیت‌های ایجاد کرد که منجر به درماندگی صدها کامیون در مرز دو کشور شد.
بر اساس شرایط مورد نظر طرف قزاقی، کامیون‌های قرقیزی حامل کالاهای مصرفی ملزم به نصب پلمپ ناوبری الکترونیکی هستند تا کنترل بر حرکت آنها تا مرزهای روسیه، چین و ازبکستان امکان پذیر باشد.
مرزبانی قرقیزستان با اعلام اینکه «بیشکک» اعمال اقدامات مشابهی برای وسایل حمل و نقل باری قزاقستان را در نظر نگرفته است، تصمیم کشور همسایه خود را «نقض موازین اتحادیه اقتصادی اوراسیا» عنوان کرد.
اما مقامات قزاقستان هدف از این تصمیم را جلوگیری از قاچاق کالا به کشور خود خواندند.
اما عده‌ای از کارشناسان این دیدگاه را مطرح کردند که قزاقستان با اعمال محدودیت ها برای تردد کامیون های ترانزیتی قرقیزستان، به دنبال ایجاد فرصت‌های بیشتری برای مرکز تدارکاتی «خارگوس» در مرز قزاقستان با چین در امر ترانزیت کالاهای چینی به خارج هستند.
طی ماه‌های بعدی سال 2020 نیز مشکلات حمل و نقلی میان قرقیزستان و قزاقستان به هر شکلی ادامه یافته و منجر به کاهش چندبرابری ورود کامیون‌های قرقیزی به خاک قزاقستان شد.
به عنوان مثال طی ماه‌های مارس، آوریل و می سال 2020 تعداد کامیون‌های وارد شده از قرقیزستان به قزاقستان تنها 32 هزار مورد ثبت شده، در حالی که در یک سال پیش این شاخص در سطح 85 هزار کامیون بود.
قرقیزستان در این رابطه به سازمان تجارت جهانی علیه قزاقستان شکایت برد و خواستار اتخاذ اقدامات مربوطه در جهت تسهیل وضعیت شد.
درگیری های مرزی بین قرقیزستان و تاجیکستان
طی سال 2020 در مرز قرقیزستان با تاجیکستان چندین درگیری مسلحانه رخ داد که در دو مورد از آن از دو طرف تعدادی زخمی بر جای گذاشته شد.
نخستین درگیری مرزی بین دو کشور در سال 2020، در 9 ژانویه بر سر منطقه ای مورد بحث اتفاق افتاد که ماجرا از مشاجره لفظی تبدیل به پرتاب سنگ توسط ساکنان نواحی مرزی «باتکن» قرقیزستان و «اسفره» تاجیکستان به سوی یکدیگر و در نهایت منجر به استفاده از سلاح توسط مرزبانان دو کشور شد.
همچنین در 8 می بین مرزبانان دو کشور درگیری مسلحانه رخ داد که بر اثر آن سه نظامی قرقیز و 2 نظامی تاجیک زخمی شدند و بر اموال ساکنان مناطق مرزی نیز خساراتی وارد گردید.
در پی این حادثه وزارت خانه‌های امور خارجه قرقیزستان و تاجیکستان یادداشت‌های اعتراضی ابلاغ و یکدیگر را متهم به دامن زدن به درگیری های مرزی کردند.
سپس در 25 اکتبر سال 2020، نیروهای مرزبانی قرقیزستان و تاجیکستان با پخش بیانیه‌های از وقوع درگیری جدید مرزی خبر داده و طرف مقابل را مقصر اعلام کردند.
قابل ذکر است که طول مرز بین قرقیزستان و تاجیکستان 971 کیلومتر می باشد که 519 کیلومتر از آن همچنان نامشخص باقی مانده و تعداد مناطق مورد بحث و اختلاف به بیش از 70 مورد می رسد.
با این وجود سال 2020 در قیاس با یک سال پیش از نظر میزان درگیری های مرزی و پیامدهای جانی و مالی آن، سالی نسبتا آرام به شمار می رود.
به اعتقاد تحلیلگران، درگیری های مرزی بین قرقیزستان و تاجیکستان به موضوع استفاده از منابع طبیعی، آب، زمین‌های کشاورزی، مراتع و همچنین مسیرهای جاده ای ارتباط داشته و تا زمان تعیین و علامت گذاری نهایی مرز، دو کشور بایستی در زمینه بهره برداری مشترک از این منابع به توافق برسند.
در غیر این صورت طولانی شدن روند مذاکرات مرزی می تواند زمینه برای کشیده شدن پای قدرت‌ها و سازمان‌های بین المللی به این قضیه را باز کند که بعید است به نفع منافع ملی دو طرف تمام شود، چرا که منطقه «باتکن» قرقیزستان و «سغد» تاجیکستان که بیشتر درگیری های مرزی دو کشور در آن اتفاق می افتد، در دره حساس «فرغانه» (که بخش های از خاک ازبکستان، تاجیکستان و قرقیزستان را فرا گرفته است) واقع بوده و برخی از بازیگران فرامنطقه‌ای می‌توانند از این وضعیت در راستای اهداف ژئوپلیتیکی خود استفاده کنند.
همه گیری کرونا و کمک های ایران به قرقیزستان
شیوع کرونا در قرقیزستان مشکلات متعددی در ابعاد مختلف اقتصادی و اجتماعی را به بار آورده و منجر به تاخیر بیشتر برنامه های بین المللی و منطقه ای با میزبانی «بیشکک» شد.
در 18 مارس سال 2020 در قرقیزستان، پس از شناسایی 3 مورد ابتلا به کرونا رسما اعلام شد. همچنین گفته شد که این 3 نفر ضمن حضور در عربستان سعودی مبتلا به کرونا شدند.
در 19 مارس دولت قرقیزستان ورود اتباع خارجی به این کشور را ممنوع کرد و در 22 مارس در سراسر قرقیزستان وضعیت اضطراری جاری و در ماه های بعدی تمدید شد.
از اواخر تابستان با بهبود نسبی وضعیت، فعالیت موسسات و ادارات و مراکز آموزش و سایر سازمان ها با رعایت پروتکل های بهداشتی امکان پذیر شد.
بنابر گزارش ستاد ملی مبارزه با کرونا در قرقیزستان، تا 24 دسامبر سال 2020 در این کشور 79 هزار و 845 نفر به این ویروس مبتلا شده و 73 هزار و 870 نفر بیمار نیز درمان شده اند. تعداد فوتی ها 1340 مورد عنوان شده است.
به طور متوسط روزانه 250-350 نفر در این کشور به کرونا مبتلا شده و 3-6 نفر نیز فوت می‌کند. از زمان آغاز همه گیری کرونا بیش از 530 هزار آزمایش کرونا در این کشور انجام شده است.
طی 10 ماه گذشته سازمان‌های بین المللی و کشورهای مختلف جهان در امر مبارزه با کرونا برای قرقیزستان کمک‌های مالی، دارویی و تجهیزاتی بهداشتی ارائه کردند.
جمهوری اسلامی ایران نیز طی دو مرحله کمک های پزشکی خود را شامل لباس محافظتی، ماسک، مواد ضدعفونی‌کننده، انواع دارو و تجهیزات پزشکی از جمله ونتیلاتور، دماسنج و پالس اکسیمتر (اکسیژن سنج)، تست های پی‌سی‌آر (PCR) و کیت هایی برای آزمایش ای‌آی‌اِی (EIA)به طرف قرقیزی تحویل داد.
«قالیس بیک شادیخانوف» قائم مقام وزارت بهداشت در مراسمی که به مناسبت دریافت کمک های ایران برگزار شد، گفت: کمک های بشردوستانه ایران برای ما بسیار ارزشمند و آن حتما تأثیر مثبتی در توسعه روابط دو کشور در زمینه‌های مختلف و به خصوص بهداشت و درمان خواهد داشت.
افزایش میزان بدهکاری قرقیزستان به چین
در پی شیوع کرونا و تاثیر بالای آن بر تعاملات اقتصادی و تجاری چین با کشورهای جهان و از جمله آسیای مرکزی، تحقق پروژه چینی در قرقیزستان با مشکل مواجه شد.
علاوه بر آن قرقیزستان با مشکل بازپرداخت بدهی های خود در برابر «پکن» مواجه شد. به این دلیل، دولت قرقیزستان به دلیل مشکلات مالی کشور خواستار تمدید زمان بازپرداخت بدهی های خود در برابر چین شد.
بنابر گزارش های رسانه های چینی مذاکرات میان «پکن» و «بیشکک» بر سر این موضوع هنوز به نتیجه نرسیده است. اما «روسلان تاتیکوف» رئیس اداره بدهی های دولتی وزارت دارایی قرقیزستان در 11 نوامبر سال 2020 ضمن نشست مطبوعاتی اعلام کرد که مذاکرات بین دو کشور در رابطه به این موضوع ادامه داشته و حداقل مهلت بازپرداخت بدهی ها تا پایان سال جاری میلادی تمدید شده است.
قرقیزستان از سال 2008 به این طرف از چین 10 مورد وام بزرگ دریافت کرده است که مبلغ کلی بدهی ها به همراه 2 میلیارد و 256 میلیون دلار را تشکیل می دهد.
مهم ترین موارد دریافت وام از چین به پروژه های زیر ارتباط دارد:
75.29 میلیون دلار برای بازسازی جاده «اوش - سر تاش - ایرکشتام»؛
200 میلیون دلار برای بازسازی جاده «بیشکک - نارین - تاروگارت؛
129.83 میلیون دلار برای بازسازی دو بخش از جاده «اوش - باتکن - ایسفنه» و «بیشکک - بالیقچی»؛
690.8 میلیون دلار در چارچوب سه مورد اعتبار برای احداث جاده جایگزین «شمال - جنوب»؛
208 میلیون دلار برای نوسازی خطوط برق در جنوب قرقیزستان؛
389.80 میلیون دلار برای ساخت خط انتقال برق «داتکا - کمین»؛
386 میلیون دلار برای نوسازی نیروگاه حرارتی «بیشکک».
طبق گزارش های برخی از مراکز مطالعاتی بین المللی، در سال 2019 قرقیزستان از نظر بدهکاری به چین نسبت به حجم تولید ناخالص ملی خود در رتبه پنجم قرار گرفته است. به عبارت دیگر، بدهکاری قرقیزستان به چین بالای 25 درصد از حجم کلی تولید ناخالص ملی این کشور است.
محکومیت «آتامبایف» به 11 سال حبس
در پی شدت اختلاف میان «الماسبیک آتامبایف» رئیس جمهور پیشین قرقیزستان با قدرت حاکم در این کشور، در نهایت در 23 ژوئن سال 2020 دادگاه «بیشکک» حکم 11 سال و دو ماه زندان با توقیف اموال و جوایز دولتی وی را صادر کرد.
آتامبایف متهم به ارتکاب چندین جنایت و از جمله دست داشتن در آزادی غیر قانونی «عزیز باتوکایف» یکی از مهره های به اصطلاح «عالم جنایی» دانسته شده است ولی خود وی دادگاهش را سیاسی عنوان کرده است.
در پی اعتراضات ماه اکتبر سال جاری میلادی، آتامبایف نیز در ردیف تعدادی از چهره های سیاسی زندانی آزاد شده بود ولی پس از دو روز دوباره بازداشت و راهی زندان شد.
برخلاف آتامبایف، «صفر اسحاق‌اف» نخست وزیر سابق قرقیزستان که از سوی معترضان به نتایج انتخابات پارلمانی اخیر از زندان آزاد شد، بلافاصله از قرقیزستان فرار کرد و حالا مورد پیگرد قضایی این کشور قرار گرفته است.
تظاهرات علیه «ماکرون» در شهرهای «جلال آباد» و «اوش»
در 30 اکتبر سال 2020 تعدادی از ساکنان شهرهای «جلال آباد» و «اوش» قرقیزستان در واکنش به اظهارات «امانوئل ماکرون» رئیس جمهور فرانسه علیه اسلام و مسلمانان تظاهرات کردند.
تظاهرکنندگان با سر دادن ندای «الله اکبر» و تاکید بر «خط قرمز بودن رسول الله»، پوسترهای ماکرون را زیر پا گذاشتند و خواستار تحریم محصولات فرانسوی شدند.
ضمنا اداره مفتیات قرقیزستان نیز با پخش بیانیه ای این اقدام رئیس جمهور فرانسه را محکوم کرد و از ماکرون خواست تا به احساسات دینی بیش از 1.5 میلیارد مسلمان دامن نزند.
انتخابات پرماجرا
سومین انقلاب/کودتای قرقیزستان در پی اعلام نتایج انتخابات پارلمانی 4 اکتبر سال 2020 در این کشور شکل گرفت. تخلفات و نتایج مشکوک انتخابات که طبق آن احزاب وابسته به دولت تقریبا همه کرسی های پارلمانی را در اختیار گرفته بودند، با وجود وضع محدودیت‌های کرونایی در قرقیزستان موج اعتراضات را به بار آورد. معترضین خواستار لغو نتایج انتخابات و اعلام برگزاری انتخابات جدید و استعفای «سارانبای جین بیک اف» رئیس جمهور قرقیزستان شدند.
در این اعتراضات گروه های مختلف سیاسی حضور یافته و با نیروهای امنیتی درگیر شدند که در پی عقب نشینی نیروهای امنیتی تعداد از مهره های سیاسی زندانی و بازداشت شده به آزادی رسیدند. این بود که «صادیر جباروف» نماینده پیشین پارلمان نه تنها از زندان رهایی یافت بلکه در اسرع زمان به نفر شماره اول این کشور تبدیل شد.
پس از آنکه دادگاه حکم تبرئه جباروف را صادر کرد، بخش قابل توجهی از معترضان خواستار قرار گرفتن وی در کرسی نخست وزیری شدند که با موافقت پارلمان چنین امری تحقق یافت. با گذشت چند روز فشارهای معترضان کاهش نیافت و جین بیک اف استعفای خود را اعلام کرد که اختیارات وی نیز به جباروف منتقل شد.
با این وجود به دلیل انحلال دولت، استعفای رئیس جمهور و پایان اختیارات ششمین دوره پارلمان قرقیزستان، به لحاظ قانونی در این کشور وضعیتی پیش آمده بود که از آن «خلاء قدرت» تعریف می شد. بنابر این پارلمان تصمیم به تمدید اختیارات خود تا زمان برگزاری انتخابات جدید نمایندگان گرفت.
کمیسیون مرکزی انتخابات قرقیزستان نیز تصمیم قبلی خود مبنی به برگزاری انتخابات جدید پارلمانی در 20 دسامبر سال 2020 را لغو و اعلام کرد که انتخابات جدید پارلمانی در نیمه دوم سال 2021 دایر خواهد شد. همچنین این کمیسیون 10 ژانویه سال 2021 را زمان برگزاری انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری و همه پرسی اصلاحات قانون اساسی جدید این کشور اعلام کرد.
در ابتدا، 63 نفر به عنوان نامزد این انتخابات اسناد خود را به این کمیسیون معرفی کردند که در نهایت 18 نفر نامزد رسما ثبت نام شد که بیشترشان در جامعه قرقیز شناخته شده ، هستند.
اما هم کارشناسان داخلی و هم خارجی معتقدند که سرنوشت این انتخابات از قبل تعیین شده و صادر جباروف پیروز و ششمین رئیس جمهور قرقیزستان انتخاب خواهد شد.
باید گفت که در صورت تائید اصلاحات پیشنهادی قانون اساسی توسط همه پرسی، در قرقیزستان سیستم اقتصاد لیبرال حفظ شده ولی اختیارات رئیس جمهور جدید به طور حداکثری افزایش یافته و تا حدود زیادی مشابه سیستم‌های مدیریتی سایر کشورهای آسیای مرکزی خواهد شد.
اما نکته قابل تامل این است که تا کجا این برنامه می تواند موفقیت آمیز باشد؟ زیرا جین بیک اف با اینکه توان و منابع کافی در اختیار نداشت، سعی در تسلط کامل قدرت خود و اطرافیانش کرد. اما واقعیت امروز قرقیزستان این است که جامعه به دلایل بسیاری مانند برهم خوردن توازن قوا و به عبارت دیگر نقض منافع گروه های نخبه شمالی و جنوبی، تمرکز قدرت در اختیار گروه خاصی را برنمی‌تابد.
به این دلیل باید منتظر نتایج انتخابات ریاست جمهوری 10 ژانویه و مراحل پس از آن، به خصوص انتخابات پارلمانی نیمه دوم سال 2021 ماند تا مسیر تحولات سیاسی احتمالی این کشور بیشتر قابل پیش بینی باشد.
انتهای پیام/ح
