همشهری آنلاین- گروه فرهنگی: شعر آئینی یکی از شاخه‌های پرطرفدار ادبیات دینی است که مخاطبان بی‌شماری در قلمرو شعر فارسی دارد. در تعریف شعر آئینی گفته اند هر مقوله شعری که صبغه دینی داشته باشد و متأثر از آموزه های اسلامی باشد، در قلمرو شعر آیینی قرار می گیرد. به طور کلی تنها مسأله ای که شعر آیینی را از سایر انواع شعر مجزا می کند، قلمرو موضوعی آن است. برخلاف بسیاری از صاحب نظران که شعر مذهبی را موضوعاً، به دو مقوله ی کلی منقبت و مرثیه محدود می دانند، آثار اخلاقی و عرفانی چون خمسه ی نظامی و سایر متون نظم عرفانی و تعلیمی، و نیز آثار غزل سرایان بزرگی چون حافظ، سرشار از رهنمودهای قرآنی و مفاهیم دینی و مقلوه های ارزشی روایی بوده و بیانگر تأثیرپذیری فراوان آنان از متون دینی است. در واقع اگر نگاه خود را صرفاً به دو قلمرو موضوعی منقبت و مرثیه ی شعر آیینی معطوف بداریم، ارایه ی طریق در مورد آثار منظوم توحیدی، نیایشی، عرفانی، اخلاقی و تعلیمی در گستره ی شعر فارسی نامشخص باقی خواهد ماند. از منظر و گستره ای که می توان به حیطه ی شعر آیینی نگریست، اغلب آثار فاخر و ماندگار شعر فارسی، صبغه ی آیینی دارد و در قلمرو شعر آیینی قرار می گیرد.
- منظومه گنجینه الاسرار
کتاب«منظومه گنجینه الاسرار» اثر عمان سامانی، دربردارنده یکی از بهترین و تأثیرگذارترین اشعار مذهبی در وصف امام حسین (ع) و حادثه عاشورا است. این اثر شامل سروده‌های شاعر مشهور عصر ناصرالدین‌شاه، میرزا نورالله بن میرزا عبدالله بن عبدالوهاب چهارمحالی ملقب به تاج‌الشعرا و معروف به عمان سامانی و مجموعه‌ای از مرثیه‌ها و سوگ‌نامه‌ها با درون‌مایه‌ای غمناک از توصیف مظلومیت شهدای حادثه کربلا است. کتاب گنجینه الاسرار به دلیل نوع و شیوه بیانش توانسته به خوبی محتوایی عرفانی را انتقال دهد و مفاهیم بزرگ واقعه کربلا را با روایتی عاشقانه به طور محسوس و ملموس به نمایش بگذارد. عمان سامانی قالب وقوع را برای سرودن و سخن گفتن از واقعه عاشورا برگزیده است. گنجینه عمان که شامل ۸۳۱ بیت می‌شود را می‌توان یک سفرنامه هم دانست، سفرنامه‌ای که گزارشگرِ حرکت عارفانه و روحانی قافله یاران امام حسین در مسیر شهادت است. عمان سامانی در نیمه دوم سده ۱۳ و اوایل سده ۱۴ هجری می‌زیست. از دیگر آثار او می‌توان به معراج‌نامه، مخزن‌الدرر و دیوان نام اشاره کرد. او گنجینة الاسرار را با الهام از اثر زبدةالاسرار صفی و با همان سبک و وزن نگاشته است. عمان را باید بدون شک یکی از شاعران تمام‌عیار ولایی به شمار آورد.
- آغاز روشنایی آیینه
کتاب«آغاز روشنایی آیینه: ترکیب‌بند عاشورایی در پانزده بند» اثر علی موسوی گرمارودی است که در دهه هشتاد سروده شده است. «آغاز روشنایی آینه» شامل ۱۵ ترکیب‌بندی است که پیش از این بندهایی از آن با نام موقت «از گلوی غمگن فرات» در نیمه فروردین ۸۷ در روزنامه اطلاعات منتشر شده بود. در کتاب حاضر موسوی گرمارودی عنوان ترکیب بند را تغییر داده و در بخش مستقلی تمام نقد و نظرهایی که درباره این شعر مطرح شده را آورده است که از جمله آن‌ها می‌توان به «نگاهی به شعر آیینی جدید گرمارودی» از بهاءالدین خرمشاهی، «حریر و حماسه» از محمد یزدان پرست، «زنگ اول در کلاس از گلوی غمگن فرات» از مرتضی امیری اسفندقه، «در غیاب من» از حمیدرضا شکارسری و «نقدی کوتاه بر بند اول در گلوی غمگن فرات» از شهیدی اشاره کرد. در این اثر اما می‌توان بخش‌هایی دیگر را هم مطالعه کرد که به نوعی بیانگر نوع نگاه شاعر به شعر آیینی است. در همین راستا نوشتار موسوی گرمارودی بر چگونگی شعر عاشورایی در گذر زمان و در دوران‌های مختلف و اشاره به شاعرانی که در موضوع عاشورا سروده‌هایی داشته‌اند، با محوریت نگاه به شعر عاشورایی «باز این چه شورش است» محتشم کاشانی و نگاهی به شعر زنده یاد سید حسن حسینی با نام «شاعری در تصرف شعر» و همچنین شعرهای آیینی زنده یاد قیصر امین پور دارد.
- نخل میثم
کتاب«نخل میثم» اثر استاد غلامرضا سازگار (میثم) مجموعه اشعار آئینی این شاعر اهل بیت(ع) است که تا کنون مجلدهای متعددی از این مجموعه چاپ و منتشر شده است. سالیان زیادی است که ستایشگران اهل بیت(ع) از اشعار و به نوعی کلمات حاج غلامرضا سازگار استفاده می‌کنند و برای همین اغلب اشعار منتشر شده در مجلدهای مختلف نخل میثم برای علاقه مندان به شعر آئینی آشناست. در بخشی از جلد پنجم این مجموعه کتاب های آئینی می خوانیم: «الهی این من، این جرم و خطایم/ رهم دادی، مکن دیگر رهایم/ بگیر از من مرا،اما نه از خود/ بسوز اما مساز از خود جدایم/ تو را گم کرده ام و خود گشته ام گم/ صدایم کن، صدایم کن، صدایم/ به من گفتند از اول عبد«هو»باش/ چه باید کرد من عبد هوایم/ تو آن ربی که با عبدت رفیقی/ من آن خارم که با گل،آشنایم/ گنه کردم، نکردم شرم از تو/ نمی دانم کجا رفته حیایم؟/ خجالت می کشیدم باز گردم/ تو گفتی بازهم سویت بیایم/ نبودم عبد تا عبدم بخوانی/ نگویم بنده ام،گویم گدایم/ سیه رویم،مگر از لطف و رحمت/ بشویی با غبار کربلایم/ از آن برخود نهادم نام «میثم»/ که بخشی بر علی مرتضایم»
- تفسیر آه
کتاب «تفسر آه» سروده محمدحسین ملکیان، مجموعه اشعار آئینی این شاعر معاصر است که از سوی انتشارات زائر رضوی چاپ و منتشر شده است. محمدحسین ملکیان از شاعران آئینی فعال در سال های اخیر است که در بیشتر جشنواره های ادبی خوش درخشیده و افتخارات زیادی برای اشعارش کسب کرده است. از افتخارات محمدحسین ملکیان می‌توان به برگزیده شدن در جشنواره بین‌المللی فجر، شعر و داستان جوان سوره، معرفی شدن به عنوان جوان برتر ایرانی توسط وزارت ورزش و جوانان و انتخاب شدن به عنوان مؤلف برگزیده نام برد. ملکیان توفیق شعرخوانی در محضر رهبر معظم انقلاب اسلامی را هم داشته است. از آثار او می‌توان به «بد بیاری»، «توارد شخصی»، «جمع مکسر»، «خورشید پا به ماه»، «نت‌های گریه دار» اشاره کرد. در یکی از شعرهای این کتاب می خوانیم: «پس خدا قرار را به خلقت جهان گذاشت/ «حا » و «میم » را در ابتدای داستان گذاشت/ هَلْ اتَی عَلَی اْل... به چهرۀ علی نگاه کرد/ با علی، هر آنچه را که داشت، در میان گذاشت/ با علی، چقدر حرف های عاشقانه داشت/ سوره ای سرود و نام سوره را «دخان » گذاشت/ وعدۀ بهشت داد و دید صبر ما کم است/ در نجف، بهشت را برای دوستان گذاشت»
