به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، آثار ترسناک خشکسالی ، اکنون گریبان گیر شاهان هخامنشی از خشایارشاه و داریوش اول گرفته تا اردشیر اول و داریوش دوم هم شده است! اخبار پیرامون فرونشست در نقش رستم در استان فارس، این روزها سر و صداهای زیادی را به پا کرده است. از ایجاد ترک های عمیق در نزدیکی کتیبه ها گرفته تا طناب کشی اطراف محل های خطرناک برای عدم حضور گردشگران.
در پی بارندگی شدید در اردیبهشت امسال، در محوطه نقش رستم، فرونشست های متعددی به دو صورت خطی (پیوسته) و نقطه ای (حفره ای) در بخش های مختلف محوطه رخ داده است.
روز 25 اردیبهشت امسال، برای بررسی محوطه جهانی نقش رستم و علل آسیب های آن، ۱۵ نفر از اعضای هیات علمی دانشگاه شیراز گردهم آمدند و با تشکیل یک کارگاه علمی نتایج مشاهدات خود را ارائه کردند.
محمد ثابت اقلیدی، مدیرکل میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی استان فارس در گفت و گو با رکنا در پاسخ به اینکه میزان آسیب های ناشی از فرونشست در نقش رستم و تخت جمشید به آثار تاریخی تا چه میزان است می گوید: فرونشستی که این روزها با آن دست و پنجه نرم می کنیم، مربوط به اواخر دهه 80 است. با بارش هایی که اخیرا در استان فارس داشتیم، برخی از این فرونشست ها دهانه باز کردند و نمایان شدند. عارضه یابی این پدیده نیاز به مطالعات عمیق تری دارد. ما با پژوهشگاه میراث فرهنگی، مکاتبات و مذاکراتی داشتیم تا بتوانیم به صورت علمی روشن شود که آیا این عارضه ناشی از خشکسالی است یا مربوط می شود به ریزش چاه های رشته قنات های مجموعه نقش رستم است که پیش از انقلاب پوشیده شده بودند. در تخت جمشید هم که یک مورد فرونشست داریم که آن هم در نزدیکی یک قنات گزارش شده است.
وی در ادامه می افزاید: پلمب کردن چاه های غیر مجاز و چاه هایی که بعضا با عمق 300 متر در آن محدوده احداث شده اند، در اولویت ماست. همچنین با پیگیری پروژه بزرگ انتقال آب از خلیج فارس به استان فارس نیز در حال رایزنی هستیم تا انشعاباتی را به مرودشت داشته باشیم تا آب صنایع و کشاورزی این شهرستان را با آن جایگزین کنیم. همچنین حمایت از توسعه کشت های نوین همچون کشت هیدورپونیک که مصرف آب را بسیار کاهش می دهد.
محمد ثابت اقلیدی با تاکید بر اینکه اگر مطالعات به این نتیحه منتج شود که این آسیب ناشی از ریزش قنات های مجاور است، قطعا کار برای جلوگیری از فرونشست راحت تر است، می گوید: اینکه فرونشست به علت وجود این قنات ها باشد، خیلی محتمل تر است. با مستحکم سازی قنات ها می توان تا حد زیادی فرونشست را از بین برد.
طهمورث یوسفی، رئیس مرکز زمین شناسی و اکتشافات معدنی منطقه جنوب کشور در شیراز نیز در گفت و گو با رکنا می گوید: از آنجایی که در دشت مرودشت، کشاورزی می شود، قطعا فرونشست وجود دارد و سازه های تاریخی نیز جزئی از زیرساخت هایی به حساب می آیند که تحت تاثیر فرونشست آسیب می بینند.
وی با اشاره به اینکه خوشبختانه تخت جمشید روی سازه های سنگی قرار گرفته است، می افزاید: باید این مورد را متذکر شد که در محوطه های تخت جمشید، شکاف های ناشی از فرونشست دیده شده است؛ ولی خود بنای تخت جمشید آسیب ندیده است و مهم ترین دلیل آن است که از آنجایی که فرونشست در دشت مشاهده شده است؛ لذا زیرساخت هایی که روی سازه های سنگی قرار گرفته اند متاثر از آن نیستند. در خصوص نقش رستم، باید گفت از آنجایی که این سازه های تاریخی در دامنه ها قرار گرفته اند، به علت شکست هایی که بین کوه و دشت شکل گرفته است، این ترک های عمیق به وجود آمده اند.
طهمورث یوسفی با تاکید بر اینکه اگر همین الان هم بخواهیم مدیریت منابع آبی را داشته باشیم و برداشت آب هم اصلا انجام نشود، سالیان سال طول می کشد تا مشکل فرونشست مرتفع شود، می افزاید: اگر فرونشست بیشتر از 4 میلی متر باشد؛ یعنی وارد بحران شده ایم! این در حالی است که در فاصله 500 متری تخت جمشید،فرونشست 5 سانتی متر است. همچنین در فاصله دو و نیم کیلومتری از تخت جمشید، رقم فرونشست 15 سانتی متر گزارش شده است.
رئیس مرکز زمین شناسی و اکتشافات معدنی منطقه جنوب کشور در شیراز در خصوص رقم فرونشست در نقش رستم می گوید: در نقش رستم نیز در فاصله پنج متری، پنج سانتی متر و در فاصله یک کیلومتری، 13 سانتی متر فرونشست داریم. دیگر آب از سر گذشته است و در وهله اول باید این سازه ها مقاوم سازی شوند و در مرحله بعد عامل فرونشست باید بررسی شود.
او با اشاره به اینکه به طور کلی در ایران دشتی که فرونشست روی آن تاثیری نگذاشته باشد نداریم، می گوید: به جز گیلان، همه دشت های کشور فرونشست دارند و اکثرا هم به خاطر خشکسالی و استفاده از منابع آب زیرزمینی به وجود آمده است. نصب کنتور روی چاه ها و پلمب کردن چاه های غیر مجاز بر کاهش نرخ فرونشست، تاثیر بسیار مهمی دارد.
یوسفی در پایان می افزاید: کاهش مصرف آب و نوسازی لوله کشی ها نیز دو روشی است که مردم در بخش خانگی می توانند در راستای کمک به رفع فرونشست در کشور کمک کنند. هرچند این مسیر دشوار است و کشور ما هم بسیار بزرگ؛ ولی مقابله با فرونشست ممکن است.
عکس و فیلم از سعید فتوحی
