در اوایل سال میلادی جدید شاهد اعلام غیررسمی تعطیلی پروژه خودروی اپل با نام تایتان بودیم و مشخص شد که کوپرتینویی‌ها سال پرپیچ‌وخمی در پیش رو دارند. اما دردسرهای اپل محدود به پروژه خودرو نیست؛ چند روز پیش وزارت دادگستری ایالاتمتحده آمریکا (DOJ) با شکایت از این شرکت، کوپرتینونشینان را به انحصارگرایی در بازار گوشیهای هوشمند متهم کرد. البته مشکلات این شرکت محدود به شکایت دولت آمریکا نیست و آن‌ها با چالش‌های قضایی جدیدی مقابل اپیک گیمز مواجه هستند. در این مطلب نگاهی به کشمکش‌های قضایی این پرونده داریم و ادعاهای مطرح‌شده از سوی دولت آمریکا را مورد ارزیابی قرار می‌دهیم. تا انتها همراه دیجیاتو باشید.
۲۱ مارس ۲۰۲۴ (۲ فروردین‌ماه ۱۴۰۳) بود که نشریه‌های مختلف از شکایت دولت آمریکا از اپل به‌دلیل انحصار در بازارهای گوشیهای هوشمند خبر دادند و ظاهراً سران اپل با یک پرونده طولانی دیگر سروکار خواهند داشت. در شکواییه دولت آمریکا شواهد مختلفی مانند اختلال در سوپراپلیکیشن‌ها، مسدودکردن برنامه‌های استریم ابری برای بازی‌های ویدیویی، کاهش کیفیت پیام‌رسانی میان آیفون و پلتفرم‌های اندرویدی و محدودیت عملکرد سایر ساعت‌های هوشمند هنگام کار با آیفون، به‌عنوان اتهامات انحصارگرایانه اپل ذکر شده‌اند.
«فرد ساینز»، سخنگوی اپل، با تأکید بر حق دفاع اپل در این پرونده گفت: «این شکایت، ماهیت اپل و ویژگی‌های متمایز‌کننده محصولات شرکت را در بازارهای رقابتی تهدید می‌کند. اگر این شکایت به نتیجه برسد، توانایی اپل برای خلق فناوری که مردم از این شرکت انتظار دارند، مختل می‌شود.»
جدای از موارد بالا، اپل طی ماه‌های اخیر و به‌دلیل قوانین اتحادیه اروپا، تغییرات مهمی در محصولاتش اعمال کرده است. جایگزینی درگاه لایتنینگ با تایپ سی (Type-C) و سایدلودینگ، ازجمله مواردی هستند که به‌ترتیب سهولت در شارژ و دسترسی به برنامه‌های متعدد را برای کاربران به ارمغان آورده‌اند. درنتیجه می‌توان تصور کرد که درصورت پیروزی دولت آمریکا در این پرونده، سیاست‌های بازاریابی کوپرتینویی‌ها عمدتاً شکل دیگری خواهد گرفت و احتمالاً شاهد دگرگونی اکوسیستم اپل خواهیم بود.
آیفون‌ها با فروش بیش از ۱ میلیارد دستگاه، پول‌ساز‌ترین محصول شرکت هستند و DOJ نیز با تکیه بر همین موضوع، ادعا کرده است که اپل تمام تلاش خود را برای حفظ جایگاه کنونی به‌کار بسته و سعی در حفظ درآمد خود از این صنعت با روش‌های انحصارگرایانه دارد. اختلال در عملکرد iMessage و اپلواچها با سایر گوشی‌ها، ظاهراً باعث شده است که دستگاه‌های اندرویدی در نظر عموم کاربران ضعیف به‌نظر برسند و بنابراین به استفاده از آیفون‌ها تمایل پیدا کنند.
همچنین وزارت دادگستری در شکایت اخیر خود به شکست گوشیهای هوشمند چند شرکت ازجمله آمازون، ال‌جی، HTC و ویندوزفون مایکروسافت به‌خاطر موانع ایجادشده در بازار توسط اپل اشاره کرده است. درنتیجه DOJ ادعا می‌کند که حالا فقط سامسونگ و گوگل رقبای جدی اپل در بازار گوشیهای هوشمند ایالاتمتحده به‌حساب می‌آیند.
طی یک کنفرانس مطبوعاتی، «مریک گارلند»، دادستان کل ایالاتمتحده، از استراتژی پیام‌رسانی اپل انتقاد کرد؛ سیاستی که نظر منفی کاربران آیفون نسبت به دستگاه‌های رقیب اندرویدی را در پی داشته است. وی با تأکید بر عدم رمز‌نگاری مکالمات کاربران اندرویدی در iMessage، این موضوع را دلیلی برای اشترا‌ک‌گذاری رسانه‌‌ای ضعیف گوشیهای اندرویدی درخصوص پیام‌رسان‌ها دانست.
اپل برای جبران این خلأ اعلام کرد که از یک پروتکل پیام‌رسانی جدید با نام RCS برای ارتباطات بهتر در iMessage بهره خواهد برد. بااین‌حال، وزارت دادگستری آمریکا همچنان تأکید دارد که کیفیت پیام‌رسانی پایین بین پلتفرم‌ها، یکی از دلایلی است که کاربران را به استفاده از آیفون‌ها سوق می‌دهد.
یکی دیگر از جنبه‌های مشتری‌محور شکایت DOJ از اپل، به عملکرد ناقص سایر ساعت‌های هوشمند در iOS ارتباط دارد؛ زیرا عموم کاربران به این جمع‌بندی رسیده‌اند که عملکرد تقریباً تمامی ساعت‌ها – به‌جز اپلواچها – در اکوسیستم اپل با اختلال مواجه می‌شود و دامنه محدودی از ویژگی‌ها را در اختیار کاربران می‌گذارند. این درحالی است که اپلواچها سازگاری کامل و پاسخ‌دهی راحت‌تر پیام‌ها را در اثر تطبیق کامل با اکوسیستم کاربری اپل ارائه می‌دهند. به همین دلیل DOJ مدعی است که کوپرتینویی‌ها از ساعت‌های خود به‌عنوان ابزاری برای تشویق کاربران به خرید آیفون‌های جدید استفاده می‌کنند. (لازم به ذکر است که پوشیدنی‌های مجهز به سیستم‌عامل WearOS در سامسونگ و گوگل از اتصال آیفون‌ها پشتیبانی نمی‌کنند.)
طی ماه‌های اخیر، سخت‌گیری‌های زیادی از سوی اتحادیه اروپا مبنی بر کاهش کنترل اپل بر اپ‌استور اعمال شد که درنهایت سایدلودینگ را برای کاربران کشورهای این اتحادیه به‌همراه آورد. بااین‌حال، وزارت دادگستری آمریکا نسبت به هزینه‌های تعیین‌شده برای توسعه‌دهندگان و همین‌طور میزان دسترسی برنامه‌های آن‌ها برای کاربران آیفون اعتراض دارد. البته این پایان ماجرا نیست؛ کمیسیون اروپا طی یک کنفرانس مطبوعاتی، از آغاز تحقیقات پیرامون عدم انطباق اپل و دو شرکت دیگر با قانون بازارهای دیجیتال (DMA) خبر داد.
آن‌طور که در پرونده ذکر شده، سیاست‌های اپل عملکرد سوپراپلیکیشن‌ها را مختل کرده و قوانین این شرکت از درآمدزایی مایکروسافت و دیگر برنامه‌های استریم ابری در بازی‌های ویدیویی جلوگیری کرده است. اگرچه ظاهراً DMA تغییرات مثبتی را در سیاست‌های کاری اپل اعمال کرده، بااین‌حال کمپانی‌های بزرگ مانند مایکروسافت همچنان ناراضی هستند. برای مثال «فیل اسپنسر»، مدیرعامل مایکروسافت گیمینگ (Microsoft Gaming)، اخیراً اظهار داشته است که میزان تغییرات اعمال‌شده همچنان ناکافی بوده و نمی‌تواند رقابت را در بزرگ‌ترین پلتفرم بازی جهان پابرجا نگه دارد.
«ربکا هاو آلنزورث»، استاد دانشگاه و معاون پژوهشی دانشکده حقوق وندربیلت، فکر می‌کند که شکایت DOJ علیه اپل، دلایل منطقی برای پیروزی دارد. به گفته او، این دادخواست نه‌تنها ضرر و زیان توسعه‌دهندگان را برجسته می‌کند، بلکه به بررسی رقابت انحصارگرایانه اپل و آسیب‌های وارده به مصرف‌کنندگان می‌پردازد. آلنزورث همچنین با مقایسه استدلال‌های این پرونده با شکایت‌نامه کمیسیون تجارت فدرال (FTC) علیه آمازون، شانس پیروزی بیشتری برای دولت آمریکا و DOJ قائل است.
علاوه‌براین، وی توضیحات وزارت دادگستری در این پرونده را بسیار مؤثر و دقیق می‌داند. یکی از نکات کلیدی که در توضیحات DOJ موردتوجه قرار گرفته، تردید والدین دارای آیفون در خرید گوشی اندرویدی برای فرزندانشان است که از نگرانی‌های احتمالی پیرامون قابلیت‌های ارتباطاتی محدود این گوشی‌ها نشأت می‌گیرد. چنین مواردی در قالب رقابت انحصارگرایانه اپل عنوان شده‌اند؛ زیرا می‌توانند به‌طور قابل‌توجهی بر انتخاب‌های مصرف‌کننده در آینده اثر بگذارند و گوشیهای اپل را به گزینه اول شخص در سنین بالاتر تبدیل کنند.
از طرفی «ویلیام کوواچیچ»، رئیس سابق FTC و استاد دانشکده حقوق دانشگاه جورج واشنگتن، شکایت‌نامه DOJ را بی‌نقص و مناسب می‌داند. او معتقد است که وزارت دادگستری آمریکا با بررسی پرونده‌های مشابه، ازجمله شکایت اپیک گیمز علیه اپ‌استور (که درنهایت به پیروزی اپل منجر شد)، توانسته است ضعف‌های احتمالی دادخواست خود را برطرف کند و استدلال‌های قانونی و محکمه‌پسند را به میان بیاورد.
انتقال زمین بازی به ایالت نیوجرسی دیگر دلیلی است که می‌تواند احتمال پیروزی دولت آمریکا را افزایش دهد؛ در سال ۲۰۰۴، DOJ توانسته بود با طرح دعوی انحصارگرایانه علیه شرکت Dentsply، آن‌ها را محکوم کند. البته که حضور مقر اصلی سامسونگ در این ایالت و دوری از مرکز اصلی اپل در کالیفرنیا، ظاهراً دلیل دیگر این تصمیم است.
با بررسی پرونده اپیک گیمز، دولت آمریکا سهم ۶۵ تا ۷۰ درصدی اپل در بازار گوشیهای هوشمند را هدف قرار داده و بدین‌منظور باید ثابت کند که اپل بدون کاهش قابل‌توجه تعداد مشتریانش، کیفیت خدمات خود را پایین آورده است. البته آلنزورث خاطرنشان کرد اگرچه عموم دادگاه‌ها قدرت انحصاری را با ۹۰ درصد سهم بازار می‌سنجند، اما پرونده Dentsply با ۷۵ الی ۸۵ درصد به نتیجه رسید و ممکن است شاهد سناریو‌یی مشابه در پرونده DOJ و اپل باشیم.
آلنزورث می‌گوید که سران DOJ به‌دنبال شکست یا نابودی اپل نیستند و تنها با ارائه دستورالعمل‌هایی، اصلاح موارد ذکرشده را در سر دارند؛ درست مشابه سیاستی که اتحادیه اروپا اتخاذ کرد. از طرفی دیگر، اعمال محدودیت‌ها می‌تواند پرونده را وارد چالش‌های حقوقی دیگری کند. برای مثال، نمی‌توان به اپل اجازه تولید گوشی داد اما iMessage، اپ‌استور و سیستم‌عامل آن را مسدود کرد. به همین دلیل اصلاح ایرادات وارده (درصورت اثبات ادعای DOJ) می‌تواند نتایج بهتری برای کاربران و توسعه‌دهندگان به ارمغان بیاورد. هم‌زمان با این پرونده، اتحادیه اروپا نیز به ادامه اصلاحات در اپل ادامه می‌دهد و احتمالاً شاهد تغییرات بیشتری در دستگاه‌ها یا ساختار کاری اپل خواهیم بود. بااین‌وجود، مدیران شرکت روی دفاع از تمامی حقوق اپل در این پرونده تمرکز دارند و ظاهراً باید منتظر چالش‌های قضایی بیشتری بین کوپرتینویی‌ها و DOJ باشیم.
