خبرگزاری مهر، گروه بین الملل: در یک سال گذشته، صحنه سیاسی- نظامی یمن تحت تأثیر دو رخداد مذاکرات ریاض- صنعا و همچنین جنگ رژیم صهیونیستی علیه غزه قرار داشت. این نوشتار، وضعیت سیاسی- نظامی یمن در یک سال گذشته را به اختصار بیان می‌کند.
۱. تاثیر مذاکرات صنعا- ریاض
عربستان سعودی از آوریل ۲۰۲۳ مذاکرات مستقیم با یمنی‌ها را در دستور کار قرار داد. در همین راستا، هیات سعودی برای نخستین بار از سال ۲۰۱۵ به صنعا سفر کرد و هیات یمنی نیز برای نخستین بار به عربستان سفر کرد. با این حال، نکته حائز اهمیت این است که تمایل عربستان برای تغییر رویکرد در قبال یمن (توقف جنگ و روی آوردن به مذاکره) به منزله خارج شدن یمن از اولویت عربستان نیست. سعودی‌ها به جنگ علیه یمن پایان دادند، اما همچنان در صحنه سیاسی یمن حضور دارند.
عربستان سعودی به پایان دادن جنگ یمن علاقمند است، اما ریاض حاضر به از دست دادن یمن و بی‌تفاوت شدن نسبت به ساخت و چینش قدرت نیست زیرا یمن برای عربستان سعودی موضوع اولیه و راهبردی است. عربستان همچنان به حمایت از شورای ریاستی یمن ادامه می‌دهد. پس از اینکه، عربستان از دولت نجات ملی یمن برای سفر به ریاض و گفت و گو با مقامات سعودی دعوت کرد، این موضوع با انتقاد رشاد العلیمی، رئیس شورای ریاستی یمن که وابسته به عربستان است، مواجه شد زیرا این سفر به منزله به رسمیت شناختن دولت نجات ملی یمن بود. لذا می‌توان گفت مذاکرات صنعا- ریاض طی یک سال گذشته تأثیرات زیر را بر صحنه داخلی یمن داشته است:
تشدید وضعیت دوقطبی در یمن
یمن از سال‌های گذشته شاهد حضور همزمان دو دولت بود؛ دولت نجات ملی در صنعا و دولت مستعفی منصور هادی در جنوب. پس از استعفای منصور هادی، شورای ریاستی در جنوب یمن تأسیس شد که مورد حمایت یمن و سازمان ملل متحد قرار دارد. عربستان سعودی طی ۸ سال جنگ تلاش کرد دولت نجات ملی یمن را به رسمیت نشناسد، اما دعوت از دولت نجات ملی به ریاض در سال گذشته به منزله پذیرش این دولت و انصارالله بود. اگرچه عربستان بر لزوم اجماع گروه‌های یمنی برای تشکیل دولت ملی تأکید دارد، اما در یک سال گذشته دوقطبی‌گرایی در یمن تشدید شده است.
شورای ریاستی یمن مذاکرات ریاض- صنعا را تضعیف این شورا می‌داند و موافق این مذاکرات نیست. وضعیت یمن به میزانی آشوب‌زده و پیچیده است که مانع هر گونه زمینه‌سازی برای شکل‌گیری یک کشور واحد تحت حکومت واحد با وحدت ملی می‌شود.
بنابراین با اینکه خروج عربستان سعودی و نیروهای ائتلاف و پذیرش نقش انصارالله در داخل یمن می‌تواند یک آغاز خیلی جدی‌تر برای حل‌وفصل بحران فراهم کند، اما اساساً بعید است به این سادگی‌ها یمن از این حالت آشفته خود خارج شود. به نظر نمی‌رسد تعارض و تضاد شمال و جنوب یمن در کوتاه‌مدت پایان یابد و می‌تواند موضوع جدیدی برای امنیت و قدرت در یمن باشد.
رقابت‌های نظامی در داخل یمن افزایش پیدا کرد
یکی دیگر از پیامدهای مذاکرات صنعا- ریاض، افزایش رقابت‌های نظامی در داخل یمن است. حمایت عربستان و امارات از گروه‌های نزدیک به خود در جنوب یمن ادامه دارد. «طارق محمد صالح»، خواهرزاده علی عبدالله صالح در عدن، جنوب یمن، شبکه حامیان دیکتاتور سابق یمن را گردآوری کرد و اکنون تحت حمایت امارات متحده عربی قرار دارد و علیه انصارالله نیز فعالیت می‌کند.
طارق محمد صالح درصدد است ارتش یمن که متحد انصارالله است را علیه نیروهای انصارالله تحریک کند. علاوه بر این، اگرچه برخی از اعضای شورای ریاستی یمن را رهبران شورای انتقالی جنوب تشکیل می‌دهند، اما همچنان رقابت‌های سیاسی و نظامی میان شورای انتقالی و شورای ریاستی جنوب وجود دارد.
همزمان با این رقابت‌ها، دولت نجات ملی مستقر در صنعا، پایتخت، نیز به تقویت قدرت بازدارندگی خود ادامه داد. در همین راستا، بزرگترین رژه نظامی نیروهای مسلح یمن وابسته به دولت نجات ملی در ۲۱ ماه سپتامبر به نمایش گذاشته شد. در این رژه نظامی، نیروهای مسلح یمن از زرادخانه خود مجهز به تسلیحات پیشرفته، راهبردی و جدید رونمایی کردند. این رژه نشان داد که دولت نجات ملی مستقر در صنعا درصدد تقویت قدرت نظامی خود است. این رویکرد ضمن اینکه برای مقابله با تهدیدهای خارجی است، می‌تواند برتری دولت نجات ملی در مقابل رقبای جنوبی را نیز تثبیت کند.
۲. تأثیرات جنگ غزه
یکی از مهمترین رخدادهایی که بر صحنه سیاسی- نظامی یمن طی سال گذشته تأثیر گذاشت، جنگ و نسل‌کشی رژیم صهیونیستی علیه مردم غزه بود. نسل‌کشی رژیم صهیونیستی در غزه که از ۷ اکتبر ۲۰۲۳ آغاز شد، سبب گردید از یک سو یمن بار دیگر شاهد حضور میلیونی مردم در خیابان‌ها باشد و از سوی دیگر یمنی‌ها با حمله به کشتی‌های عازم اراضی اشغالی، قدرت نظامی خود را به نمایش بگذارند.
به دنبال عملیات طوفان الاقصی و حملات تجاوزکارانه رژیم صهیونیستی علیه غزه، تظاهرات گسترده و فعالیت‌های همبستگی با غزه سراسر یمن را فرا گرفت. همچنین صنعا از طریق انجام عملیات نظامی علیه اهداف مختلفی در اراضی اشغالی، رسماً مشارکت خود در نبرد علیه رژیم صهیونیستی را اعلام کرد.
هدف قرار دادن کشتی‌های وابسته به رژیم اشغالگر و نیز کشتی‌های عازم این رژیم سبب شد آمریکا به بهانه تأمین امنیت دریای سرخ، در ۱۹ ماه دسامبر از تأسیس ائتلاف دریایی برای مقابله با عملیات صنعا خبر دهد. نکته حائز اهمیت این است که با وجود حمله‌های آمریکا و متحدانش علیه یمن، نه تنها حمله‌های یمنی‌ها علیه کشتی‌های عازم اراضی اشغالی متوقف نشد بلکه تظاهرات میلیونی و هفتگی مردم یمن، پشتوانه مردمی دولت نجات ملی را نیز ثابت کرد. همچنین دولت نجات ملی ثابت کرد که یکی از اعضای مهم و مؤثر محور مقاومت در منطقه غرب آسیا است. بنابراین، توجه جهانی به دولت نجات ملی یمن پس از جنگ غزه افزایش یافته است.
نتیجه
یمن در سال گذشته شاهد شدت گرفتن تعارض‌های داخلی و دوقطبی‌گرایی بود. این وضعیت برونداد مذاکرات صنعا- ریاض و تداوم حمایت‌های عربستان و امارات از گروه‌های نزدیک به خود در یمن بود. در عین حال، دولت نجات ملی مستقر در صنعا نیز از توقف جنگ برای تقویت قدرت بازدارندگی خود بهره گرفته است و بزرگترین رژه نظامی خود را در سپتامبر ۲۰۲۳ برگزار کرد تا نشان دهد قوی‌ترین بازیگر سیاسی و نظامی صحنه یمن است. جنگ رژیم صهیونیستی علیه غزه نیز بر صحنه یمن تأثیرگذار بود و سبب شد در سایه سکوت عربستان، این بار آمریکا و انگلیس علیه یمن اقدام نظامی انجام دهند؛ اقدامی که منجر به عقب‌نشینی یمنی‌ها از حمله علیه کشتی‌های عازم اراضی اشغالی نشد.
