از جمله پرسش‌های مهم در این زمینه، سوالاتی درباره کاربردهای ارزهای دیجیتال است. اگرچه مهم‌ترین کاربرد این ارزها، ماهیت پولی و نقش واسطه مبادله در معاملات روزمره است، اما کاربردهای این پروژه‌های نوظهور بسیار فراتر از این موضوع است.
در این گزارش، به بررسی جزئیات کاربردهای ارزهای دیجیتال خواهیم پرداخت. برای این منظور، ابتدا به سراغ تاریخچه این حوزه می‌رویم تا نشان دهیم ساتوشی ناکاموتو مفهوم بیت‌کوین را برای پاسخ به چه مسائلی ارائه داده است. سپس به سایر کاربردها و اهداف ارزهای دیجیتال، شرکت‌های فعال و کل اکوسیستم این حوزه خواهیم پرداخت.
ساتوشی ناکاموتو، در سال ۲۰۰۸، وایت پیپر بیت کوین را منتشر کرد. یکی از موارد مهمی که ساتوشی در این سند درباره آن بحث می‌کند، مسأله میانجی‌گری نهادهای مالی در انجام تراکنش‌هاست. او راه‌حل خود را به‌عنوان یک سیستم پرداخت غیرمتمرکز معرفی می‌کند که در آن برای انجام تراکنش‌ها، نیازی به وجود یک شخص ثالث مورداعتماد دو طرف یک معامله نیست.
به‌علاوه، در زمینه بانکداری، مفهومی داریم تحت عنوان «بانکداری ذخیره کسری»، که تقریباً در تمامی کشورها در جهان امروزه در حال اجرا است. نگرشی در اقتصاد وجود دارد که علت بحران مالی ۲۰۰۷ تا ۲۰۰۸ میلادی را وجود این شکل از سیستم بانکداری می‌داند. ساتوشی نیز معتقد به همین مسأله بود و از این جهت، وقتی در سال ۲۰۰۹ میلادی دربارهٔ بیت کوین مقاله‌ای می‌نوشت، از این سیستم ناکارآمد به‌شدت انتقاد کرد و بیت کوین را راه‌حل این مشکل دانست. در این یادداشت، او به مزیت‌های دیگر بیت کوین نسبت به ارزهای فیات هم اشاره کرد.
بیت کوین به ابزاری برای انتقال قدرت از دست نهادهای مالی متمرکز و ناکارآمد به یک سیستم مالی غیرمتمرکز خواهد بود.
ساتوشی از بانک‌های مرکزی انتقاد کرد و نوشت که ارزهای فیات بر پایهٔ اعتماد ما به بانک‌های مرکزی بنا شده‌اند. ما به این اعتماد داریم که ارزش این ارزها کاهش پیدا نکنند، درحالی‌که همیشه در طول تاریخ شاهد افت ارزش ارزهایمان بوده‌ایم. همچنین حریم خصوصی ما در سیستم پرداخت‌های امروزی در معرض خطر است. ساتوشی بیان کرد که بیت کوین این مسائل را حل خواهد کرد و به ابزاری برای انتقال قدرت از دست نهادهای مالی متمرکز ناکارآمد به یک سیستم مالی غیرمتمرکز خواهد بود.
البته این ایده قبل از ساتوشی، یک پیشینهٔ نظری بسیار قوی هم داشته است. اقتصاددانان مکتب اتریشی از جمله فردریش هایک مایل نیز قبل از ساتوشی بودند که اهدافی همچون گرفتن انحصار پول از دست نهادهای دولتی را دنبال می‌کردند. همچنین میلتون فریدمن که با پدیدهٔ اینترنت آشنا بود، پیش‌بینی کرده بود که اینترنت موجب کاهش نقش دولت‌ها خواهد شد و بستر انتقال پول با حفظ حریم خصوصی را فراهم خواهد کرد.
اگرچه که ایده ارزهای دیجیتال با بیت کوین شروع شد، اما می‌دانیم که این ایده به بیت کوین محدود نمی‌شود. ارزهای دیجیتال دیگری مانند اتریوم، تتر و بسیاری دیگر نیز هستند که هرکدام کاربردها و اهداف خاص خودشان را دارند. در این بخش نگاهی مفصل به آنها خواهیم انداخت.
یکی از کاربردهای ارزهای دیجیتال، عمل کردن به‌عنوان پول است. همان‌طور که قبل‌تر هم توضیح دادیم، اساساً مهم‌ترین ایده در ایجاد بیت کوین، عرضهٔ یک پول مشروع (Sound Money) بود. اما این ایده منحصر به بیت کوین نیست، بسیاری ارزهای دیجیتال دیگر هم به شکلی چنین ایده‌ای را دنبال می‌کنند.
از اهداف این پروژه‌ها این است که هر روز به تعداد افرادی که آن ارز دیجیتال را بعنوان پول قبول دارند، بیافزایند. در چنین شرایطی جایگاه این ارزها به‌عنوان پول مستحکم‌تر خواهد شد و باعث می‌شود افراد بیشتری نیز آنها را بپذیرند.
برای مثال، امروزه می‌بینیم که بسیاری از مغازه‌ها، از جمله رستوران‌ها، کافی‌شاپ‌ها و دیگر کسب‌وکارها در کنار پذیرش پول ملی کشور، بیت کوین را نیز قبول می‌کنند. حتی در کشور السالوادور، بیت کوین بعنوان پولی قانونی (Legal Tender) در تمامی مبادلات درون این کشور موردپذیرش است.
این دسته از ارزهای دیجیتال که هدف تبدیل‌شدن به پول یا روش پرداخت را دنبال می‌کنند، سعی بر حل مشکلات گریبان‌گیرِ دیگر انواع پول دارند. از جمله این مشکلات می‌توان به این موارد اشاره کرد:
تورم: که ساتوشی نیز به آن اشاره کرده بود، یکی از مهم‌ترین عواملی است که برخی از ارزهای دیجیتال از جمله بیت کوین به‌دنبال رفع آن با ثابت نگه داشتن میزان عرضه هستند.
حریم خصوصی: ارزهای دیجیتالی مثل مونرو (Monero) با کمک روش‌هایی مثل آدرس‌های یک‌بار‌مصرف موجب شده تا هیچ‌کس نتواند مقدار دارایی دیگران را مشاهده و بررسی کند. همچنین مقادیر ارسال و دریافت‌شده نیز مخفی هستند.
پرداخت‌های بین‌المللی: برخی دیگر از این پروژه‌ها مانند ریپل (Ripple) به‌دنبال آن هستند تا جایگزینی سریع‌تر، ارزان‌تر و کارآمدتر برای شبکه سوییفت بین‌بانکی باشند تا پرداخت‌های بین‌المللی را تسهیل کنند.
سرعت: برخی دیگر از ارزهای دیجیتال مشابه لایت کوین به‌دنبال آن هستند تا پردازش و انجام تراکنشات را بسیار سریع‌تر از بیت کوین انجام دهند.
البته بهتر است بدانیم که برخی از این ویژگی‌ها، در عین این که فواید بسیاری داشته و غیرقابل‌انکار هستند، اما روی دیگری نیز دارند؛ برای مثال مونرو از جمله ارزهای دیجیتالی است که برای مقاصد غیرقانونی و تأمین مالی جرائم مورداستفاده قرار می‌گیرد.
قرارداد هوشمند یا اسمارت کانترکت، کد یا برنامه‌ای است که در صورت تحقق شرایطی خاص، به‌طور خودکار و بدون نیاز به واسطه دستوراتی را اجرا می‌کند.
بستر قراردادهای هوشمند، که با ظهور اتریوم معروف و گسترده شد، این امکان را فراهم می‌کند تا امکان انجام این قراردادها بسیار ساده‌تر شده و تا حد ممکن به‌طور خودکار، با دقتی بالا و با تأیید شبکه انجام شوند.
با استفاده از قراردادهای هوشمند، مجادله‌ها، اختلافات و دعواهای حقوقی نیز به‌مراتب کمتر اتفاق خواهد افتاد. زیرا شرایط به‌طور شفاف در قرارداد ذکر شده و خیال طرفین از این بابت راحت خواهد بود. قراردادهای هوشمند تمام محاسبات لازم را مطابق با توافقات انجام می‌دهند، همهٔ هزینه‌ها و خسارات را دقیق اعلام کرده و پرداخت‌ها را به‌صورت منظم و دقیق انجام می‌دهد.
یکی دیگر از کاربردهای ارزهای دیجیتال این است که ابزاری برای تأمین مالی شرکت‌ها و پروژه‌ها هستند. در دنیای خارج از بلاک چین و در بازارهای سنتی، بسیاری از شرکت‌ها با عرضه سهام خود در بازارهای بورس به تأمین مالی برای کسب‌وکار خود می‌پردازند که اصطلاحاً به آن عرضهٔ اولیه سهام (IPO) گفته می‌شود.
در دنیای ارزهای دیجیتال و بلاک چین، بسیاری از کسب‌وکارها با عرضه اولیه توکن یا کوین خود (ICO)، سرمایه‌گذاران را دعوت به خرید آن می‌کنند. آنها بدین شکل سرمایهٔ اولیه راه‌اندازی کسب‌وکار خود را تامین می‌کنند. این عرضه اولیه توکن‌ها یا کوین‌ها مانند بازار سهام نبوده و الزاماً دارندگان آنها مالک بخشی از پروژه نیستند.
این شرکت‌ها معمولاً وایت پیپر پروژهٔ خود را نیز منتشر کرده و تمامی جزییات و اطلاعات موردنیاز سرمایه‌گذاران از جمله چگونگی نفع‌بردن سرمایه‌گذاران از خرید این توکن‌ها یا کوین‌ها را در آن می‌نویسند. این وایت پیپر به سرمایه‌گذاران امکان بررسی پروژه را داده تا دربارهٔ شرکت یا عدم شرکت در این سرمایه‌گذاری تصمیم‌گیری کنند.
از دیگر کاربردهای ارزهای دیجیتال برای تأمین نقدینگی یک کسب‌وکار، دریافت وام است. همان‌طور که در دنیای خارج از ارزهای دیجیتال، بسیاری کسب‌وکارها به‌دنبال گرفتن وام از بانک‌ها هستند، در دنیای ارزهای دیجیتال نیز چنین چیزی می‌تواند رخ دهد. البته در اینجا وام‌دهنده دیگر یک بانک سنتی نیست.
برای مثال می‌توان به پلتفرم آوه (Aave)، که توکنی به همین نام دارد، اشاره کرد. آوه با بهره‌گیری از بستر قراردادهای هوشمند برای کاربران این امکان را فراهم می‌کند که ارزهای دیجیتال را وام داده یا وام بگیرند. قراردادهای هوشمند در این پلتفرم‌ها، در محاسبات کارمزدها، مدت قرارداد، گرفتن وثایق و موارد فنی دیگر به کار می‌آیند.
سال ۲۰۲۰ سالی مملو از نوآوری برای وام دادن و وام گرفتن دارایی‌های دیجیتال در حوزه دیفای بود.در آوه می‌توان توکن AAVE را نیز سپرده‌گذاری کرده و سود دریافت کرد. همچنین می‌توان آن را وام گرفت که قابل‌معامله در ازای سایر ارزهای دیجیتال در بسیاری از صرافی‌ها نیز هست. همان‌طور که متوجه شدیم، اگرچه آوه ممکن است به‌عنوان یک روش پرداخت در مبادلات مورداستفاده قرار گیرد، اما کاربرد اصلی آن تسهیل فرایند اعطای وام‌ها است.
نوعی از برنامه‌های مالی وجود دارند که با ظهور بلاک چین خلق شده و گسترش یافتند. این برنامه‌ها به برنامه‌های مالی غیرمتمرکز (dApps) معروف هستند. برنامه‌های غیرمتمرکز آن دسته از برنامه‌هایی کاربردی هستند که گرچه ظاهری مشابه سایر برنامه‌ها دارند، اما بر بستر بلاک چین و قراردادهای هوشمند نوشته می‌شوند.
این برنامه‌ها برخلاف برنامه‌های متمرکز روی شبکه‌ای توزیع‌شده از کامپیوترها قرار گرفته، هیچ نهاد یا سازمانی بر آنها نظارت نمی‌کند و با حاکمیت جامعه بر روی پروژه هدایت می‌شوند.
dApp ها ممکن است برای اهداف مختلفی ازجمله امور مالی، بازی، جمع‌آوری آثار هنری، موسیقی و سرگرمی یا رسانه‌های اجتماعی طراحی شوند.
از جمله کاربردهای ارزهای دیجیتال، استفاده از آنها به‌عنوان توکن در این نوع از برنامه‌ها است. در این برنامه‌ها تمامی تراکنش‌ها، پرداخت کارمزدها و تمامی پاداش‌ها و جوایزی که به کاربران اعطا می‌شوند، در قالب ارزهای دیجیتال هستند. برای مثال، تابه‌حال بازی‌های متعددی از جمله اکسی اینفینیتی (Axie infinity) طراحی شده‌اند که جوایز و خریدهای درون بازی را توسط یک ارز دیجیتال خاص مانند AXS انجام می‌دهند.
محبوب‌ترین کاربرد ارزهای دیجیتال برای گروه بزرگی از فعالین در بازار ارزهای دیجیتال سفته‌بازی است. بله، درست خوانده‌اید! درواقع کاربرد ارزهای دیجیتال به‌عنوان روش سرمایه‌گذاری، چیزی متفاوت از آنچه تابه‌حال در این مقاله گفته شد، نیست.
همهٔ آنچه از آن صحبت کردیم، در واقع مثالی از کاربردهایی بودند که ارزهای دیجیتال و پروژه‌هایی که بر پایهٔ آنها بنا شده‌اند، عرضه می‌کنند. اما هرچه این پروژه‌ها به موفقیت‌های بیشتری دست پیدا کنند، تقاضا برای ارزهای دیجیتال آنها بیشتر می‌شود. درنتیجه، این ارزها تبدیل به یک دارایی ارزشمند خواهند شد که جدا از کاربرد اصلی آنها، می‌توانند برای سرمایه‌گذاری هم مناسب باشند.
اصلی‌ترین تفاوت یک تریدر و یک سرمایه‌گذار در مدت زمانی است که دارایی خود را نگهداری می‌کنند.سرمایه‌گذاران می‌توانند این ارزهای دیجیتال را جدا از استفاده برای بهره‌گیری از کاربرد اصلی‌شان، به چشم‌انداز یک سرمایه‌گذاری بلندمدت یا با هدف ترید نیز خریداری کنند. سپس این مقادیر را در کیف‌های پولشان نگه داشته و منتظر افزایش قیمت آنها بمانند. به‌علاوه همان‌طور که می‌دانیم، قیمت این ارزهای دیجیتال روند ثابتی نداشته، بلکه دائماً در نوسان هستند. معامله‌گران (تریدرها) نیز در معاملات کوتاه‌مدت خود، این ارزهای دیجیتال را در صرافی‌ها خرید و فروش می‌کنند و این‌گونه از این نوسانات سود می‌برند.
یکی از محبوب‌ترین روش‌های کسب درآمد در متاورس، خرید و فروش زمین‌های مجازی است.
شاید شنیده باشید که بسیاری از افراد بیت کوین را به «طلای دیجیتال» می‌شناسند. این موضوع به این دلیل است که ارزهای دیجیتال از جمله بیت کوین، وسیله‌ای برای حفظ ارزش یا ذخیره ارزش سرمایه در طول زمان هستند.
برخلاف ارزهای فیات که عموماً در معرض تورم بوده و اغلب در طول زمان قدرت خرید خود را از دست می‌دهند، بسیاری از سرمایه‌گذاران معتقدند که برخی از ارزهای دیجیتال، به‌دلیل دارا بودن ویژگی «محدودیت در عرضه»، در برابر تورم مقاومت می‌کنند.
گسترش پذیرش ارزهای دیجیتال به حوزۀ تجارت الکترونیک (E-commerce) و پرداخت‌های خرد نیز رسیده است. برخی از فروشگاه‌های اینترنتی امکان خرید و پرداخت با ارزهای دیجیتال را فراهم کرده‌اند. بسیاری از کسب‌وکارهای دیگر نیز در حال بررسی این موضوع هستند و انتظار می‌رود با گذر زمان، به تعداد فروشگاه‌های اینترنتی که گزینۀ پرداخت با ارزهای دیجیتال را فعال کنند، افزوده شود.
استفاده از ارزهای دیجیتال در این حوزه، مزایای بسیاری دارد که به‌دلیل ویژگی‌های ذاتی این ارزها است؛ از جملۀ آنها، می‌توان به پنهان‌ماندن هویت خریداران اشاره کرد. همچنین ترکیب ارزهای دیجیتال، فروشگاه‌های اینترنتی و قراردادهای هوشمند می‌تواند فرآیندهای زنجیرۀ تجارت الکترونیک از جمله پرداخت، بازپرداخت و حل اختلاف را خودکار کرده و درنتیجه کارایی را افزایش داده و نیاز به واسطه‌ها را کاهش دهد.
به‌کارگیری ارزهای دیجیتال محدود به تجارت الکترونیک و فروشگاه‌های اینترنتی نیست. حتی بسیاری از کسب‌وکارهای غیردیجیتال، مانند فروشگاه‌ها، رستوران‌ها و کافی‌شاپ‌ها نیز برای انجام پرداخت‌های خرد امکان استفاده از ارز دیجیتال را فراهم کرده‌اند. همانند فروشگاه‌های اینترنتی، پذیرش ارزهای دیجیتال در میان کسب‌وکارهای غیردیجیتال نیز رو به افزایش است.
کاربرد ارزهای دیجیتال در فروشگاه‌ها و وب‌سایت‌ها محدود به پرداخت صورت‌حساب‌های معمول نیست. ارزهای دیجیتال حتی می‌توانند انجام پرداخت‌های خرد و پرداخت انعام‌ها را نیز تسهیل کنند. برای مثال، این پروژه‌ها پتانسیل خوبی برای توسعه کسب‌وکارهای محتوایی دارند. در وب‌سایت‌هایی که کار اصلی آنها تولید محتوا است، مثلاً وب‌سایت‌های خبری، کاربران می‌توانند به‌جای خرید اشتراک، هزینۀ اندکی بابت هر مقاله یا خبری که می‌خوانند بپردازند.
بلاک چین، حتی وارد دنیای اینترنت اشیاء نیز شده است. ترکیب اینترنت اشیاء و بلاک چین به توسعۀ امنیت، شفافیت و فسادناپذیری سیستم‌های مبتنی بر اینترنت اشیاء کمک می‌کند. برای نمونه ارز هلیوم (Helium) به‌عنوان یک شبکه بلاک چینی برای دستگاه‌های اینترنت اشیا یا همان IoT محسوب می‌شود.
مفهوم اینترنت اشیا به زبان ساده این است که «همه چیز در جهان به اینترنت و به یکدیگر متصل شود».
به‌دلیل ویژگی‌های خاص بلاک چین در حوزهٔ سلامت نیز از آن استفاده می‌شود. مثلاً استارتاپی مانند «مدیکال‌چین» (Medicalchain) این بستر را برای جریان آسان‌تر و ایمن‌تر اطلاعات به‌کار گرفته است. از جمله کاربردهای آن می‌توان به این اشاره کرد که در مدیکال‌چین، بلاک چین می‌تواند به طور خودکار بررسی کند که آیا بیمار دارای بیمه است یا خیر و سوابق پزشکی بیمار را ایمن نگه می‌دارد.
بسیاری از مشکلات فعلی در حوزۀ رسانه، مرتبط با حفاظت از داده‌ها و نقض مالکیت معنوی است. بر اساس مطالعه‌ای توسط دلویت (Deloitte)، شرکت خدمات حسابرسی، مشاوره، مدیریت ریسک سرمایه‌گذاری، دیجیتالی‌شدن رسانه‌ها باعث به اشتراک‌گذاری گستردۀ محتواهای آنها شده است. یکی از تبعات این جریان هم نقض حقوق ناشر و استفاده از محتوا بدون پرداخت حق اشتراک است. دلویت بر این باور است که بلاک چین می‌تواند در زمینۀ حل این مسائل به این صنعت کمک کند.
تا این قسمت از مقاله نشان دادیم که ارزهای دیجیتال چه کاربردهایی در حوزه‌های مالی و یا حتی سایر صنایع دارند. هدف نهایی آن فعالیت‌هایی است که عموماً سود مالی از رشد قیمت به‌همراه داشته و یا حداقل به‌نوعی برخی از مشارکت‌کنندگان در این فعالیت‌ها به سودهای مالی می‌رسیدند.
اما این‌ها تنها کاربردهای ارزهای دیجیتال نیستند. از ویژگی خاص این ارزها و بستر بلاک چین در مقایسه با سایر سیستم‌های مالی موجود، شفافیت است که همین امر باعث شده تا ارزهای دیجیتال برای فعالیت‌های عام‌المنفعه جذاب به‌نظر برسند.
از دغدغه‌های همیشگی در خیریه‌ها وجود شفافیت مالی است. همیشه این احتمال وجود دارد که پول‌های جمع‌آوری شده برای آن اهدافی که وعده داده شده‌اند، خرج نشوند. همیشه این نگرانی وجود دارد که خیریه‌ها دست به فعالیت‌های غیرقانونی یا فعالیت‌هایی که موضوع مأموریت و وظیفهٔ آنها نیست، بزنند. اما شفافیتی که بلاک چین و ارزهای دیجیتال فراهم می‌کنند، می‌تواند پاسخ بسیاری از این دغدغه‌ها باشد.
برای مثال، سازمان برنامه جهانی غذا (WFP) در سازمان ملل مدت‌ها است که از بستر بلاک چین استفاده می‌کند. همچنین بزرگ‌ترین صرافی ارزهای دیجیتال در دنیا یعنی بایننس (Binance) نیز در طی جنگ اوکراین، برای کمک به پناهندگان اوکراینی، پروژه‌ای را بر بستر بلاک چین اجرا کرد.
