به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، برنامه بالاترشبکه خبر با موضوع فرآیند واگذاری معادن شفاف است یا نه؟ میزبان آقایان مهدی حمیدی مدیر کل بهره برداری از وزارت صمت و سیداحمد مشکانی کارشناس و فعال حوزه معدن بود.
سوال: چرا از نظر برخی از کارشناسان فرآیند واگذاری معادن شفاف نیست؟
مشکانی: بخش معدنی یک بخشی است که ساماندهیش در همه ایران است یعنی ما یک جایی متمرکز نداریم بنابراین همه ایران درگیر بخش معدن است، چون جزو انفال است این اجازه را دادند هر کسی ورود کند به بخش معدن یعنی یک آدم عادی یا اصلا تخصصی معدن نباشد می‌تواند ورود کند به بخش معدن اگر امتیازات فنی و مالی را بیارد یعنی یک تعریفی برای این امتیازات داریم.
سوال: این که می‌گویید ناظر به الان است یا ناظر به سال‌های گذشته تا الان است؟
مشکانی: نه، قبل این شکلی نبود، خودم سال ۱۳۷۲ یک محدوده‌ای را ثبت کردم یعنی محدوده‌ای که باید اکتشافی بود ثبت کردم سه ماهه پروانه اکتشاف گرفتم آن موقع نه امتیاز فنی مالی می‌خواست هیچ چیز نمی‌خواست شما می‌رفتید پارکی بود که برگه‌های ۵۰ هزار بود یک پارکی بود که روی آن محدوده‌ها مشخص بود روی آن چهارگوشه‌ای را مشخص می‌کردید محدوده را ثبت می‌کردید بعد می‌رفتید مجوز‌ها را می‌گرفتید که مجوز‌ها این همه نبود و این سخت گیری‌ها روی آن نبود سه ماهه یادم است که پروانه اکتشاف را گرفتم الان دو سال یا سه سال شاید طول بکشد.
در صورتی که سامانه یکپارچه را داریم که در آن سامانه می‌گوید که در سه ماه همه استعلامات باید بیرون بیاید فقط منابع طبیعی بعضی وقت‌ها دو سال گیر می‌کند از این خاطر نشویم، بعد دیگه به مرور زمان مدام تغییرات ایجاد شد آمدند گفتند که این را از نظر پارکی دربیاریم و این را روبومی کنیم سامانه روبومی ایجاد شد به نام کاداستر در آن کاداستر دیگر از ید استان‌ها دیگه خارج شد آمد وزارت خانه بعد برنامه‌های مختلفی است که در آن جا برای این که دوباره بتوانند بیایند ثبت محدوده کنند در کاداستر یک سری امتیازات فنی مالی بیاورند که به همین امتیازات فنی مالی که دارد ایراد دارم به عنوان مثال یک مثال می‌گویم این که می‌گویم مثلا یک پزشک شما می‌روید یک مجوزی به او می‌دهید پزشکی کند یک مجوز به یک وکیل می‌دهید یعنی فقط یک لیسانس گرفته پزشکی دکتری گرفته بالاترین رتبه مان در بخش معدن اگر در نظام مهندسی برویم ارشد است پایه ارشد است با امتیازات فنی مالی که گذاشتند اصلا یک پایه ارشد نمی‌تواند محدوده ثبت کند.
سوال: به سخت گیری‌ها می‌رسیم سوال اصلی مان این است که فرآیند شفاف است یا نه؟
مشکانی: فرآیند خودش در کل شفاف است ولی نواقص دارد، مثلا به من می‌گویید خودت الان بدنت سالم است ولی مثلا من تیروئید دارم الان، باید آن درمان بشود.
سوال: چه چیز‌هایی ایراد دارند که از نظر شما که شفافیت را زیرسوال می‌برد؟
مشکانی: برای ثبت محدوده‌های اکتشافی سرعت اینترنت یک سری موارد است که اصلا ربطی به این فنی و دانش و اینها ندارد هر کسی زودتر است سُک سُک، راهکار دارم برای این راهکار دارم مثلا یک پیشینه یکی از آنهایی ببینید خود سامانه درست عمل می‌کند درست انجام می‌شود مثلا می‌گویند ساعت ۱۰ و ۴۵ دقیقه این محدوده آزادسازی می‌شود جهت مثلا بلوکه بوده هرچی بوده آزادسازی می‌شود وقتی آزادسازی می‌شود این نیست که، چون برتر علمی هستید یا برتر کاری هستید می‌توانید برنده شوید هر کسی که زودتر آن کلید را فشار داد به صدم ثانیه است باورتان نمی‌شود.
قبلا خارج از کشور اینترت پرسرعت داشتند می‌توانستند زودتر آن کلیک را کنند الان هکر‌ها یا کسانی که از نظر کامپیوتر قویند نه از نظر معدن می‌توانند در آن سامانه سریع‌تر عمل کنند هر کی که زودتر زد این جوریه که این نباید این شکلی باشد البته راهکارش را هم می‌گویم.
سوال: یک مروری کنید فرآیند واگذاری معادن به چه صورت است چقدر معادن آماده واگذاری دارید و این که این فرآیند چقدر اشکال دارد؟
حمیدی: واگذاری معادن اصلاح کنیم به این صورت که دولت همه محدوده‌ها و معادنی را که در اختیار دارد به صورت مزایده واگذار می‌کند نحوه واگذاری به این صورت است که همه مجوز‌هایی که دولت صادر کرده و در یدش است از محدوده‌های اکتشافی و مجوز پروانه‌های صادرشده تا معادن متروکه را از طریق سامانه ستاد انجام خواهد داد به این صورت است که با تاریخ و زمان بندی از قبل تعیین شده و مشخص شدن محدوده‌هایی را که قرار است که در مزایده ماه آتی انجام بشود در سامانه کاداستر معدن یا همان حدنگار با رنگ مشخص برای متقاضیان با اطلاعیه قبلی مشخص بکند.
همه متقاضیان و علاقه مندانی که شرایط شرکت در مزایده را دارند این شرایط را توضیح می‌دهم که به چه صورت است، می‌توانند از قبل بدانند که چه محدوده‌ای در کدام استان قرار است که مزایده شود می‌توانند کار‌های ابتداییشان را انجام بدهند از جمله شناسایی و پی جویی بدانند ظرفیت با آن خواسته شان آیا همراه است بتواند در سامانه ستاد اسناد را دریافت بکنند و در یک مدت قانونی از قبل تعیین شده در سامانه تدارکات الکترونیک دولت آن درخواست شان را بدهند همه این مراحل از طریق این سامانه انجام می‌شود به صورت شیشه‌ای صورت می‌گیرد و هیچ شخصی نمی‌تواند قیمت‌های پیشنهادی را ببیند یا مثلا بر فرض مثال روی صدم ثانیه‌ها صحبت کرد بیشتر صحبت آقای مشکاتی بابت ثبت محدوده است که خارج از فرآیند مزایده صورت می‌گیرد.
در آن زمان مشخص شده متقاضیان می‌توانند آن درخواست هایشان را براساس آن دستورالعمل برگزاری مزایده ثبت بکنند در سامانه و در زمان بازگشایی پارک‌ها که به صورت الکترونیکی هم وجود دارد که در سه دسته انجام می‌شود می‌توانند در کمیسیون معاملات آن استان حتی حضور فیزیکی هم داشته باشند و همه مراحل را رصد کنند و ببینند و برنده مزایده بدون این که مشخص بشود که عدد‌های دیگران هم چه جور است فقط برای آن به صورت الکترونیکی ثابت و ثبت می‌شود و به صورت الکترونیکی هم می‌توانند همه متقاضیان ببینند که برنده با چه درصدی را مشخص کرده است. به نظر می‌آید که این اتفاقی که در این چند سال اخیر از طریق سامانه ستاد انجام شده و این فرآیند، فرآیند بسیار شفافی است.
سوال: چقدر واگذاری داشتیم با عدد و رقم بگویید.
حمیدی: در دو سال اخیر باتوجه به بحث صلاحیت فنی و مالی که صحبت شد در گذشته اصلا صلاحیت فنی و مالی نبود ولی صلاحیت فنی و مالی که ترکیب اصلی است جزو الزامات قانون است یعنی متقاضی که وارد حوزه معدن می‌شود هم باید صلاحیت فنی داشته باشد هم باید صلاحیت مالی داشته باشد که این جدولش مشخص شده و براساس این جدول متقاضیان افراد به صورت حقیقی و حقوقی می‌توانند صلاحیت فنی مالی شان را اخذ کنند در هر استانی به مدت یک سال در همه کشور و همه مزایده‌ها که وزارت صمت در حوزه معدن برگزار می‌کند دارای اعتبار است.
سال گذشته اتفاقات خیلی خوبی افتاد در یک مرحله حدود ۶ هزار محدوده و معدن مزایده برگزار شد در یک مرحله دیگر هم ۶ هزار تا ولی این ۶ هزار تا به معنی این نیست که ۱۲ هزار محدوده و معدن مجزا ولی ۱۲ هزار بار یعنی بعضی از این محدوده و معادن به صورت تکراری دوبار در دوبار مزایده انجام شد.
سوال: اگر بخواهیم همه را یک کاسه کنیم؟
حمیدی: حول و حوش ۸ هزار تا در دو مرحله انجام شد که حدود هزار تا محدوده و معدن برنده خودش را شناسایی کرد، مرحله واگذاریش صورت گرفت. مرحله بعدیش از این برگزاری مزایده این بود که در سال ۱۴۰۲ برای اولین بار ماده ۸۳ آیین نامه اجرایی معادن اجرا و رعایت شد که در آن مرحله ۲۹۹ فقره محدوده و معدن هم به متقاضیان واگذار شد این هم از اتفاقات خوبی بود که در سال گذشته رخ داد. سیاست وزارت صمت علاوه بر برگزاری مزایده برگزاری بسته‌های سرمایه گذاری به صورت مزایده است.
مشکانی: همه توضیحاتی که آقای مهندس حمیدی گفت درست است ولی چند تا ایراد وارد کنم اولا سامانه‌ای که ایجاد شد سال اول و دومش تقریبا ایراد داشت یعنی نمی‌توانستید بارگذاری کنید.
سوال: چه سالی را می‌گویید؟
مشکانی: دو سال یا سه سال پیش اگر اشتباه نکنم. این یعنی نمی‌توانید اسناد را بارگذاری کنید و در استان‌های مختلف هم فرق می‌کند.
سوال: ایرادات فنی و زیرساختی می‌گویید درست است؟
مشکانی: دوم این که این سامانه چقدر امن است.
سوال: ستاد را می‌گویید؟
مشکانی: نمی‌خواهم الان چیزی بگویم که غیرمعقول است یا سندش را داشته باشد.
سوال: داخل پرانتز بگوییم سامانه الکترونیکی داخل دولت همه مزایده‌ها و مناقصه‌های دولت آن جا انجام می‌شود.
مشکانی: در دنیا این رفتار شده الان رفتار دیگری دارد می‌شود.
سوال: می‌خواهم این را بپرسم که نکته‌ای بر ناامنی سامانه دیدید؟
مشکانی: امکان دارد برای هکر، کاری ندارد.
سوال: چیزی دال بر این دیدید؟ این جوری همه چیز امکان پذیر است.
مشکانی: باید با اسناد یک روزی آدم بیاید درباره اش صحبت کند.
سوال: دارید شما سندی؟
مشکانی: شاید یک مورد در یک استان.
سوال: می‌توانید جزیی‌تر بگویید.
مشکانی: حالا برگردیم روی این که من می‌گویم آیا نحوه مذاکره را می‌شود عوض کرد این که بهتره راهکار بدهید.
سوال: چالش‌ها را اول می‌گویید که شفاف نیست یکی گفتید سرعت اینترنت
مشکانی: نگفتم چالش نیست گفتم این وجود دارد، چون که باید ببینیم کجا، این روشی که ایشان گفت درست است دارد برگزار می‌شود ولی این روش آیا جاییش می‌تواند دچار مشکل بشود، سوم از این که در مزایده‌ها هر کسی بیشتر زده اسمش هم مزایده است این باید یه تعریفی برایش بشود.
سوال: بیشتر منظورتان در مبلغ است؟
مشکانی: در مبلغی که یک موقع می‌گویند مساحتی که آن محدوده دارد یک موقع می‌گویند حقوق دولتی هر دفعه هم عوض شده این موضوع ولی اصلا می‌گویم که چرا باید خیلی بیشتر باشد ببینید یکی ناشی است یا یک چیزی را شنیده یا اطلاعات علمی کافی ندارد می‌آید در مزایده‌ها یک عددی را می‌زند و برنده می‌شود الان داریم مزایده‌ای که در یک استان اگر خواستید اسنادش است برای خودم است که ما ابطال شدیم الان ۶ سال است که هنوز طرف کار نکرده در آن مزایده بیشترین مبلغ را هم زده یعنی نفر دومش دوباره خودمم، این که نه از اینها زیاد است یعنی مزایده را برگزار می‌کنیم روشش درست همه چیزش درست است ولی دوباره یک چیز‌هایی است در آن کاری که هدف مان است هدف ما چیست که رونق اقتصادی در بخش معدن توسعه پیدا کند، جایگاه معدن شکوفاتر بشود، بالاتر برود، قوی‌تر بشود، انجام کار هم انجام بشود، هدف حمیدی و دوستانش این است که به اهلش بدهیم وقتی که می‌آید در مزایده بالاترین عدد ملاک عمل قرار می‌گیرد این اهلیتش مشخص نیست.
الان شاید ایشان بگوید که نه اینها را باطل می‌کنیم وجود دارد یک عالمه محدوده است که در مزایده دوستان برنده شدند این یک بار، یک بار دیگرش این است که محیط زیست و منابع طبیعی و ارگان‌هایی را که با ما ربط دارند وزارت خانه از ید خودش خارج کرده می‌گوید خودتان بروید، مثلا در مزایده‌ای برنده شدم الان که سه سال مزایده شرکت نمی‌کنم ولی برنده شدم برای سه سال پیش است با منابع طبیعی و محیط زیست سه سال است درگیرم الان منابع طبیعی این قدر اختیارات پیدا کرده کاشکی جلسه‌ای هم اگر بود بنشینیم رودررو صحبت کنیم.
سوال: این دال بر شفافیت نیست الان در سرفصل شفافیت صحبت کنیم بعد برسیم به چالش‌های دیگری که وجود دارد.
مشکانی: ببینید شفافیت تعریف دارد من باید سرمایه گذاریم در مسیر درست قرار بگیرد این شفافیت است. دارم پولم را می‌آورم در بخش معدن من نوعی را دارم می‌گویم باید شفاف بتوانم همه مراحلم را انجام بدهم وقتی که یک مزایده‌ای گذاشته می‌شود و محیط زیست و منابع طبیعی نمی‌گذارند اصلا این را نباید بگذاریم، چون من پولم را آوردم پولی را بلوکه کردم در بانک.
سوال: منظور این که اینها برایتان شفاف نیست نمی‌دانید که بخواهید آن جا ورود کنید.
مشکانی: نه نیست، اصلا نیست، همگی هم نمی‌توانند این ادعا را داشته باشند، محیط زیست و منابع طبیعی رفتار خودشان را در مزایده‌ها دارند یعنی ایشان دارد کار خودش را دارد به نحو احسن دارد انجام می‌دهد تازه فاز دومش یک سری موانع ایجاد می‌شود آن‌ها شفاف نیست دلبخواهی است.
سوال: این سه چهار نکته را از آقای حمیدی بپرسیم چند تا نکته گفتند یکی این که هر کسی زودتر در سامانه ورود کند اتفاقی که برای ثبت نام خودرو‌ها می‌افتاد برای ثبت محدوده‌ها یکی این بود، یکی این بود که سامانه ستاد را انتقالی داشتند یکی هم بحث محیط زیست.
حمیدی: بگذارید و اجازه بدهید که فرآیند مزایده را شفاف‌تر و راحت‌تر صحبت کنیم شاید این ابهام از ایشان برطرف بشود. در گفته هایشان دو سه موضوعی را صحه گذاشتند حالا صحه شان بر این بود که فرآیند در وزارت صمت به نحو احسن انجام شود یعنی دارد کارش را درست انجام می‌دهد کاری که وزارت صمت در این دولت کرده این بوده که اول دیتا جمع کرده، اطلاعات را جمع کرده، اطلاعاتی که نیاز بوده برای همه معادن که ببینیم فعالند یا غیرفعالند را جمع کردند بدون تعارف همه معادنی را که غیرفعال بودند سلب کرد، چون توقف این ذخیره و پتانسیل خدادادی بود و اینها را از طریق مزایده دارد واگذار می‌کند که سرمایه گذار به حق شناسایی شود و وارد این حوزه شود، سرمایه گذاری در حوزه معدن سرمایه گذاری پرریسکی است این ایراد هم در قبل بود که بدون صلاحیت فنی و مالی معادن و محدوده‌ها واگذار می‌شدند.
ایشان هم گفتند الان سه سال است شرکت نمی‌کنند نقصیه بزرگش این بود که این صلاحیت فنی و مالی جزو شروط ورود در مزایده نبود با ایجاد این صلاحیت فنی و مالی کسانی که اکثرا این ریسک را در حوزه معدن می‌پذیرند و می‌دانند و نیاز تامین مواداولیه صنایع پایین دستشان را احساس کردند در این فرآیند مزایده شرکت کردند بیشتر این هزار تایی را که در سال گذشته برنده این مزایده شدند اکثرا صاحبان کارخانه هایی بودند که نیاز این مواداولیه را داشتند این یکی از این نقیصه‌ها بود که باعث شده بود واسطه گری ایجاد شود در نداشتن صلاحیت فنی و مالی، به خطرافتادن مال افرادی که آمال و آرزوهایشان را در داشتن معدن می‌دانستند این فرهنگ معدن کاری و این ریسک برایشان پذیرا نبود این اتفاق افتاد.
حمیدی: در فرآیند خود سامانه ستاد تا الان هیچگونه شکایتی را نداشتم که بتوانیم بررسی کنم از این جا هم دعوت می‌کنم اگر موردی است بگویند که این موضوع را بررسی خواهیم کرد ولی در این مدت از طریق سامانه بوده همه پذیرفتند این سامانه را و اعتراضی بابت این موضوع نبوده که در سامانه ستاد بابت اگر اخلالی باشد یا بر فرض مثال مشکلاتی باشد یا احساس بکنند حقشان ضایع شده باشد انجام بشود.
سوال: استعلام محیط زیست و منابع طبیعی چی؟
حمیدی: زیرساخت سامانه ستاد هم به نحوی الان طراحی شده که شرایط خیلی بهینه شده و می‌توانند در هرگونه مجوزی که گفتم ورود پیدا کنند و شرایط هر کدام هم کاملا شفاف در این سامانه ایجاد شده است. به هر صورت همه معادن، محدوده و معادنی که در مزایده می‌گذاریم این نیست که مانند قبل بیاییم همه را باهم بگذاریم قطعا طبق ماده ۲۴ قانون معادن برای یک بار استعلام می‌شود در صورت مثبت بودن پروانه یا مجوز صادر خواهد شد و آن پروانه و مجوزی که سلب صلاحیت شده و در ید وزارت صمت است آن دوباره در مزایده واگذار می‌شود و نیازی به استعلام مجدد ندارد کما این که قبلا این مورد بوده یعنی بعضی از استان‌ها با این حساسیت این کار را کردند قبلا بوده ولی الان اجازه نمی‌دهیم و اجازه هم نمی‌دهیم برای حضور در مزایده آنهایی که فاقد استعلامند این را در مزایده معادن قرار بدهیم.
سوال: الان دیگه هیچ مشکلی نداریم؟
حمیدی: مشکلی نداریم، مساحت‌های محیط زیست که ارتقا پیدا کرده باشد اگر مشکلی را ببینیم قبل از مزایده این را در استعلام قرار می‌دهیم و بعدا در این مزایده قرار می‌دهیم.
مشکانی: اصلا این جور نیست محیط زیست رفتار خودش را دارد منابع طبیعی هم رفتار خودش را دارد حتی در بهره برداری آقای مهندس الان مشکل داریم قانون است که اگر محدوده پروانه بهره برداری دارید و می‌خواهید توسعه کار بدهید آن توسعه را می‌توانید بدهید فقط باید درخواست بدهید و پولش را بدهید، نمی‌دهند، این کار را نمی‌کنند ببینید آقای مهندس در یک ستادی نشسته همه چیز را شاید از دیدگاه خودش می‌بینید ما باید یک فیلم دیگری بگیریم مثلا ایشان مزایده می‌گذارد آن فیلم را بگیریم مثلا بچه‌های من پشت دستگاه نشسته اند می‌خواهند وارد مزایده شوند اسناد را بدهند آن بازار را آقای مهندس باید ببینید یا الان بیاید جای من برود یکی از محدوده هایم را کار کند و برود ببینید منابع طبیعی، محیط زیست و معارضین محلی چه جوری برخورد می‌کنند این جوری نیست امیدوارم به این هدفی که ایشان می‌گویند برسیم ولی قاطعانه می‌گویم این جوری نیست شاید یک مورد این جوری باشد که کسی به آن کاری نداشته باشند.
حمیدی: البته آقای مشکانی گفتند سه سال است که در مزایده شرکت نکردند.
مشکانی: دوستانم شرکت می‌کنند.
حمیدی: امیدوارم که در مزایده جدید شرکت کنند سیستم را فیلم برداری کنند اگر دیدند جایی را دچار چالش شدند دچار مشکل شدند بگویند همان طور که اول گفته هایم خدمتتان گفتم سامانه ستاد زیرساخت هایش خیلی بهتر و صریح‌تر و راحت‌تر و تسهیل‌تر شده افراد بتوانند در این مزایده‌ها شرکت بکنند. ببینید بحث بحث مزایده است واگذاری مزایده است، خلط مبحث نکنیم هم ثبت محدوده و هم قسمت بهره برداری را در همه حوزه‌ها هستم در خدمتتان ولی سیاست وزارت صمت علاوه بر واگذاری محدوده‌ها و معادن بسته‌های سرمایه گذاری است آمده صلاحیت فنی و مالی را دیده ولی گفته مردم نباید از این معادن بی نصیب باشند در انتهای سال ۱۴۰۱ چهل و شش بسته در سال ۱۴۰۲ بیست و هفت بسته سرمایه گذاری را در ۲۲ استان اجرا کرده که تقریبا ۲۳ تا برنده داشته بسته سرمایه گذاری چیست؟
حمیدی: اغلب معادنمان معادن کوچک مقیاسند این معادن کوچک مقیاس شاید رغبت سرمایه گذار را برای شرکت در این مزایده کم‌تر بکند و یا این که ایجاد صنایع پایین دست با ترس از این که مواداولیه واحد فرآوری تامین نشود اجرا نشود. سیاست وزارت صمت در این دولت این بود که محدوده‌ها و معادنی که نوع ماده معدنیش یکی باشد این را به عنوان یک بسته مشخص کرده و سرمایه گذار وارد این بسته می‌شود و ریسک کار اکتشافیش را انجام می‌دهد بعد از این که ریسکش را انجام داد و ذخیره ماده معدنی مسجل شد ملزم به ایجاد واحد فرآوری و مردم منطقه را تا ۳۰ درصد در سهام آن معدن و کارخانه شریک می‌کند.
سوال: به نظرتان جذاب است؟
مشکانی: این بسته است، درباره این بسته الان نظری ندارد باید اجرایی شود ببینم الان به ثمر نرسیده که نتایجش را ببینیم این نتایج درست است یا غلط است در ارتباط با مزایده‌ها دوباره برگردیم یک بک آپ بزنیم ببینید شخصی، چون فعالیت معدنی می‌کنم بالاترین رتبه علمی هم دارم ۲۵۰ امتیاز الان دارم یعنی این نیست که نتوانم در مزایده شرکت کنم. نمی‌خواهم در مزایده شرکت کنم.
سوال: از نظر جذابیت شما می‌خواهید شرکت کنید می‌دانید ذخیره معدنی و نکاتی که به آن اشاره کردید آن معدن، معدن ارزشمندی است یا نه؟
مشکانی: این جوری نیست که همه مزایده‌ها محدوده‌های خوبی باشند نه، چون اصلا کار کارشناسی روی آن نشده بعضی‌ها گفتند شش حالت وجود دارد یکی ثبت محدوده است یکی اکتشافی است یکی گواهی کشف است حتی بهره برداری هایمان مشخص نیست وضعشان چه شکلی است، چون باید دوباره اکتشاف شود در دنیا هم وجود دارد پروانه بهره برداری دوباره می‌روند روی آن کار‌های اکتشافی می‌کنند و ذخیره را مشخص می‌کنند حالا اگر اینها بیایند در مزایده بگوییم همه خوب است نه آن دیگر سلیقه آن کسی است که در مزایده شرکت می‌کند.
سوال: سرمایه گذار؟
مشکانی: بله، ببینید یک بحث دیگر هم داریم که می‌خواهم آقای مهندس روی آن بحثی کنند این است که یک سری حدود ۱۵ سال اگر اشتباه نکنم یک محدوده‌هایی بلوکه می‌شد و یک قانونی داشت که این قانون اجرا نشد البته در دوره ایشان نبوده دارم پهنه‌ها را می‌گویم پهنه‌های معدنی قرار بود که هر کسی این پهنه‌ها را می‌گیرد مثل این بسته‌هایی که الان آمده حالا نمی‌دانم درباره بسته‌ها چه بگویم قرار بود ولی پهنه‌ها را می‌دانم قرار بود که اطلاعات را درست کنند یعنی اگر پهنه‌ای را گرفتم باید اطلاعاتش را درست کنم اطلاعاتش هم ۵ تا لایه اکتشافی بود اینها باید درست می‌شدند و در اختیار عموم گذاشته می‌شد نه آن دوستانی ۵ تا رعایت کردند رفتند کپی پیست کردند یا یک سری اطلاعات از سازمان زمین شناسی گرفتند که هیچ کسی با اینها برخورد نکرد و یک حالت رانت ایجاد شد گذاشتند یک دوره زمانی دو ساله داشت اگر هر جایی که اشتباه می‌گویم شما باید تصحیح کنید این دوره بعضی جا‌ها برای بعضی‌ها شد ۴ سال، ۵ سال و از این محدوده‌ها خروجی حرفه‌ای که به نفع کشور باشد یا به نفع خود سازمان یا آنهایی که در این ارتباط هستند، چون این اطلاعات باید در یک سامانه‌ای مقرر بود که بارگذاری بشود که عموم ببینند دیگر هزینه نشود.
من فقط یک مثال کوتاه بزنم، من یک دوره‌ای که در سازمان زمین شناسی بودم خود بنده، دولتی بودم یک جایی اکتشافی کردیم سه بار از آنجا نمونه ژئوشیمیایی گرفته بودند یک بار سازمان ما گرفته بود یک بار ایمیدرو گرفته بود یک بخشی هم خود آن صمت گرفته بود یعنی در یک محدوده از یک مسیری سه بار نمونه، هزینه اضافی است اگر این اطلاعات یکپارچه می‌شد و در یک جایی احراز می‌شد آمدند گفتند که حالا بیاییم با این محدوده‌ها این کار‌ها را بکنیم اطلاعات را ایجاد کنیم و بگذاریم این اطلاعات ایجاد نشد بنابر این یک رانت به نظر من اینجا به وجود آمد، این را من خواهش می‌کنم اصلاً کلاً حذفش کنند، بعد چرا یک محدوده‌ای که قبلاً پهنه شده دوباره به یک شکل دیگر نصف آن پهنه شده دوباره به یک شکل دیگر نصف آن پهنه شده چند بار پهنه بشود یک محدوده؟! این هم درست نیست.
سؤال: آقای حمیدی این رانت را قبول دارید که به آن اشاره می‌کنند؟
مشکانی: حالا اسم رانت نگذاریم.
حمیدی: نه خودشان هم می‌دانند اسم رانت نیست.
سؤال: اسمش چی می‌شود؟
مشکانی: یک جوری امتیاز، امتیاز بالاتر.
حمیدی: پهنه‌های معدنی.
سؤال: این امتیاز بالاتر قبول دارید؟
حمیدی: نه امتیاز بالاتر به این صورت نیست در واقع اعتراض ایشان به این است که یک پهنه‌هایی را در بحث اکتشافی به مجموعه‌هایی از دولت که حالا سازمان زمین شناسی و ایمیدرو بوده واگذار شده و خروجی اینها به صورت داده‌های علوم زمین ارائه نشده پایگاه داده‌های علوم زمین سیاست وزارت صمت به این بوده که همه بازیگر‌های حوزه معدن که خود معاونت وزارت صمت سازمان زمین شناسی، سازمان توسعه و نوسازی، سازمان نظام مهندسی، خانه معدن یعنی در واقع بخش خصوصی و بخش دولتی همه افرادی که در حوزه معدن تا یک حدی دستی بر آتش دارند و متولی آن که در وزارت صمت هست هر هفته دور یک میز می‌نشینند و برنامه راهبردی را اجرا کردند و پایگاه داده علوم زمین الآن اجرا شده پایگاه داده علوم زمین همه بخش‌های خصوصی که اطلاعاتش که در اختیار وزارت صمت بود سازمان زمین شناسی به عنوان متولی حوزه‌ی اکتشاف در پهنه در مرحله یک و دوی آن، مرحله زمین شناسی یا پی جویی و مرحله سه و چهار آن هم که در اختیار سازمان توسعه و نوسازی بود و دستگاه‌های دیگری که کار‌های اکتشافی می‌کنند یک سری از مجموعه‌ها و وزارتخانه‌های دیگر بر اساس نیازشان این کار را انجام می‌دهند.
همه این داده ها و اطلاعات در همین سامانه علوم زمین که متولی آن هم سازمان زمین شناسی است جمع شده و الآن در معرض عموم قرار گرفته و روز به روز هم این داده‌ها و این اطلاعات دارد کامل‌تر می‌شود و افراد می‌توانند استفاده بهینه از این بکنند. سیاست این بود که بتوانیم این اطلاعات را به همه بدهیم، دو اینکه صرفه جویی بکنیم در هزینه و کار تکراری انجام ندهیم، سوم اینکه این پهنه‌هایی را که آقای مشکانی می‌فرمایند در سال گذشته و امسال اغلبشان تعیین تکلیف شده و مشخص شده در همان سامانه حدنگار اگر تصویر آن را مشاهده بفرمایند خیلی از این محدوده‌های پهنا و آزادسازی صورت گرفته در واقع یکی از مراحل واگذاری ما هم به همین صورت است بر اساس قانون برنامه و بودجه و قانون بودجه ۱۴۰۲ و ۱۴۰۳ و قید قانونی دیگر دولت کار معدنی انجام نمی‌دهد همه محدوده‌ها و معادنی که خودش هم کار اکتشافی کرده یک قسمتی از آن را بخش خصوصی کار اکتشافی کرده یک قسمتی از آن هم بخش دولتی کار اکتشافی کرده، در قالب قرارداد استخراج و فروش الآن دارد واگذار می‌کند یعنی شما الآن معادن بزرگ کشور را هم ببینید در واقع پروانه بهره برداری به نام سازمان توسعه و نوسازی است ولی کار استخراج و فروشش را به شرکت‌های خصوصی واگذار کردیم.
سؤال: آقای مشکانی قانع شدید؟
مشکانی: نه خیر، پهنه‌ها اطلاعاتش بیرون نیامده عزیز من، اصلا این جوری نیست اصلا داده نساختند کپی پیست کردند من می‌گویم، ببینید وقتی که من یک مثال خودم را می‌زنم من این مساحت را به عنوان پهنه گرفتم قرار بوده که اطلاعات ژئوشیمی، ژئوفیزیک هوابردش، ژئوفیزیک زمینی آن و پی جویی و نقشه‌های زمین شناسی آن را من تهیه کنم اینکه پهنه را گرفته من رفتم نقشه را از سازمان زمین شناسی و داده‌های ژئوشیمی که قبلاً کار شده کپی پیست کردم آوردم در یک محیط جایِس، تارگِت اِریا معرفی کردم تارگت اریا را دادم خدمت اینها گفتم من اینجا‌ها را می‌خواهم این یک، دو، این اطلاع سازی نبوده من باید هزینه می‌کردم ژئوشیمی کار می‌کردم ژئوفیزیک هوابرد یا ژئوفیزیکی که کوتاه پرواز باشد یا حتی زمینی باید کار می‌کردم مغناطیس بعد نقشه زمین شناسی را خود من باید تهیه می‌کردم این چیزی که آقای مهندس گفتند در پایگاه علوم زمین که خود من هم اصلاً در آن بودم آنجا کار می‌کردم یک دوره‌ای در سازمان زمین شناسی، آن یک مطلب دیگر است قرار است که اطلاعات تجمیع بشود در آنجا که این اطلاعات تجمیع نشده بنابراین یک اطلاعاتی که باید این پهنه کسانی که پهنه‌ها را گرفتند باید این هزینه را انجام می‌دادند این هزینه را انجام ندادند برداشتند حالا گذاشتن محدوده‌ای باطل بشود یعنی اتفاق افتاده خود آقای حمیدی هم می‌داند اگر بخواهد می‌تواند بگوید نه این جوری نیست، این محدوده ابطال شده گذاشتن این ابطال بشود که بعدا بگویند اینجا را ما می‌خواهیم.
حمیدی: از ابتدای دولت سیزدهم پهنه‌ای به شخصی واگذار نشد هیچ کس.
مشکانی: ولی الآن پهنه در کاداستر پر هست.
حمیدی: اجازه بدهید آقای دکتر. دو تا منطقه‌ای را در کشور به عنوان توافق و تفاهم سه جانبه بین سازمان توسعه و سازمان زمین شناسی و وزارت صمت در خراسان جنوبی و کردستان بحث‌های تهیه نقشه و مرحله ۱ و ۲ تا ۳ و ۴ که خروجی این موارد در قالب محدوده‌های قابلیت واگذاری به صورت مزایده انجام می‌پذیرد ایشان به پهنه‌های ۱۵ سال پیش اشاره کرده که حالا تعددش، تعدادش که اتفاق افتاده است.
سؤال: دیگر هر کسی هم نمی‌تواند وارد بشود این هم می‌پذیرید؟
حمیدی: نه این طور نیست که هر کسی نمی‌تواند وارد بشود، لیست پهنه‌ها نشان می‌دهد که مجموعه‌های خصوصی بسیاری واگذار شده است منتهای مراتب در ابتدای دولت سیزدهم تصمیم بر دادن پهنه نبود تصمیم بر تعیین تکلیف پهنه‌هایی که داده شده بود و این اتفاق افتاد یعنی شما نقشه ۴ سال پیش را با نقشه امروز را نگاه بکنید متوجه می‌شوید که پهنه‌ها هم همه تعیین تکلیف شده بود.
سؤال: چند تا در دو سه سال گذشته؟
حمیدی: فکر کنم بیش از نصف پهنه‌ها یعنی نقشه مشخص است رنگ‌ها مشخص است ببینید سامانه حدنگار یا کاداستر معدن بسیار شفاف است همه رنگ‌هایی که در این نقشه می‌توانید مشاهده بکنید در واقع این شفافیت را نشان می‌دهد که اینجا آیا به عنوان پهنه است؟ اینجا به عنوان معدن است؟ اینجا به عنوان محدوده اکتشافی است؟ دست چه شخصی است؟ چه کسی است؟ به چه صورت هست؟
سؤال: چند تا واگذار کردید چقدر آن خصوصی بوده و چقدر آن خصولتی بوده است؟
حمیدی: تعدادش را می‌توانیم ارائه بدهیم این را کاملاً ارائه می‌دهیم، چون بیش از نصف آن خصوصی بوده و بعضی جا‌های آن بر اساس، الآن حضور ذهن ندارم که عدد را برای شما بگویم ولی این را هم بگویم بعضی از پهنه‌ها مباحثی بود که خود استان خواستند دولت کار اکتشفای را انجام بدهد یعنی به سمتی رفتند که بحث واگذاری باشد در استان‌های مختلف با توجه به تبصره ۶ ماده ۱۴، تبصره ۱۰ آن، تبصره ۵ آن در واقع از آن بودجه استفاده بشود در زیرساخت‌های سازمان توسعه و نوسازی خود مسئولان سیاسی استان درخواستشان این بوده که دولت بیاید این کار را انجام بدهد محدوده مشخصی با نوع ماده معدنی مشخصی که قابل واگذاری در صورت مزایده باشد.
دولت الآن نمی‌تواند کار معدنداری بکند یعنی قانون مشخص کرده همه مواردی که قبلاً داشته همه را در قالب استخراج و فروش به بخش‌های خصوصی واگذار کرده، یکی از سیاست‌های وزارت صمت تعیین تکلیف همین پهنه‌ها بود که به درستی انجام شده و دارد انجام می‌شود شما هفتگی، ماهیانه اگر در اطلاعیه سامانه کاداستر مشاهده بفرمایید می‌گویند پهنه فلان جا آزاد شده افرادی که می‌خواهند ثبت محدوده انجام بدهند می‌توانند از این ظرفیت و از این پتانسیل استفاده بکنند.
مشکانی: این بخش خصوصی را من تعریف کنم بخش خصوصی که مدیریتش با دولت است مثل مس سرچشمه، شرکت مس الآن با چه کسی است؟ مدیران آن چه کسانی هستند؟ مدیرانشان را چه کسی منتصب می‌کند؟ ما با یک بخش خصوصی خصوصی می‌کنیم خصوصی من هستم، اصلا نه از چیزی استفاده کنم نه با پول خودم بیایم سرمایه گذاری کنم نه وامی بگیرم این است که شما بیایید مثلا گل گهر، چادرملو، فولاد، تمام من یک چیزی بگویم ۹۰ درصد تولید مس ایران توسط شرکت مس انجام می‌شود و اینجا دیگر معنی خصوصی نداریم بیشترین تولید سنگ آهن ایران در بخش همین گل گهر و چادرملو و معادنی که دست دولت است حالا دست اینها نیست آقای مهندس اینها نیست، ایمیدرو است هر جای دیگر هستند ما بخش خصوصی را خیلی تعریف نمی‌کنیم برای آن مرز مشخص نمی‌کنیم بعد به هر کسی که هر فرمی دارد می‌گوییم خصوصی، فقط پست دولتی نداشته باشد می‌گوییم خصوصی، نه این درست نیست، ما باید ببینیم چه شرایطی برای آن آقا وجود دارد یا آن گروه وجود دارد که برای دیگران در حالت خصوصی وجود ندارد.
سؤال: یک سؤال من از آقای حمیدی بپرسم؛ واگذاری معادن کوچک مقیاس و بزرگ مقیاس مثل گل گهر و اینها اشاره کردن فرق دارد در قانون؟
حمیدی: معادن بزرگ مقیاس پروانه به نام سازمان توسعه و نوسازی است حالا مثلا شرکت‌هایی که ایشان فرمودند اینها همه هست در تابلوی بورس هستند و سهامشان بین مردم خرید و فروش می‌شود در واقع باز هم مردم سفره دار و سهامدار این بخش هستند و اکثر و اغلب سهامشان در اختیار مردم قرار دارد.
مشکانی: ما در بخش خصوصی مدیریت مهم است، این که من سهامدار باشم اولا این من نمی‌خواهم الآن باید یک روزی درباره بورس صحبت کنیم بورس فلزات ایران صحبت کنیم ببینیم چطور می‌شود که دو ماه دارد قیمت دلار می‌رود بالا، بورس در فلزات بالا نمی‌رود این کجای دنیاست؟! بعد هم می‌پردازند که کسی خریدار نیست نمی‌دانم ریسک فلان اصلا این جوری نیست اصلا بورس بازار در ریسک این کار را می‌کنند ما معلوم است که یک فضای دیگری پشت بورس داریم درباره بورس اصلا نباید صحبت کنیم سهامداری مردم و این چیز‌ها من زیاد موافق نیستم.
سؤال: راهکارتان برویم در حوزه راهکار شما؟
مشکانی: ما الآن برای چی نشستیم این مناظره را می‌کنیم برای اینکه بخش معدن رونق پیدا بکند هم ایده دوستان ایشان و هم ایده بخش خصوصی که من یکی از نمایندگانشان، مشترک حالا باید به وجود می‌آید ایراد به وجود می‌آید یک جایی نظر شخصی یک نظر تیمی است یا دستوری است بعضی از وقت‌ها این دستور یا نظر شخصی‌ها می‌آید یک فضای اقتصادی را از بین می‌برد. بحث من این نیست که این درست یا غلط است ما باید کاری بکنیم که این رونق توسعه پیدا بکند.
من مزایده‌ها را بگویم وقتی که ما بالاترین قیمت را می‌گذاریم در این که این برنده بشود و آن بلد نیست این کار را انجام بدهد در دنیا آمدند گفتند آقا ما می‌آییم برای مزایده‌ها سکرت یک رنج می‌گذاریم کمینه و بیشینه (بالاترین و کمترین) زیر این را اصلا در مزایده شرکت نمی‌دهیم بالای این هم، بعد می‌آیند قرعه کشی می‌کنند اگر دو نفر که بالاترین عددی که نزدیک‌ترین عدد، عدد دوستان بودند اگر دو نفر آن عدد را بدهند آن دو نفر را می‌برندش در قرعه کشی کاملا سالم، کاملا شفاف اصلا دیگر اینجا بعد همه چیز را می‌دانید همه چیز را دارید می‌بینید از آن گویا هست من دیدیم هر استانی هم برای خودش در بعضی از کشور‌ها این کار را به کار می‌برد.
سؤال: کجا دیدید؟
مشکانی: در ازبکستان مثلا من دیدم، در ارتباط با اینکه پهنا آزاد بشوند ثبت اند دوستان ما می‌دانند که گذاشتند ۲۰۰ کیلومتر مربع من می‌گویم این را برگردانند به همان ۴۰ کیلومتر مربع، چون که اصلا منابع طبیعی که ۲ هکتار جدیدا می‌دهد اینها را تکه تکه کنند بعد بگویند آقا هر تکه‌ای را که هر کسی می‌خواهد در مزایده شرکت بکند بیاید تیک بزند دیگر اینجا سرعت نمی‌خواهد سرعت اینترنت نمی‌خواهد تیک می‌زند و می‌شود ۱۰ نفر، البته این پرسنل می‌خواهد یک نظم کاری می‌خواهد برنامه ریزی می‌خواهد آن ۱۰ نفر می‌آیند در این ثبت محدوده قرعه کشی می‌شوند اینکه هر کسی زودتر زد برنده بشود سرعت اینترنت برنده می‌کند آدم‌ها را نه مزیت اکتشافی شان یا قابلیت.
سؤال: این دومین نکته‌ای که گفتند هم چقدر قابلیت اجرا دارد راهکاری که دادند؟
حمیدی: سیاست وزارت صمت برنامه راهبردی آن است بخش خصوصی یکی از اعضاء این تیمی است که برنامه راهبردی را دارد مشخص می‌کند ما حتی در بخشنامه جامعی را که برای سال ۱۴۰۳ می‌خواهیم ابلاغ بکنیم به بخش خصوصی دادیم گفتیم نظراتتان را بدهید ما اعمال بکنیم یعنی احترام به بخش خصوصی جزو برنامه ما هست کما اینکه یک عضو هم در خود تیم راهبردی وزارت صمت که متشکل از معاونان وزیر و همه بازیگر‌های حوزه معدن هست دارد. در سال ۱۴۰۳ قطعاً مزایده‌ها را برگزار می‌کنیم ایرادی که قبلاً می‌گرفتند به صورت یکجا بود و شرکت‌ها نمی‌توانستند متمرکز بشوند و بعضی از این موارد از دستشان در می‌رفت یک تقویم انتخاباتی درست کردیم که هر استانی حداقل دو بار خود ایشان هم گواه می‌دهند خیلی از استان‌ها تا سال ۱۴۰۱ یا ۱۴۰۲ اصلا مزایده‌ای برگزار نکرده بودند و این اتفاق خوب دارد می‌افتد تقویم را اطلاع رسانی عمومی خواهیم کرد که سرمایه گذاران بتوانند شرکت بکنند.
سؤال: چندتا واگذاری انجام می‌دهید در سال ۱۴۰۳؟
حمیدی:همه محدوده‌ها و معادنی که در ید وزارت، خود بخش خصوصی با توجه به تیم و تیم کارشناسی که دارند همیشه در ستاد وزارت صمت مدعی بودند که بعضی از محدوده‌ها و معادن به مزایده نمی‌رود این را هم پذیرا هستیم که هر محدوده و معدنی که در کشور در هر استانی در مزایده در لیست مزایده قرار نگرفت به ما اطلاع بدهید کما اینکه این اطلاع در ستاد از این به بعد به استان‌ها انتشار پیدا می‌کند و این باید را از بین بردیم.
سؤال: تعدادی هم می‌فرمایید چند تا هست عدد و رقم؟
حمیدی: عدد‌ها بیش از ۱۲ هزار فقره است، چون ما بحث ساماندهی معادن غیرفعال و حبس شدن معادن را در دستور کارمان داریم تعارفی با هیچ بهره برداری نداریم، چون این اتفاق واسطه گری در آن زمانی که صلاحیت فنی و مالی وجود نداشت صورت گرفت و این حبس شده بود.
سوال: این ۱۲ هزار تا جزئیاتش را هم می‌گویید هر کدامش چند تاست؟
حمیدی: ۱۲ هزار تا در هم محدوده‌های اکتشافی و هم پروانه‌های بهره برداری هم داریم لیست ریزش را داریم به اطلاع عموم می‌رسانیم استان به استان هم می‌رسانیم.
سوال: چه زمانی این کار را می‌کنید؟
حمیدی: ما به زودی این را در سایت وزارت صمت انجام می‌دهیم به زودی که من می‌گویم یعنی اینکه ما اطلاعاتش را داریم همین الآن هم اگر من دسترسی داشته باشم به سیستم می‌توانم تعداد را دقیق به شما بگویم یعنی که نیازی به کار کارشناسی و جمع بندی وجود ندارد.
دو تا عدد می‌خواهم بگویم ما ذخیره مواد معدنی مان ۵۸ ممیز ۳ میلیارد تن بود که انتهای سال ۱۴۰۲ به ۶۰ ممیز ۳ میلیارد تن یعنی سه و چهار دهم درصد رشد ذخیره ماده معدنی داشتیم و میزان استخراجمان ۶۷۳ میلیون تن استخراج سال گذشته بود که بیش از ۴ و نیم درصد رشد استخراج مواد معدنی داشتیم اینها همه آثار و نشانه‌های واگذاری تمام محدوده‌ها و معادن که در ید وزارت صمت هست به بخش‌های مختلفی که علاقمند هستند در حوزه معدن فعالیت بکنند که باعث رشد تولید و رشد ذخیره مواد معدنی شده است.
سؤال: ما خلأ قانونی هم داریم در حوزه واگذاری که نیاز داشته باشد حالا مجلس جدید بیاید بیشتر به کمک شما؟
حمیدی: ما کلیه واگذاری مان مطابق ماده ۱۰ قانون معادن از طریق فرآیند مزایده است دو بار به فاصله ۶ ماه که مزایده بگذاریم و متقاضی نداشته باشیم در قالب ماده ۸۳ آیین نامه اجرایی به اولین شخصی که تقاضا داشته باشد می‌توانیم انجام بدهیم این اتفاق هم در سال گذشته برای اولین بار رخ داد.
مشکانی: من دو تا قول دادم به ایشان یکی اینکه مزایده‌هایی که هزینه بر دارد واگذار می‌شود منابع طبیعی و محیط زیست مشکلات خاص خودشان را ندارند این به نظر من مهمترین خبر است اگر این اتفاق بیفتد فکر کنم که بخش معدن یک گام رفته جلو.
حمیدی: رعایت ملاحظات منابع طبیعی و محیط زیست جزو تکالیف بهره بردار است.
مشکانی: بله آن را که قبول داریم، یکی هم که گفتند که مزایده‌ها با یک ترتیب خاصی می‌خواهد برگزار بشود و شفاف، عالی بود به نظرم.
