چند توصیه مهم درباره اختلال خود زشت انگاری

شما اگر خودتان نیز دچار اختلال خود زشت انگاری نباشید، حتما در اطرافتان کسانی را می‌شناسید که از بدن خود راضی نیستند. برخی خود را به تیغ جراح می‌سپارند و برخی دیگر، مواد و محصولات عجیب و غریب آرایشی و زیباسازی را برای کسب رضایت از بدن خود به کار می‌گیرند.

 

 

دلیل اصلی این که مردم دچار اختلال خود زشت انگاری می‌شوند و از بدن خود راضی نیستند، به فشار اجتماعی مربوط می‌شود. همه فکر می‌کنند که باید استاندارد‌های زیبایی را که در تبلیغات رسانه‌های جریان ساز ارائه می‌شود، رعایت کنند.

 

این رسانه‌ها و تبلیغات به مردم القا می‌کنند که اگر اندامتان دارای این استاندارد‌ها نباشد، دچار نقص هستید و باید از خودتان بدتان بیاید. راه حل هم البته استفاده از محصولاتی است که شما هیچ نیازی به آن‌ها ندارید، اما برای رسیدن به استاندارد‌های کذایی آن‌ها را می‌خرید.

 

یکی از تأثیرات وجود استاندارد خاص برای زیبایی این است که در نهایت افراد از بدن خود ناراضی شده و دچار اختلال خودزشت‌انگاری می‌شوند؛ این اختلال دقیقا زمانی اتفاق می‌افتد که فرد دیگر بدن خود را قبول ندارد.

 

این عمدتا به این دلیل است که افراد به دام این ایده‌ خطرناک می‌افتند که باید از نظر جسمی کامل باشند تا در مورد خود احساس ارزشمند بودن و امنیت کنند؛ اما متأسفانه تنها چیزی که از این نوع "احساس ارزشمند بودن" عاید می‌شود، رنج و عذاب است.

 

درست است که امروز، یک فرد زیبا در زندگی از امتیازات بیشتری برخوردار است: بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرد، طرفدار‌های بسیاری پیدا می‌کند، پیشنهاد‌های شغلی بهتری می‌گیرد، اما آیا در این دنیای بزرگ هیچ چیز دیگری وجود ندارد که چشم ما را به جهان بازتر کند؟

 

تصمیمی که هر یک از ما باید بگیریم انتخاب دو گزینه است: یا منفعلانه منطق تجارت زیباسازی را بپذیرید و با آن کنار بیایید یا حد و حدودی برای آن تعیین کنید.

 

 همه افراد، یک یا چند نقص جسمی دارند. مشکل زمانی شروع می‌شود که شما این نواقص و میزان اهمیت آن‌ها را از منظر بازاریابی محک بزنید. به طور معمول، این همان نقطه‌ای است که نارضایتی شما از خودتان و بدنتان شروع می‌شود.

 

 

شما نباید از این که چرا باید کامل باشید، تعجب کنید؛ بلکه باید از خود بپرسید چرا زیبایی شما باید همان مدل زیبایی باشد که دنیای بازاریابی و تبلیغات به شما تحمیل می‌کند. البته که رعایت چنین استاندارد‌هایی مزایای بسیاری دارد، اما مشکل این جاست که تلاش برای رسیدن به این استاندارد‌ها صدمات زیادی به شما وارد کند.

 

این که افراد از بدن خود راضی نیستند یا اساسا از خودشان احساس رضایت ندارند، بسیار معمول است؛ دقیقاً به این دلیل که بدن خود را از روی مدل زیبایی و کمالی که دنیای بازاریابی به آنان تحمیل می‌کند، ارزیابی می‌کنند.

 

امروز، مردم بسیار بصری شده اند به این معنی که در شبکه‌های اجتماعی بی وقفه در معرض تصاویر افرادی هستند که ایده آل زیبایی معرفی می‌شوند. بنابر این، غیر عادی نیست که فردی به آینه نگاه کند و از چهره و اندام خود احساس ناامیدی کند.

 

ایده‌آل‌های بدنی و زیبایی از بدو تولد به طور مداوم در مغز ما حک می‌شود. به همین دلیل است که نادیده گرفتن آن بسیار دشوار است. در نهایت اکثر مردم فکر می‌کنند که کامل بودن از نظر جسمی امری طبیعی است و هرکسی که این کار را نکند، غیر طبیعی است؛ در حالی که واقعیت درست بر عکس است. بیشتر مردم شبیه افراد روی جلد مجله‌ها یا تصاویر اینستاگرام و فیس بوک نیستند.

 

 

وقتی بدن خود را قبول ندارید، عادت می‌کنید که بی وقفه از خود انتقاد کنید. خصوصاً وقتی که جلوی آینه هستید. مردم عادت می‌کنند که به دنبال نقص‌های خود بگردند و نسبت به آن‌ها بسیار سختگیر باشند.

 

 وقتی روبروی آینه می‌ایستند، به خود می‌گویند این صورت زیادی گرد است، گوش‌های من چرا این ریختی از دو طرف بیرون زده اند، این پا‌ها خیلی لاغرند یا این که اکثر قریب به اتفاق افراد می‌گویند این دیگر چه جور دماغی وسط صورت من است؟ و این گیر دادن به خود، هرگز تمامی ندارد و البته حاصلی هم جز ناامیدی و احساس امنیت نداشتن به بار نمی‌آورد.

 

گاه ممکن است که فرد نقایص خود را بپذیرد و با آن‌ها کنار بیاید، البته تنها در صورتی که بتواند مخفی شان کند.

 

به عنوان مثال، خانم‌ها کفش پاشنه بلند می‌پوشند تا بلندتر به نظر برسند یا کمربند لاغری می‌بندند و سعی کنند تأثیر ده دسری را که در طول یک هفته خورده اند، مخفی نگه دارند. در این صورت وقتی جلوی آینه می‌ایستند، این "مشکلات کوچک" را نادیده می‌گیرند، البته تنها تا زمانی که بتوانند این طور پنهانشان کنند.

 

بسیاری از اوقات، افرادی که جلوی آینه می‌ایستند، از خود راضی نیستند، صرفا به این دلیل که نمی‌توانند تصویری را که آینه از آن‌ها منعکس می‌کند، ببینند.

 

آنها چنان درگیر نقایص و مدل عرضه شده در مقام زیبایی ایده آل هستند که اساسا خود را نمی‌بینند و پرواضح است که هر اندازه فرد نقایص خود را بزرگ کند و به آن‌ها بپردازد، آن‌ها پر رنگ‌تر و با اهمیت‌تر جلوه می‌کنند و عمیقا مهم می‌شوند.

 

در حالی که واقعا آن چه مهم است، پذیرش و شناخت ویژگی‌های زیبایی است که آینه از خودتان به شما نشان می‌دهد و نه آن معیار‌هایی که در خودتان نمی‌بینید. به همین سادگی.

 

 

یک پاسخ کلی دادن به این پرسش ساده نیست، اما می‌توان گفت: زیرا این افراد بدن خود را قبول ندارند و از خود یک تصویر مخرب ساخته‌اند. به‌جای این‌که خود را از چشم خودشان ببینند، طوری خودشان را برانداز می‌کنند که انگار داور مسابقه زیبایی هستند!

 

 به لطف مبارزه شخصی شما با آینه، سالانه میلیون‌ها دلار نصیب صنعت زیبایی و استاندارد‌هایی می‌شود که عرضه می‌کنند. همچنین این صنعت پر سود باید بسیار ممنون کسانی باشد که به شما به چشم یک داور مسابقه نگاه می‌کنند، کسانی که در نهایت تصمیم می‌گیرند آیا شما را رد صلاحیت کنند یا نکنند.

 

جالب است بدانید کسانی که شما را قضاوت می‌کنند با آینه نیز برخورد‌های متناقضی دارند. یادتان باشد آنها به شما متوسل می‌شوند تا از شر انتقاد از خود در امان بمانند.

 

شاید بدترین چیز ممکن در این جا آن بی احترامی و به نوعی بی ادبی‌ است که فرد به خود روا می‌دارد؛ وقتی جلوی آینه می‌ایستد و می‌گوید: " نگاه کن، مثل گاو شدم" ! " این دیگه چه هیولاییه " ! و جملاتی از این دست که به صراحت وجود اختلال خود زشت انگاری را در فرد نشان می‌دهند.

 

این نوعی بد رفتاری است که رضایت نداشتن از خود در افراد مبتلا به اختلال خود زشت انگاری در آنها به وجود می‌آورد. شما باید به جسم خود احترام بگذارید و آن را بپذیرید. چه فرقی می‌کند واقعا که از نظر دیگران زیبا باشید یا نباشید.

 

 

خود زشت انگاری (BDD)، اختلالی روانشناختی است و زمانی پیدا می‌شود که فرد باور می‌کند بخشی از بدن یا ظاهر او از نظر فیزیکی به طرز غیر قابل تحملی نقص دارد. این ایده در نهایت به نگرانی عمده آنها تبدیل شده است و منجر به ایجاد اضطرابی می‌شود که تأثیرش در زندگی افراد غیر قابل اغماض است.

 

این اختلال در رده‌ اختلالات وسواس فکری و عملی قرار می‌گیرد، زیرا به نوعی وسواس شدید در مورد شکل ظاهری بدن مربوط می‌شود.

 

 

این اختلال باعث می‌شود که فرد باور کند نقص جسمی دارد؛ بنابر این، برای این که کمتر احساس اضطراب کنند، به طور روتین برخی کار‌ها را انجام می‌دهد. مثلا ممکن است دائما جلوی آینه باشد و خودش را برانداز یا سعی کند برخی به اصطلاح نواقص خود را مخفی کند یا این که حتی تحت چند درمان زیبایی یا جراحی قرار بگیرد.

 

این اختلال معمولاً در دوره نوجوانی اتفاق می‌افتد، زیرا مسائل ظاهری در بین همسالان اهمیت بیشتری دارند و بسیار بر احساس اعتماد به نفس و خودباوری فرد اثر می‌گذارد. در این جا مسأله جنسیت مطرح نیست، زیرا زنان و مردان به یکسان تحت تأثیر قرار می‌گیرند. با این حال، برخی مطالعات نشان می‌دهند که شیوع این اختلال در زنان کمی بیش از مردان است.

 

این علائم در افرادی که مرتباً به متخصصان پوست مراجعه می‌کنند، کاملاً شایع است. معمول‌ترین "نقص" ممکن است آکنه، جوش‌های پوستی، لک‌های حاصل از بارداری یا آفتاب یا چین و چروک و ... باشد. 

 

همچنین این اختلال در افرادی که بسیار به مو‌های خود می‌پردازند یا وسواس دارند که روزانه چند تار مو از دست می‌دهند یا این که نسبت به رنگ موهایشان بیش از حد حساسیت به خرج می‌دهند نیز شایع است.

 

در حاضر رفتاردرمانی شناختی Rosen یکی از موثرترین شیوه‌های درمان این اختلال است. این درمان ترکیبی از استراتژی‌هایی است که با هدف تغییر مفروضات ناکارآمد در مورد شکل ظاهری، همراه با راهکار‌هایی برای اصلاح اجبارها، طراحی شده است.

 

 

مانند همه اختلالات روانشناختی، اختلال خود زشت انگاری نیز چند علتی است. شرایط خانوادگی معمولاً کاملاً دخیل است. به عنوان مثال، اگر فرد با این ایده بزرگ شده که ظاهر فیزیکی بیش از حد مهم است، احتمال این که از این اختلال رنج ببرد، بیشتر است.

 

یکی دیگر از مواردی که ممکن است باعث این وضعیت شود، این است که فرد در کودکی در مدرسه یا حتی در دانشگاه در ارتباط با بدن خود مورد آزار و اذیت قرار گرفته باشد.

 

همچنین، اگر شخصی دچار یک نقص جسمی واقعی باشد، حتی اگر این نقص خفیف باشد، ممکن است تمایل به بزرگنمایی آن داشته باشد. بنابر این، این نقص ناخودآگاه محور زندگی فرد می‌شود و کل زندگی فرد حول آن می‌چرخد.

 

 

نشانه‌های اختلال خود زشت انگاری، عبارت‌اند از:

 

فرد به شدت درگیر نقص‌هایی است که از دید او بسیار بزرگ هستند، در حالی که دیگران این عیوب را نمی‌بینند یا از نظرشان چندان اهمیتی ندارد.

 

باور قوی دارد که این عیب یا عیوب به او ظاهری زشت و بدقواره بخشیده است.

 

معتقد است دیگران نظر منفی نسبت به او دارند.

 

اغلب کار‌هایی برای رفع یا پنهان کردن عیوب خود از جمله خودآرایی یا جراحی زیبایی انجام می‌دهد.

 

مدام جلوی آینه می‌ایستد.

 

سعی می‌کند با آرایش و نوع لباس، عیوب خود را پنهان کند و معمولا رضایت کامل به دست نمی‌آورد.

 

دائم در حال مقایسه خودش با دیگران است.

 

پیوسته به دنبال تأیید ظاهرش از سوی دیگران است.

 

حس کمال گرایی دارد.

 

از موقعیت‌های اجتماعی دوری می‌کند.

 

به حدی درگیر ظاهر و عیوب خودش است که اضطراب ناشی از آن در زندگی اجتماعی، محیط کار، مدرسه و ... اختلال ایجاد می‌کند.

 

فرد مبتلا به خود زشت انگاری ممکن است به یک یا چند بخش بدن خود حساس‌ترباشد و سعی کند به مرور زمان تغییراتی روی آن‌ها اعمال کند، بعضی از مهم‌ترین بخش‌هایی که افراد خود زشت انگار معمولا روی آن‌ها تمرکز می‌کنند، عبارت‌اند از:

 

اجزای صورت مانند بینی، رنگ پوست، چین و چروک ها، آکنه و سایر لکه‌های پوستی

 

مو مانند ظاهر موها، نازک بودن آن‌ها و کچلی

 

پوست و عروق خونی زیر پوست

 

حجم عضلانی

 

دیدگاه افراد مبتلا به خود زشت انگاری با هم تفاوت دارد. مثلا فردی ممکن است متوجه اشتباه بودن باورهایش درباره نقص و عیوب خود باشد، فرد دیگر این احتمال را می‌دهد که باورهایش واقعا حقیقت داشته باشد و دیگری ممکن است صد در صد از درست بودن باورهایش اطمینان داشته باشد.

 

برخی انواع خود زشت انگاری تنها به مردان یا زنان تعلق دارد، مثلا وسواس درباره حجم بدن و توده عضلانی اغلب در مردان دیده می‌شود.

 

 

علت دقیق اختلال خود زشت انگاری مشخص نیست، اما این بیماری نیز مانند بسیاری از بیماری‌های روحی ممکن است که نتیجه چند عامل مختلف باشد از جمله:

 

۱. تفاوت‌های مغزی؛ برخی موارد غیر طبیعی در ساختار یا نوروشیمی مغز ممکن است در ایجاد اختلال خود زشت انگاری سهم داشته باشند.

 

۲. ژنتیک؛ برخی مطالعات نشان داده اختلال خود زشت انگاری معمولا در افراد یک خانواده که دچار این اختلال یا اختلال وسواسی اجباری هستند، بیشتر دیده می‌شود.

 

۳. محیط؛ محیط زندگی، فرهنگ و تجربه‌های فردی نیز تاثیر زیادی در بروز این اختلال دارند، به ویژه اگر دیگران نظرات منفی نسبت به اندام یا ظاهر او داشته اند یا در کودکی به او بی توجهی یا تجاوز شده باشد.

 

 

بعضی عوامل خطر ابتلا به اختلال خود زشت انگاری را افزایش می‌دهد. مانند:

 

تجربیات بد در زندگی از جمله آزار و اذیت و تروما در دوران کودکی

 

خصوصیات شخصیتی مانند کمال گرایی

 

فشار‌های اجتماعی درباره معیار‌های زیبایی

 

داشتن بیماری‌های روانپزشکی دیگر مانند اضطراب یا افسردگی

 

 

برخی مضرات و عوارض احتمالی اختلال خود زشت انگاری عبارت‌اند از:

 

افسردگی یا دیگر اختلالات جدی روانی

 

افکار خودکشی یا اقدام به آن

 

اختلالات اضطرابی

 

مشکلات سلامتی ناشی از رفتار‌هایی همچون کندن پوست

 

اختلال وسواسی اجباری

 

اختلالات خوردن

 

سوءِ مصرف مواد مخدر

 

 

اختلال خود زشت انگاری معمولا به خودی خود بهبود پیدا نمی‌کند و در صورت درمان نشدن ممکن است به مرور زمان علائم آن بدتر و به افسردگی، اضطراب و مشکلات سلامتی شدید منجر شود. خود زشت انگاری در برخی افراد ممکن است به خودکشی بیانجامد، به همین دلیل لازم است هرچه سریع‌تر نسبت به درمان آن اقدام شود.

 

درمان اختلال خود زشت انگاری اغلب به صورت ترکیبی از درمان‌های رفتاری شناختی و دارو‌ها انجام می‌شود.

 

 

این درمان معمولا شامل موارد زیر است:

 

فرد مبتلا متوجه می‌شود که چطور افکار، واکنش‌های احساسی و رفتار منفی او به مرور زمان باعث بروز مشکلات بیشتر خواهد شد.

 

افکار منفی درباره ظاهر و تصویر بدنی که فرد نسبت به خود دارد به چالش کشیده شده و بیمار با روش‌های منعطف‌تر و واقع گرایانه‌تر برای تفکر آشنا می‌شود.

 

فرد مبتلا یاد می‌گیرد که چگونه رفتار‌های وسواس گونه، چک کردن مرتب ظاهر خود مقابل آینه یا تمایل شدید به تأیید شدن ظاهرش از سوی دیگران را کاهش دهد.

 

 

اگرچه تاکنون هیچ داروی خاصی برای درمان اختلال خود زشت انگاری از سوی سازمان غذا و دارو تایید نشده، اما برخی دارو‌ها که برای درمان سایر بیماری‌های روحی از جمله افسردگی تجویز می‌شوند، می‌توانند در کاهش علائم خود زشت انگاری نیز مفید باشد. از جمله:

 

۱. مهارکننده‌های بازجذب سروتونین؛ از آن جا که به نظر می‌رسد یکی از عوامل موثر در بروز اختلال خود زشت انگاری به اختلال در سروتونین شیمیایی مغز مرتبط است، مصرف این گروه دارویی اثر بهتری نسبت به دارو‌های ضد افسردگی داشته و به کنترل رفتار‌های وسواسی اجباری کمک می‌کند.

 

۲. سایر داروها؛ پزشک در برخی موارد و با توجه به علائم ظاهر شده در بیمار ممکن است از دارو‌های دیگر به همراه مهارکننده‌های بازجذب سروتونین انتخابی استفاده کند.

 

۳. بستری شدن در بیمارستان؛ در برخی موارد زمانی که علائم اختلال خود زشت انگاری بسیار شدید باشد، فرد در بیمارستان بستری خواهد شد. این مورد معمولا زمانی‌که فرد از انجام امور روزمره خود ناتوان بوده یا خطر آسیب زدن به خود وجود دارد، توصیه می‌شود.

 

 

به طور کلی راهی برای پیشگیری از این اختلال وجود ندارد، اما از آن جا که علائم خود زشت انگاری اغلب از اوایل دوره نوجوانی آغاز می‌شود، تشخیص به موقع می‌تواند تاثیر خوبی در کنترل علائم آن داشته و از عود آن پیشگیری کند.

 

 

نسبت به حضور در جلسات درمانی تعهد داشته باشید.

 

حتی اگر احساس خوبی دارید، از قطع ناگهانی دارو بدون مشورت با پزشک خودداری کنید.

 

به نشانه‌های هشدار دهنده، توجه و با پزشک یا روانشناس درباره آن‌ها صحبت کنید.

 

از نوشیدن الکل و مصرف مواد مخدر خودداری کنید.

 

ورزش کنید، فعالیت‌های ورزشی همچون پیاده روی، دویدن، شنا کردن و کار‌هایی همچون باغبانی و ... همگی به کاهش علائم افسردگی، اضطراب و استرس کمک می‌کنند، گرچه ورزش‌های شدید برای رفع یا پنهان کردن عیوب در این بیماران توصیه نمی‌شود.

 

به تغذیه و سلامتی خود اهمیت دهید و خواب کافی داشته باشید.

 

انزواطلب نباشید، سعی کنید در موقعیت‌های اجتماعی عادی، حضور و با خانواده و دوستان خود ارتباط داشته باشید.

 

از روش‌های مدیریت استرس (دلهره) استفاده کنید، تمریناتی همچون یوگا و مراقبه می‌توانند که مفید باشد.