به گزارش همشهری آنلاین به نقل از تسنیم، سپاه پاسداران با تمرکز بر این پرنده پیشرفته، تاکنون لااقل ۵ نمونه از آن را با مهندسی معکوس در حوزه نظامی ساخته است. در اینفوگرافیک زیر می‌توانید نمونه‌های آن را ببینید.
طی رزوهای اخیر و به‌مناسبت سالروز شکار پهپاد پیشرفته RQ۱۷۰ آمریکایی توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، جزئیات جدیدی از مشخصات نمونه‌های ساخته‌شده از روی این پرنده بدون سرنشین در ایران منتشر شد که از جمله آنها دستیابی به برد پروازی ۴۴۰۰ کیلومتر بود.
در این گزارش و به همین مناسبت به بررسی نمونه‌های ساخته‌شده بر مبنای RQ۱۷۰ که به نام پهپادهای شاهد معروف هستند، خواهیم پرداخت.
همانطور که اشاره شد، ۱۳ آذر ماه ۱۳۹۰ خبر مهمترین شکار پهپادی ایران به‌سرعت به یکی از بمب‌های خبری در تمام رسانه‌های مهم دنیا تبدیل شد. این خبر، اعلام دستیابی ایران به یکی از محرمانه‌ترین دارایی‌های ارتش و سازمان جاسوسی مرکزی ایالات متحده یعنی پهپاد فوق‌پیشرفته RQ-۱۷۰ سنتینل معروف به «جانور قندهار» بود.
و در هواپیمای باری به‌هنگام انتقال (سمت راست)
این پهپاد محصول شرکت مشهور لاکهیدمارتین بود که سازنده اکثر تجهیزات فوق‌حساس آمریکا در دوران جنگ سرد از جمله هواپیماهای شناسایی و جاسوسی U-۲ و SR-۷۱ است که این بار با بهره‌گیری از فناوری‌های جدید پنهانکاری راداری و نیز طرح بال‌پرنده اقدام به طراحی و ساخت یک پرنده بدون سرنشین جاسوسی برای آمریکا کرده بود.
و عملاً به‌معنی به باد رفتن چند میلیارد دلار هزینه توسعه آن است
بنا بر اطلاعات موجود، این پهپاد از حدود سال ۲۰۰۸ به افغانستان و پایگاه قندهار منتقل شده بود تا در جاسوسی از منطقه خصوصاً ایران مورد استفاده قرار بگیرد.
به‌جز چند تصویر محدود و اطلاعاتی که بعدها مشخص شد برخی از آنها اختلاف بسیار زیادی با واقعیت داشته‌اند اطلاعات دیگری از این پهپاد و قابلیت‌های آن منتشر نشده بود که خود باعث مشخص شدن ارزش بالای این پهپاد بود.
رزمندگان نیروهای مسلح در ارتش و سپاه با شناسایی این پهپاد و اطلاع به سلسله‌مراتب از عملیات‌های مختلف این پهپاد در داخل فضای جمهوری اسلامی ایران به‌دنبال راهکاری برای دفع این شر بودند. پس از ۲ سال کار مراقبتی و اطلاعاتی عملیاتی نیروی هوافضای سپاه برای به چنگ آوردن این پهپاد عملیات مشترک شناسایی و جنگ الکترونیکی را طراحی کرد که نهایتاً در آذر ۱۳۹۰ و در عمق ۲۰۰کیلومتری داخل ایران موفق به سالم نشاندن این پهپاد روی زمین شد.
پهپاد RQ-۱۷۰ آمریکایی حائز چند ویژگی مهم بود که آن را به مهمترین شکار پهپادی ایران بین انواع پهپادهای آمریکایی و اسرائیلی شکارشده توسط نیروهای مسلح تا قبل از پهپاد تریتون در سال ۱۳۹۸ و نیز یکی از مهمترین غنیمت‌های کسب‌شده در طول تاریخ منازعات پس از جنگ جهانی دوم تبدیل می‌کرد.
در واقع تنها پس از به زمین نشاندن این پرنده مشخص شد که چه‌حجمی از فناوری‌های نوین به‌صورت یکجا در آن مورد استفاده قرار گرفته است.
استفاده از مواد پیشرفته سبک در سازه و بدنه و پوشش و رنگ ویژه روی بدنه، موتور بسیار پیشرفته، حذف اختلاف دمای گازهای خروجی موتور و نیز پیشگیری از تولید ابر بخار، وجود رادار بسیار پیشرفته روزنه مصنوعی یا سار که قابلیت نقشه‌برداری با دقتی در حد آشکارسازی ردپای انسان را دارد و اشیا را از زیر اغلب تورهای استتار نیز شناسایی می‌کند، دوربین شناسایی ۸۰مگاپیکسلی با برد بالا، دوربین پیشرفته چندطیفی که برای آشکارسازی اشیای مختلف با جنس‌های مختلف و حتی دریچه تونل‌ها کارایی داشت و کلکسیونی از سامانه‌های مخابراتی و حسگرهای مختلف بخشهایی از تجهیزات افشاشده این پهپاد فوق‌العاده ارزشمند آمریکایی هستند.
این موارد کنار استفاده از طرح بال‌پرنده یعنی حذف سطوح پایدارساز افقی و عمودی مجزا از بدنه و نیز تلفیق بال و بدنه آن را به یکی از پیشرفته‌ترین پهپادهای موجود در دنیا تبدیل نموده بود.
بلافاصله پس از به‌غنیمت گرفتن پهپاد متجاوز آمریکایی، متخصصان این نیرو اقدام به جدا کردن بال‌های این پهپاد و انتقال آن از منطقه فرود پهپاد با یک هواپیمای باری به نقطه امن کردند.
پس از اعلام خبر و تکذیب توسط آمریکا، سپاه تصاویر بازدید سردار حاجی‌زاده از این پهپاد را منتشر کرد که جای شکی برای ناظران و تحلیلگران خارجی باقی نگذاشت.
در نهایت هم اعلام درخواست آمریکا از ایران برای بازپس‌دادن پهپاد که توسط رئیس جمهور وقت این کشور باراک اوباما در یک جلسه رسمی در حضور خبرنگاران اعلام شد، تیر خلاصی بر تمامی شایعات مطرح‌شونده از سوی رسانه‌ها و تحلیلگران وابسته به آنها بود.
فرماندهان سپاه پس از بازگشایی ابزارهای ذخیره اطلاعات این پهپاد به‌طور کامل که در ۱۳۹۱ رخ داد، اعلام کردند که پروژه مهندسی معکوس آن در دست اقدام قرار گرفته است که با واکنش منفی کارشناسان خارجی روبه‌رو شد به این معنی که ایران را دارای توان مهندسی برای ساخت نمونه‌هایی از روی این پهپاد نمی‌دانستند.
انتشار برخی از تصاویر دوربین‌های شناسایی این پهپاد یک سال پس از به غنیمت گرفتن آن و بیان برخی از جزئیات داخلی آن که قبلاً توسط آمریکایی‌ها مطرح نشده بود، نشان از عزم جدی متخصصان سپاه در غلبه بر این غول فناوری آمریکایی بود.
نهایتاً در نمایشگاه دستاوردهای نیروی هوافضای سپاه که در اردیبهشت ۱۳۹۳ مورد بازدید فرماندهی‌کل قوا قرار گرفت، کنار نمونه آمریکایی به‌غنیمت گرفته‌شده، تصاویر نمونه‌های مختلف این پهپاد که در ایران ساخته شده است نیز برای اولین بار منتشر شد، در واقع متخصصان سپاه اقدام به ساخت نمونه‌هایی در مقیاس‌های مختلف از این پهپاد برای اهداف پژوهش‌های توسعه‌ای و نیز عملیاتی کرده بودند.
بنا بر اطلاعات جدیدی که اخیراً در یک کلیپ کوتاه از خانواده پهپادهای توسعه‌یافته از RQ-۱۷۰ در ایران منتشر شده، حداقل ۶ گونه پهپاد بر اساس طراحی RQ-۱۷۰ ساخته شده است.
اولین نمونه با مقیاس ۱۵ درصد نمونه خارجی برای امور پژوهشی و توسعه‌ای از جمله مسائل ساخت و وایرینگ و برخی جزئیات دیگر ساخته شد.
دانش و تجربه کسب‌شده از این نمونه منجر به ساخت اولین رده رزمی با مقیاس ۴۰ درصد نمونه خارجی به‌نام‌های شاهدــ۱۴۱ و شاهدــ۱۶۱ شد که اولی دارای موتور احتراق داخلی پیستونی و دومی دارای موتور میکروجت است، در ادامه نیز مقیاس ۶۰ درصد و نهایتاً مقیاس ۱۰۰ درصد آن ساخته شده‌اند.
منظور از مقیاس ۴۰ درصد یعنی تمامی ابعاد پهپادهای شاهدــ۱۴۱ و ۱۶۱ نسبت به نمونه خارجی به‌غنیمت گرفته‌شده برابر ۴۰ درصد است، به‌عنوان مثال دهانه بال پهپاد آمریکایی RQ-۱۷۰ حدود ۱۳ متر است که در نمونه‌های شاهدــ۱۴۱ و ۱۶۱ به حدود ۵.۱ متر کاهش یافته است.
سپاه از این ۲ پهپاد که در سال ۱۳۹۳ ساخته شدند در وهله اول برای تکمیل اطلاعات دانشی و تسلط بر فناوری در حوزه دینامیک پرواز و پیکربندی بال‌پرنده پرداخت و سپس آنها را برای مأموریت‌های مراقبت و شناسایی هوایی و نیز عملیات رزمی آماده ساخت.
بدیهی است که نمونه موتور پیستونی ارزان‌قیمت با هزینه پروازی پایین بوده و با توجه به مزیت‌های طرح بال‌پرنده در واقع نسل جدیدی از پهپادها را در نیروی هوافضای سپاه پایه‌گذاری کرد.
شاهدــ۱۶۱ با مداومت پروازی ۲ ساعت با سرعت بیشینه ۲۷۵ کیلومتر بر ساعت برای مأموریت رزمی به دو بمب مجموعاً به‌جرم ۵۰ کیلوگرم مجهز می‌شود.
در ادامه در سال ۱۳۹۴ نمونه مقیاس ۶۰ درصد از پهپادهای بال‌پرنده بر اساس RQ-۱۷۰ آمریکایی به‌نام‌های شاهدــ۱۸۱ و ۱۹۱ به‌ترتیب با موتورهای پیستونی و جت برای همان مأموریت‌های شناسایی و مراقبت و رزمی ساخته شدند.
شاهدــ۱۹۱ با دهانه بال ۷.۳ متر، سرعت ۳۵۰ کیلومتر بر ساعت با مداومت پروازی ۴.۵ ساعت به یک پهپاد عملیاتی تمام‌عیار برای نیروی هوافضای سپاه تبدیل شد.
در مأموریت رزمی این پهپادها قابلیت حمل تا ۱۰۰ کیلوگرم محموله را دارند. این نمونه مجهز به دهلیز داخلی است که امکان حمل ۲ بمب را به آن می‌دهد، این کار سبب پیشگیری از افزایش بازتاب راداری با حمل سلاح در بیرون بدنه می‌شود.
مهمترین نکته پیرامون پهپادهای مقیاس ۶۰ درصد از خانواده ایرانی RQ-۱۷۰ یعنی شاهدــ۱۸۱ و ۱۹۱ حضور تعدادی از آنها به‌طور همزمان در عملیات رزمی علیه داعش در شرق سوریه در مهر ۱۳۹۷ بود.
هرچند در اطلاعات اولیه از این عملیات تعداد پهپادهای مورد استفاده ۷ فروند ذکر شد اما در کلیپ منتشرشده اخیر پیرامون خانواده پهپادهای بال‌پرنده شاهد تعداد مذکور ۵۰ فروند عنوان شد که احتمالاً مربوط به تعداد پهپادهای پشتیبانی شامل شناسایی و تعیین خسارت حمله و پهپادهای رزمی جایگزین (رزرو) نیز است.
در هر صورت این حمله ایران را به‌عنوان دارنده دانش و فناوری عملیات گروهی پهپادها (سوآرم) و اولین استفاده‌کننده از این شیوه رزمی در دنیا ثبت کرد.
البته تجربه رزمی پهپادهای سپاه در محور مقاومت در منطقه نیز به کمک طراحی و اجرای این عملیات آمده بود، همانطور که در برنامه مستند تلویزیونی «نقطه زن» در مهر ماه ۱۳۹۹ اعلام شد که پهپاد شاهد-۱۲۹ تا کنون بیش از ۵۰هزار ساعت پرواز کرده است که بخش مهمی از آن نیز در عملیات علیه گروه های تروریستی در عراق و سوریه بوده است و به گفته سردار حاجی زاده در برنامه ثریا پس از عملیات ضربت محرم، پهپاد شاهد-۱۲۹ بیش از ۸۰۰ عملیات رزمی (تا پاییز ۱۳۹۷ که زمان پخش این برنامه بود) داشته است.
چند ماه بعد و در اسفند ۱۳۹۷ در رزمایش تخصصی پهپادی به نام الی بیت المقدس-۱ در منطقه تنگه هرمز، مجدداً نیروی هوافضای سپاه ۵۰ فروند پهپاد از انواع مختلف شامل نمونه های مقیاس ۴۰ و ۶۰ درصد را به طور همزمان در یک منطقه به وسعت ۱۰ کیلومتر در ۱۰ کیلومتر بکار گرفت.
این پهپادها از پایگاه‌های پهپادی سپاه در استان های مختلف به آسمان بلند شده بودند. این نوع عملیات پیچیدگی طراحی بسیار بالایی چه از نظر طرح پروازی و زمان بندی برای حضور همزمان و چه توزیع مأموریت ها و اهداف بین پهپادهای مختلف دارد.
در سال ۱۳۹۶ نمونه مقیاس کامل پهپاد بال‌پرنده ایرانی به‌نام شاهد-۱۷۱ یا سیمرغ به نتیجه رسید. البته نمونه اولیه آن در سال ۱۳۹۳ به نمایش گذاشته شده بود اما در کلیپ اخیر شاهد-۱۷۱ مجهز به موتور توربوفن با برد نهایی ۴۴۰۰ کیلومتر معرفی و سال به ثمر نشستن آن ۱۳۹۶ عنوان شده است.
مأموریت این پهپاد نیز شناسایی و مراقبت عنوان شده و این پهپاد ۳۰۷۰ کیلوگرمی با مداومت پرواز ۱۰ ساعت امکان پرواز تا ارتفاع ۳۶۰۰۰ پا معادل نزدیک به ۱۱ کیلومتری را دارد.
در جدول زیر مشخصات اعلام‌شده از ۳ گروه پهپادهای بال‌پرنده توسعه‌یافته از RQ-۱۷۰ آمریکایی ارائه شده است.
با جمع‌بندی ویژگی‌های پهپاد شاهدــ۱۷۱ به چند علت می‌توان آن را شاخص‌ترین پهپاد ایرانی دانست:
- اولاً از نظر برد، این پهپاد همتراز با شاهد-۱۲۹ و فطرس از برد بسیار زیادی برخوردار است. شعاع عملیاتی این پهپاد ۲۲۰۰ است یعنی در این برد می تواند به مدت چند ده دقیقه عملیات انجام دهد.
البته در طراحی مسیر پروازی یک هواگرد معمولاً مقداری سوخت ذخیره برای حالات اضطراری در نظر گرفته می شود که مهمترین علت اختلاف برد نهایی عنوان شده برای این پهپاد یعنی عدد ۴۴۰۰ کیلومتر با حاصلضرب مداومت پروازی در سرعت آن یعنی عدد ۴۶۰۰ کیلومتر همین مورد است.
- دوماً شاهد-۱۷۱ احتمالاً سنگین ترین پهپاد ساخت ایران است. در واقع تنها گزینه قابل رقابت با آن فطرس است که باز هم بعید به نظر می رسد بیشینه وزن برخاست آن به ۳ تن برسد. در نتیجه شاهد-۱۷۱ پتانسیل به کارگیری به عنوان پلتفرم توسعه یک پهپاد رزمی را نیز دارد خصوصاً با توجه به حجم بدنه مناسب آن.
- نکته سوم اینکه پهپاد شاهد-۱۷۱ اولین پهپاد ایرانی دارای موتور توربوفن است. البته با توجه به اینکه توربوفن جهش-۷۰۰ در سال جاری یعنی ۱۳۹۹ به ثمر رسیده است اما سال ساخت شاهد-۱۷۱ سه سال پیش بوده احتمالاً سپاه از یک موتور توربوفن دیگر در آن استفاده کرده است.
- نکته چهارم سقف پرواز بالای این پهپاد است که فعلاً نسبت به اغلب پهپادهای ایرانی مقدار بیشتری است. در واقع به جز پهپاد کرار که سقف پروازی به میزان ۴۰۰۰ پا یعنی حدود ۱۱ درصد بیشتر نسبت به شاهد-۱۷۱ دارد سایر پهپادهای ایرانی نسبت به آن در ارتفاع نهایی کمتری قابلیت پرواز دارند.
- نکته پنجم مداومت پروازی بالای شاهد-۱۷۱ است که با اختلاف زیاد، بیشترین مداومت پروازی در بین پهپادهای موتور جت ایرانی را دارد.
- نکته ششم در مورد این پهپاد این است که از نظر سرعت پروازی نیز پس از کرار و کیان، شاهد-۱۷۱ یا همان سیمرغ با فاصله کمی نسبت به کیان در جایگاه سوم قرار می گیرد.
- نکته هفتم هم اینکه شاهد-۱۷۱ هم به دلیل جنس مواد مورد استفاده در بدنه و هم به علت شکل ظاهری بدنه که همانند هواپیمای بمب افکن آمریکایی بی-۲ اسپریت فاقد سطوحی با زوایای قائمه است از بازتاب راداری بسیار کمی برخوردار بوده و کاملاً و رسماً جزو باشگاه پهپادهای پنهانکار راداری محسوب می شود. این ویژگی سبب می شود تا شاهد-۱۷۱ در مأموریت های شناسایی در عمق قلمرو دشمن با موفقیت عمل کند.
۵ گونه از پهپادهای بال‌پرنده شاهد معرفی شده در این گزارش توسط متخصصان جوان سپاه از روی یکی از پیشرفته ترین پهپادهای نظامی و جاسوسی دنیا ساخته شده و به تولید انبوه رسیده اند و به صورت عملیاتی در اختیار نیروی هوافضای سپاه قرار دارند.
این پهپادها امروزه حتی در مأموریت‌های غیرنظامی مانند بارورسازی ابرها نیز به کمک کشور شتافته‌اند و ایران را به دومین کشور سازنده و به‌کارگیرنده پهپاد بال‌پرنده در دنیا تبدیل کرده‌اند.
