نرگس کیانی: از اسفند ۱۳۹۸ تا فروردین ۱۴۰۰؛ بیش از ۱۴ ماه است که اهالی تئاتر در چرخه بلاتکلیفی چرخانند و از نفس افتاده‌اند.
با اعلام رسمی شیوع کرونا در ایران، بازشدن‌ها و بسته‌شدن‌های مکرر سالن‌های نمایش که جان اهل تئاتر به جان صحنه‌های آن بسته است، چنان جسم‌وجانشان را فرسوده که می‌توان تلخ‌اندیشانه از خود پرسید آیا پایانِ تلخِ تعطیلی قطعی به تلخیِ بی‌پایانِ تعطیلی و بازگشایی مُدام ارجح نبود؟!
شهرام گیل‌آبادی، نویسنده و کارگردان تئاتر، مدرس دانشگاه و مدیرعامل خانه تئاتر که خود در پی ابتلا به ویروس کرونا، به دشواری سخن می‌گوید، در پاسخ به این سوال، گفت: «واقعیت این است که بی‌برنامگی در اوج خود است و بی‌پناهی، موقعیت اهالی تئاتر را دشوارتر نیز کرده است. با توجه به زیرساخت‌های فرهنگی ناموجود، امکان پیش‌بینی وضعیتی که تئاتری‌ها اکنون در آن گرفتارند، از اسفند ۹۸ وجود داشت و نکته قابل تامل این که در چنین وضعی اهالی تئاتر علی‌رغم توانِ بالقوه‌شان، نه مورد پذیرش واقع شدند و نه از توانایی‌هایشان بهره گرفته شد و دردناک این که برای گذر از این روزهای سخت نیز یاری نشدند.»
او که صحبت‌هایش با سرفه‌های پیاپی همراه بود، با بیان این که به نظر می‌رسد اهالی تئاتر، طعمه‌اند، توضیح داد: «تئاتری‌ها طعمه سیاست‌مداران کارنابلد برای عادی‌سازی شرایط شده‌اند. در حالی که اهالی این هنر در دیگر نقاط دنیا براساس یک آینده‌پژوهی واقع‌بینانه گام برمی‌دارند، مسئولین فرهنگی ما که اساسا در جایگاه اشتباهی قرار دارند و در فرآیندهایی ناقص در راس کار قرار گرفته‌اند، با بی‌سیاستی و بی‌کیاستی به طعمه‌هایی تبدیل‌مان کرده‌اند که نقش‌شان عادی نشان دادن شرایط است.»
کارگردان نمایش «عاشقانه‌های خیابان» با بیان این که نهاد صنفی خانه تئاتر در روزهای آغازین اعلام رسمی شیوع کرونا در ایران طی نامه‌هایی جداگانه به رئیس‌جمهور، معاون اول او و وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی درخواست کرده بود که با بهره‌گیری از توانایی‌های بدنه قدرتمند فکری تئاتر طی یک هم‌اندیشی برنامه‌ریزی روشنی صورت گیرد، ادامه داد: «چنین کاری انجام نشد و اکنون به نقطه‌ای رسیده‌ایم که اهالی تئاتر نه فقط در چرخه بلاتکلیفی گرفتار آمده‌اند که ناچارند برای امرار معاش جان خود را هم به خطر بیاندازند که معنایش به‌خطرافتادن مفهوم توسعه فرهنگی یک کشور است.»
مدیرعامل خانه تئاتر با اشاره به این که آن‌چه اکنون با آن مواجه‌ایم فقط یک ندانم‌کاری در مدیریت فرهنگی نیست، ادامه داد: «شرایط پیش رو مفهومی جز رهاشدگی را به ذهن متبادر نمی‌کند. یک رهاشدگی جمعی که اهالی تئاتر را مانند بسیاری از مردم در تامین قوت روزانه ناتوان کرده است.»
کارگردان نمایش «آواز از دورترین کرانه مه‌آلود زمین» در پاسخ به این سوال که پس از آن که در بهمن ۹۹ خبر راه‌اندازی فاز نخست تلویزیون تئاتر ایران به عنوان بخشی از «پروژه حمایت از تولید آثار برای عرضه در فضای مجازی» از سوی روابط‌عمومی اداره‌کل هنرهای نمایشی منتشر شد، چه ثمری از آن دید، گفت: «متاسفم که ما برخی مفاهیم را بی آن که به چگونگی عملیاتی‌شدنش فکر کنیم به صرف دهان‌پُرکن بودنش، به کار می‌بریم. اولین سوال من در همان روزها این بود که توضیح دهید تئاتر آنلاین را چه می‌بینید و چگونه؟ اگر به عنوان بازاری تازه به آن نگاه می‌کنید آیا برایش بازاریابی کرده‌اید؟ و اتکاءتان به کدام زیرساخت است؟»
مسئولین فرهنگی با بی‌سیاستی و بی‌کیاستی اهالی تئاتر را به طعمه‌هایی تبدیل کرده‌اند که نقش‌شان عادی نشان دادن شرایط است
او با اشاره به دستاویز تبلیغاتی بودن چنین ایده‌هایی گفت: «اگر می‌خواهیم درصد تاثیر سیاست‌های فرهنگی جاری را بدانیم کافی‌ست نگاهی به اقتصاد فرهنگ و هنر و معیشت هنرمندان بیاندازیم تا ببینیم با چه وضعیت اسفناکی مواجه‌ایم.»
گیل‌آبادی با بیان این که مدیران فرهنگی بسیاری از کشورها براساس لحظه و آن، از توانمندی اهالی هنر و مرجعیت آن‌ها برای بیان آموزش‌هایی عمومی در بسترهای متعدد جهت آگاه‌سازی مردم بهره برده‌اند، افزود: «حال آن که هنرمندان ما که تنها به مدد خلاقیت خود و با بهره‌گیری از امکانات شخصی و آن‌چه سوشال مدیا در اختیارشان گذاشته است به کار پرداختند هیچ حمایتی ندیدند و صرفا بخشی از آن‌ها با وعده دریافت اعانه‌هایی در نقش مُسَکِن دستاویز شعار تبلیغاتی مدیران شدند که حاصل نگاهی شرم‌آور است.»
او با اشاره به پیشنهاد راه‌اندازی صندوق کارآفرینی تئاتر برای حمایت از خلاقیت‌های تئاتری در دوران کرونا که طرح آن به محمدباقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه‌وبودجه کشور داده شد اما مسکوت ماند، گفت: «ایشان قول دادند که حمایت خواهند کرد اما این اتفاق هیچ‌گاه رخ نداد.»
گیل‌آبادی در پایان گفت: «به نظر می‌رسد سیاست‌گذاران ما با اندیشه‌ای کارمندی اساسا در صدد بهره‌گیری از توان اهل فرهنگ و هنر برای عبور از انسدادهایی که خود توان عبور از آن‌ها را ندارند، نیستند که نمایان‌گر عدم توجه و عدم اطمینان به نخبگان جامعه است. متاسفم که اگر بخواهیم با همین فرمان حرکت کنیم روزهای روشن در انتظارمان نخواهد بود.»
۵۷۲۵۹
