شمال نیوز: لایحه بودجه سال ۱۴۰۰ با سرجمع مصارف ۸۴۱ هزار تومانی هفته قبل تقدیم مجلس شورای اسلامی شد. بر اساس این لایحه منابع حاصل از فروش نفت بالغ بر ۱۹۹ هزار میلیارد تومان بر حسب فروش روزانه ۲.۳ میلیون بشکه نفت لحاظ شده است. از سوی دیگر اصلاحات ساختاری بودجه از بعد هزینه کرد کارا و منابع پایدار به یکی از چالشهای بودجه ۱۴۰۰ تبدل شده که ظاهرا بعد از تاکیدات چند سال اخیر نیز، دولت در این حوزه اقدام خاصی انجام نداده است.
این درحالی است که در روزهای آینده مجلس بررسی کلیات این لایحه را آغاز خواهد کرد. مرکز پژوهشهای مجلس به عنوان بازوی مشورتی و پژوهشی نمایندگان مجلس نقش مهمی در موشکافی ابعاد پیدا و پنهان لایحه بودجه بر عهده دارد. بر همین اساس گفتگویی با علیرضا زاکانی رئیس مرکز پژوهشهای مجلس انجام شده که در ادامه قسمت اول این گفتگو با محور لایحه بودجه ۱۴۰۰ و نحوه اعمال اصلاحات بودجه قابل مشاهده است.
* بخشی از فشارهای معیشتی امسال بر مردم ناشی از بودجه ۹۸ و ۹۹ بود
بحثهایی که اخیرا شنیده میشود مبتنی بر این است که در مجلس بحث و چالش های اصلی در حوزه اقتصاد، تولید و معیشت مردم است. به هر حال در یکی دو سال اخیر فشار سنگینی به توده های مختلف مردم وارد شده و البته جهت گیری مجلس نیز به صورت مشخص کاهش این آثار منفی بوده است. با توجه به اینکه در فصل تصویب بودجه ۱۴۰۰ نیز قرار داریم، بفرمایید مجلس شورای اسلامی به عنوان نگهبان اصلی بودجه و ثروت عمومی چه اقداماتی را در دستور کار قرار داده است.
زاکانی: خاستگاهی که مجلس یازدهم دنبال می کند خاستگاهی بر اساس اهداف انقلاب اسلامی است یعنی ما به سمتی برویم که به هر حال در جامعه بتوانیم آزادی را به معنای درست و استقلال را به صورت واقعی و معنویت را در جامعه به عنوان یک آرزو و آرمان بزرگ نشر بدهیم. لذا وقتی صحبت از مجلس یازدهم می کنید مجلس یازدهم، توجه اش به تحقق شعارهای انقلاب اسلامی است که عموم مردم را منتفع می کند، نه یک قشر خاص، دستگاه و گروه ویژه.
وقتی وارد مجلس شدیم یک جهت گیری هایی را اصرار داشتیم که مبتنی بر شناخت دقیقی بود که از عرصه داشتیم. اولین اشکالی که وجود داشت این بود که بودجه در سال ۹۸ و ۹۹ به شدت تورم زا بود و ثبات اقتصادی کشور را به هم زده بود و ما دو راه را پیش گرفتیم یکی اینکه برای بعد از آن مثلا در بودجه ۱۴۰۰ اشتباه بودجه سال ۹۸ و ۹۹ را تکرار نکنیم. یعنی بیش انگاری سمت درآمدها را به صورت افسانه ای در نظر گرفتند و بعد در مقابلش هزینه تراشی بزرگ را تحمیل کردند که منجر به یک نابه سامانی در جهت کسری بودجه دولت شد و ارزش پول ملی افت کرد و یک نابه سامانی بزرگ را در کشور شاهد بودید که مردم در عرض چند ماه عوارض آنرا احساس کردند.
* کسری بودجه ۲۷۳هزار میلیارد تومانی، سه چهارم دارایی مردم را از بین برد
یک دفعه وقتی آثار تورم و آثار به هم خوردگی عرصه اقتصاد و تلاطمات معلوم شد مردم احساس کردند داراییهای آنها در برابر گذشته یک چهارم شد و سه چهارم یا سه پنجم دارایی هایشان را یک دفعه از دست دادند و یک خسران بزرگ در کشور تحمیل شد.
علتش چه بود؟ علت این بود که ما در بودجه سال ۹۸، صد هزار میلیارد تومان کسری منابع داشتیم، در بودجه سال۹۹، دویست و هفتاد و سه هزار میلیارد تومان کسری بودجه داشتیم و این کسری بودجه‌ها از طرقی تامین شد که غلط بود. مثلا بودجه را برای اینکه آمریکا احساس کند اثر تحریم هایش در سال ۹۷ پایین تر رفته و بالا نبوده بودجه را با یک میلیون و پانصد هزار بشکه نفت در روز با ۵۰ دلار بستند. نگفتند اینکه اعدادی که برای فروش نفت در نظر گرفتیم یک شو است و حتی اگر بنا باشد که دشمن خواب و خیال به سرش نزند، از آن طرف ما خودمان خوابمان نبرد و هزینه معادل افزایش پیش انگاری منابع را لحاظ کنیم اما دولت این کار را کرد و ۱۹۶ هزار میلیارد تومان کسری بودجه به بار آمد.
سال ۹۹ منابع نفتی بودجه با فروش یک میلیون بشکه در روز بسته شد که باز میدانستند که این ارقام مهیا نمی‌شود. لذا با خرج تراشیهای متعددی که انجام دادند و نه تنها بودجه را بالا بستند بلکه در طول سال هم هزینه‌های دیگری را حتی خلاف قانون تحمیل کردند، شرایط را به سمتی بردند که ۲۷۳ هزار میلیارد تومان کسری بودجه تحمیل شد. برای جبران این ارقام به درخواست و نیاز دولت، پایه پولی را توسط بانک مرکزی بالا بردند و نتیجه اش این شد که مابه ازای این پایه پولی بالا، تورم افسار گسیخته‌ای هم به مردم تحمیل شد.
* مجلس جلوی تلاطم‌های ناشی از کسری بودجه را خواهد گرفتلذا جهت اول در مجلس یازدهم این بود که مانع این سیاست گذاری غلط برای آینده باشیم و شرایط فعلی را به سمتی ببریم که از طریق درست منابع دولت را تامین کنیم و با نظارتهایی که اعمال می‌کنیم شرایط را به سمتی ببریم که این بی ثباتی در کشور و این تلاطم حاصل از افزایش کسری بودجه دولت، به کشور آسیب نزند.
* مجلس نمی گذارد دولت یک پولی در جیب مردم بگذارد و ۱۰ برابرش را بردارد
چالش کسری شدید در بودجه سال ۱۴۰۰ نیز ظاهرا تکرار خواهد شد. رویکرد مرکز پژوهشهای مجلس و اساسا مجلس یازدهم نسبت به این بیش براوردیها در منابع و مصارف بودجه ۱۴۰۰ چیست؟
زاکانی: اگر بودجه سال ۹۸، حدود ۹۶ هزار میلیارد و بودجه سال ۹۹، ۲۷۳ هزار میلیارد تومان با کسری همراه بوده این لایحه بودجه ۱۴۰۰، حدود ۳۳۰ هزار میلیارد تومان کسری دارد، از طرف دیگر بودجه را هم آمدند رتوش کردند خیلی عجیب و غریب است این رویکرد. به عنوان مثال اعلام شد که منابع بودجه‌ای شرکتهای دولتی فقط ۹ درصد اضافه شده و نسبت به رنج شیب صعودی سالهای قبل کم شده، بعد وقتی نگاه می کنید می بینید واقعیت به این شکل نیست.
مرکز پژوهشهای مجلس در سالهای قبل اعتراضی داشته که در بودجه شرکتهای دولتی تکرار ارقام وجود دارد. ثانیا بخشی از ارقام و اعداد لحاظ شده در منابع و مصارف کاذب است. به عنوان مثال منابع شرکت نفت در بودجه شرکتهای دولتی، ۷۱۵ هزار میلیارد تومان قید شده در حالی که رقم واقعی و خالص ۷۸ هزار میلیارد تومان است. رقم ۷۱۵ هزار میلیارد تومان کل رقمی است که از محل فروش نفت به خزانه کشور واریز شده و منابع اصلی شرکت نفت همان عدد ۷۸ هزار میلیارد تومان (از سهم ۱۴.۵ درصد شرکت نفت) بدست آمده است. همین موضوع در خصوص پالایشگهای آبادان و اراک نیز مصداق دارد. بر همین اساس در سال جاری این ارقام تکراری و کاذب را کنار گذاشتند. اگر قرار باشد منابع بودجه شرکتهای دولتی بر حسب معیارها و محاسبات سال ۱۳۹۹ لحاظ شود، منابع شرکتها با ۶۴۰ هزار میلیارد تومان افزایش رو به رو بوده است.
سوالی که وجود دارد این است که چرا با جامعه مان روراست نیستیم؟ چرا می خواهیم با اعداد بازی کنیم؟ این درحالی است که نخبگان جامعه متوجه می شوند. در مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی دقت مان روی این است که نگذاریم تبعات سیاست گذاریهای غلط به جامعه تحمیل شود و با گفتن " به به و چَه چَه" یک پولی در جیب مردم بگذاریم، از آن سمت یک پول درشت چند ده برابری از جیب مردم برداریم.
* بودجه ۱۴۰۰ با بی مسئولیتی تمام، بسته شده
در روزهای اخیر به صورت جدی نمایندگان مجلس در خصوص چالشهای لایجه بودجه ۱۴۰۰ نکاتی را مطرح کرده‌اند تا حدی که به صورت جدی بحث رد کلیات بودجه مطرح شده است. به نظر شما در شرایط فعلی مجلس شورای اسلامی رویکرد پذیرش کلیات و اعمال اصلاحات عمیق را در دستور کار قرار میدهد و یا کلیات لایحه بودجه رد خواهد شد و باید منتظر برشهای چند دوازدهم از منابع و مصارف بودجه باشیم؟
زاکانی: تجربه گذشته نشان داده رنجِ اصلاحات مجلس در محدوده ۶، ۷ درصد بیشتر نبوده و بیشتر از این حد نتوانسته پیش برود. به هر حال مجلس نمی‌تواند جراحی عمیق بکند چون بودجه با بی مسئولیتی تمام، بسته شده یعنی هیچ منطق درستی ندارد. وقتی میپرسیم این کسری بودجه را چگونه میخواهید برطرف کنید؟ می بینید که مجدد مسیرهایی دنبال میشود که ماحصل این مسیر یک تورم تشدید یافته را به جامعه و مردم عزیز انتقال تحمیل میکند. این بودجه مسیری ترسیم کرده که بر اساس آن دو میلیون و سیصد هزار بشکه فروش نفت داشته باشد، حالا به این نکته توجه کنید که در سنوات اخیر و بعد از تحریمهای تشدید یافته ای که ترامپ دنبال کرد دولت همیشه با یک عدد واهی از فروش نفت بودجه را می‌بسته و مسیر را طوری می رفتند که بخشی از کسری بودجه از طریق گران کردن ارز و تلاطم در بازارها جبران شود.
* واکنش به موضع رئیس جمهور در خصوص پیام سیاسی بودجه ۱۴۰۰
دیگر نباید بپذیریم مجلس یازدهم مثل مجلس دهم زیر بار مسیری برود که این مسیر از قبل شکست خورده است. من شیندم که آقای رئیس جمهور اخیرا در خبرگزاریها اعلام کرده "پیام بودجه ۱۴۰۰ یک عده کاسبان تحریم را..."انسان از یک چنین ادبیاتی واقعا چِندِشَش میشود.
آقای رئیس جمهور یک چنین ادبیاتی را سابق بر این به کار برده اما وضع کشور را به اینجا رسانده، این خیلی زشت است. این رفتار اهانت به افکار عمومی و نخبگان جامعه است. از طرف دیگر حقایق به جامعه گفته نشده. اگر جامعه حقیقت این که سال ۹۸ و ۹۹ چه اتفاقاتی افتاد و به یک باره سرمایه‌های عمومی کشور تخلیه شد و وضع اقتصادی و معیشتی جامعه به این وضعیت اسف بار افتاد مواجه شود، مشخص می شود مصلحت کشور پیگیری نشده است.
از این جهت به نظرم می‌رسد مجلس باید دنبال مسیر کارشناسی باشد و بر همین اساس ابعاد مختلف را بررسی کنیم و اگر بنا باشد اصلاح کنیم و اگر بنا باشد رد کلیات صورت گیرد و دولت خودش کلیات را اصلاح کند مشخص می کنیم چگونه این فرایند انجام شود. هم اکنون سلسله نشست هایی برگزار شده و مشغول بررسی هستیم، ان شاالله امیدواریم محصول و خروجی این کار منجر بشود به این که بودجه ۱۴۰۰ یا توسط ما و یا توسط دولت اصلاح بشود، همانطور که اشاره کردم رنج اصلاحی که مجلس می‌تواند اعمال کند خیلی محدود است و لذا نتیجه گیری در این حوزه خیلی بستگی به (موضع) دوستان دولتی دارد.
واقعا دعب مجلس، همکاری با دولت است اما عرض کردم همکاری به معنای پیروی نیست. همکاری به معنای این است که ما وظیفه مان را درست انجام دهیم و انتظار داشته باشیم که دولتیها هم به وظایف شان درست عمل کنند. همه دست به دست هم بدهیم تا پایان این دولت ختم به خیر شود و کارهایی که نکردند و کارهایی که باید می کردند و نکردند را انجام دهند و یا کارهایی که کردند و خطا بوده را از آن ها بپرهیزند که ان شاالله بتوان یک سری اقدامات خوب و جدی برای مردم صورت داد.
به نظرشما این برخوردهای سیاسی آقای رئیس جمهور که با بسیاری از مسائل دارند و این رقمی که برای فروش بشکه نفت در بودجه پیش بینی کرده‌اند، چقدر می‌تواند با این منظور باشد که کشور را در موقعیتی قرار بدهد که بحث مذاکرات پیش برود و امتیازاتی بدهند، در واقع آن خط مذاکره پیش برود؟
زاکانی: جهت گیری شان از ابتدا یک چنین جهت گیری بوده است. یعنی از سال ۹۲ خاصه در این دو دوره دنبال کردند. دو راه حل و نگاه برای مواجهه با مکشلات داریم، یک راه حل این است که برای درمان این بیماری که امروز کشور ما را در حوزه اقتصاد فراگرفته، به ظرفیتهای داخلی و درونی به عنوان یک نقطه اتکا، تکیه کنیم. البته از همه فرصتهای بین المللی هم استفاده کنیم و به لحاظ منطقه ای هم از فرصتها بهره ببریم.
یک نگاه هم این است که اصلا در کشور این ظرفیت وجود ندارد. لذا کاسه گدایی را به دست بگیریم که دیگران به ما ترحم کنند و مشکل ما را حل کنند حالا آن دیگران چه کسانی هستند؟ دشمنان ما هستند، این رویکرد اصلا با دو تا چهار تای عقلی در تعارض است.
این مسیر را ما بارها و بارها آمدیم و ضربه خوردیم. چرا باید مجدد راه طی شده غلط قبلی را تکرار کنیم. اگر کسی صحبت از مذاکره می کند، باید بداند مذاکره برای زمانی خوب است که ما دست برتر را داشته باشیم. ما باید در داخل توانمند بشویم اگر جایی دیدیم به منفعت مردم و مصلحت انقلاب اسلامی است، باشد با مجوزی که در اختیار رهبر انقلاب است روند مذکور پیگیری خواهد شد.
امروز طرف مقابل احساس کرده که ما تزلزل داریم و ما هم یک اشکالات و اشتباهاتی داریم، آنها را به یک توهمی انداخته، بر این اساس بزرگترین اشتباه این است که چنین مسیرهایی را برویم.
همچنین به این نکته توجه کنید که ۷۰ هزار میلیارد تومان در بودجه برای فروش داخلی و پیش فروش نفت لحاظ کرده اند این درحالی است که چندی قبل نیز این مسیر را رفته بودند و ۲ ماه قبل به دلیل مشکلات و چالشهایی که این روش ایجاد میکرد شورای هماهنگی اقتصادی سران قوا با آن مخالفت کرده بود. واقعا تعجب می کنیم، چرا این بزرگواران دقت لازم را در تدوین بودجه ندارند.
