ناهید خداکرمی* در شرق نوشت: این روز‌ها در فضای مجازی با پدیده‌ای به نام کلاب‌هاوس روبه‌رو هستیم که هر فردی با یک گوشی تلفن همراه می‌تواند جهان را در دست‌های خود داشته باشد و به هر گروه اجتماعی که می‌خواهد وارد شود و به تبادل‌نظر و گفتگو بپردازد. اگرچه اپلیکیشن کلاب‌هاوس قبل از پاندمی کرونا در بستر مجازی در دسترس قرار گرفت، ولی در ابتدا مورد اقبال چندانی قرار نگرفت و حتی پیش‌بینی می‌شد که در رقابت با سایر اپلیکیشن‌های اجتماعی با شکست مواجه شود، اما محدودیت‌هایی که کووید ۱۹ بر زندگی مردم جهان تحمیل کرده است، منجر به کاهش یا حتی قطع تعاملات اجتماعی، دورهمی‌های حضوری در کافه‌ها، میهمانی‌ها، گعده‌ها و گپ‌و‌گفت‌های دوستانه و شب‌نشینی‌های خانوادگی شده بود و به همین دلیل حضور در فضای مجازی به نحو چشمگیری افزایش یافت؛ به‌طوری‌که با تداوم پاندمی، مردمی که در جست‌وجوی یافتن راهی برای رهایی از تنهایی و پرکردن خلأ فعالیت‌های اجتماعی خود بودند، ساعات بیشتری را در فضای مجازی سپری می‌کنند و درنهایت این کلاب هاوس بود که توانست بخش اعظم این کمبود را در فضایی متفاوت جبران کند.
به‌ویژه این اپلیکیشن برای افراد برون‌گرا که از گفتگو و سخن‌گفتن لذت می‌برند و همچنین تئوری‌پردازان اجتماعی نیز که توانستند بی‌واسطه یافته‌های خود را با دیگران به اشتراک بگذارند، جذابیتی دوچندان داشت و نیز فرصتی بی‌بدیل برای کسانی که در جمع قادر به ابراز عقیده و به عبارتی خجالتی هستند، فراهم کرده است. قطعا آنچه در کلاب‌هاوس در‌حال شکل‌گرفتن است، قادر خواهد بود تا رسانه‌های تصویری و رادیویی جهان را نیز دستخوش تغییرات شگرفی کند و موجب گسترش تولید برنامه‌های گفت‌وگومحور در اتاق‌های شنیداری و دیداری رسانه‌ها شود. ایجاد تحولات غیر قابل پیش‌بینی در جهانی‌سازی نیز دور از ذهن نیست و حتی ممکن است به بستری مناسب برای اجرای تحقیقات کمی و کیفی برای پژوهشگران جامعه‌شناسی، سلامت و اجتماعی تبدیل شود؛ اما آنچه پتانسیل‌های کلاب‌هاوس را در کشور ما ویژه و جذاب جلوه داده است، تشنگی عامه به ابراز عقیده، تبادل‌نظر و گفت‌وگوی آزاد است، به‌طوری‌که برای اولین‌بار گرایش‌های مختلف رودررو و بی‌پرده با هم به صحبت پرداختند و حتی گفتگو با برخی مقامات رسمی کشور که صحبت با آن‌ها در یک فضای عمومی رؤیایی بیش نبود، به تحقق پیوست.
امروز کلاب‌هاوس یک فرصت استثنائی برای مردم و جواهری گران‌قیمت برای مسئولان و به‌ویژه سیاست‌مدارانی که جز تشویق، تأیید و کف زدن‌ها صدای دیگری به آن‌ها نرسیده است، تلقی می‌شود. این فرصت در کشور‌هایی مانند ایران که حتی مجلس قانون‌گذاری آن هم به دنبال محدودسازی دسترسی مردم به فضای مجازی و فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی است و هزینه دور‌زدن فیلترینگ بار عظیمی را به شبکه اینترنت کشور تحمیل کرده است، سبب‌ساز تحرک بیشتری بوده و شاید از معدود کشور‌هایی است که چندین نوبت با حداکثر ظرفیت کلاب‌هاوس گفتگو‌های طولانی بیش از چهار ساعت را تجربه کرده است.
درسی که از استقبال نخبگان کشور اعم از داخل و خارج از کشور از کلاب‌هاوس می‌شود گرفت، توجه به تشنگی و ولع فراوان مردم به گفت‌وگوی آزاد است که در جست‌وجوی یافتن پاسخی برای پرسش‌های خود حتی حاضرند از خواب شبانه خود نیز بگذرند.
به نظر می‌رسد این اشتیاق فراوان شهروندان ایرانی به حضور طولانی‌مدت در کلاب‌هاوس، برای طراحان این شبکه اجتماعی نیز شگفت‌انگیز و جذاب باشد و البته دلیل مهم این استقبال را نمی‌دانند، آری، ملتی که از فیلترینگ، سانسور و کنترل‌های مختلف اجتماعی فرهنگی احساس خوبی ندارند، فرصتی استثنائی برای گفتگو‌های دوجانبه و چندجانبه یافته و با دنیایی روبه‌رو شده‌اند که می‌توانند مسئولان را بی‌واسطه مورد خطاب قرار دهند، ابراز عقیده کنند و تریبون و شنونده‌هایی داشته باشند که در رؤیا نیز دست‌نیافتنی بود.
آنچه در یکی دو هفته اخیر در فضای کلاب‌هاوس‌های ایرانی شاهدیم، روزنه‌های امید اجتماعی و دستیابی به راه‌حلی فراگیر برای گفتگو‌های فاخر و خردمندانه در مسیر آشتی ملی را نیز نوید می‌دهد. یک هم‌اندیشی فراگیر از اندیشمندان و دوستداران صلابت و بالندگی ایران، در بین ساکنان داخل و خارج از کشور شکل گرفته است که به نظر می‌رسد مسیر دسترسی به راه‌حل‌هایی برای گریز از مشکلات داخلی در حوزه‌های اجتماعی، اقتصادی و سیاست‌های داخلی و بین‌المللی را هموار خواهد کرد.
اگرچه زمزمه‌هایی نیز از احتمال فیلترینگ کلاب‌هاوس به گوش می‌رسد، ولی امیدوارم نهاد‌های نظارتی و امنیتی نگرانی از گفتگو در فضای مجازی را به بایگانی بسپارند و صدا‌هایی که این روز‌ها در فضای کلاب‌هاوس به گوش می‌رسد، نه‌تن‌ها نگران‌کننده و تهدیدی برای امنیت ملی نیست بلکه اندک‌اندک با طنین طلایی گفتگو‌های منطقی و مستدل در بستر آگاهی‌بخشی، وطن‌دوستی و دگردوستی کم‌رنگ خواهد شد.
بی‌شک تداوم این روند می‌تواند سبب شود تا نسیم امید و اعتماد اجتماعی فضای کشور را عطرآگین کند و تحولی شگرف در ساز‌و‌کار سیاست‌ورزی ایجاد خواهد کرد.
فراموش نکنیم فیلترینگ کوچه بن‌بستی است که جز کاهش امید و اعتماد اجتماعی و اقبال از تریبون‌های برانداز، حاصلی برای کشور نداشته و نخواهد داشت. فیلترینگ و محدودسازی آنچه مورد اقبال نخبگان کشور قرار گرفته است، می‌تواند به منزله بی‌احترامی به جامعه تلقی شود و مشکلات امروز کشور را پیچیده‌تر کند.
* رئیس کمیته سلامت شورای اسلامی شهر تهران
