به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان، توسعه نسل جدید جنگنده‌ها از جمله موضوعاتی است که بسیاری از کشور‌های مهم جهان در دهه‌های اخیر به آن توجه داشته اند. اما در سال‌های گذشته، همواره این نکته مطرح می‌شد که با ورود نمونه‌های مشهور و پر سر و صدایی، چون اف-۳۵ و نفوذ آمریکا روی بسیاری از کشور‌های جهان، عملا شرایط و امکان ظهور نمونه هاید گیری، در میان کشور‌های غربی وجود ندارد و ایالات متحده، یکه تاز این موضوع خواهد بود.
اما هرچه جلوتر رفت، طرفداران و علاقمندان به این جنگنده کمتر شده و مشخص شد این محصول آمریکایی، بیش از آنکه بهترین جنگنده نسل ۵ باشد، محصول خروجی پروپاگاندا رسانه‌های این کشور است.
به همین خاطر، در سال‌های اخیر نوع جدیدی از حرکات بومی در کنار پروژه‌های مشترک در حال تعریف شدن است و حالا چندین کشور از متحدان آمریکا سعی کرده اند به صورت بومی یا مشترک، اما بدون حضور پدر خوانده، به سراغ توسعه جنگنده‌های جدید بروند.
حضور سنگین آمریکا در منطقه شرق آسیا، خصوصا در دو کشور ژاپن و کره جنوبی از جمله مباحثی بوده که از پس از پایان جنگ جهانی دوم کلید خورده و تا به امروز نیز ادامه داشته است. با پیش آمدن بحث توسعه جنگنده‌های نسل ۵ و نیاز به خرید این هواپیماها، ژاپن و کره جنوبی به دلیل رو به رو بودن با سطح بالایی از تهدیدات مثل کره شمالی و چین و نبود زمان کافی برای توسعه یک طرح بومی در آن دوره، به ناچار بحث خرید هواپیما‌های اف ۳۵ را در دستور کار قراردادند. برنامه کره جنوبی در حال حاضر خرید ۸۰ فروند جنگنده اف ۳۵ است که ۶۰ فروند از آن‌ها از مدل A و ۲۰ فروند از مدل B است که در نیروی دریایی این کشور و برای نسل جدید پرنده‌های پنهانکار مورد استفاده قرار می‌گیرد.
اگرچه تصور می‌شد کره جنوبی در شرایط فعلی گزینه‌ای غیر از اف ۳۵ را ندارد، ولی کره ای‌ها پروژه‌ای موسوم به KF-X را از قبل از سال ۲۰۱۰ میلادی آغاز کرده اند. طرح مورد نظر کره ای‌ها در حقیقت نه یک جنگنده کاملا پنهانکار بلکه توسعه یک پرنده در فضایی بین نسل ۴.۵ و ۵ جنگنده‌های مدرن امروزی بوده است. از نظر طراحی و ظاهر این هواپیما سطح بالاتر پنهانکاری نسبت به پرنده‌ای مثل اف ۱۵ یا اف ۱۶ قرار دارد، ولی در مقایسه با پرنده‌ای مثل اف ۳۵ در سطحی پایین تر.
اولین جنگنده مربوط به برنامه KF-X در مراحل پایانی نصب قطعات
یکی از نکات جالب در خصوص این پروژه، همکاری با آمریکا در آن است. کره ای‌ها در ابتدا موافقت شرکت لاکهید مارتین را برای انتقال بخشی از فناوری‌های مهم بر اساس طرح اف ۳۵ را به منظور استفاده در پرنده جدید خود گرفتند که از جمله این مباحث حوزه رادار آرایه فازی فعال، سیستم اخلال گر راداری و سیستم جستجو گر حرارتی و الکترواپتیک بود، اما با مخالفت دولت آمریکا و متوقف شدن این بخش، تمام این سه بخش توسط شرکت‌های کره‌ای توسعه پیدا کرده اند.
در حقیقت کره ای‌ها یک طراحی ساده‌تر نسبت به اف ۳۵ را به عنوان هدف گذاری اولیه خود مطرح کرده و با وجود استفاده از موتور‌های آمریکایی در این بخش، در حوزه طراحی سازه و سیستم‌های الکترونیکی و اپتیکی مورد نیاز که دو بخش مهم از ساخت یک جنگنده است نیاز خود به خارج را متوقف کرده اند. در حال حاضر تقریبا اولین نمونه این جنگنده آماده شده و به احتمال فراوان در سال جاری میلادی شاهد پرواز اولین جنگنده از این سری در آسمان کره جنوبی خواهیم بود. از جمله شرکت‌های کره‌ای فعال در این بخش، صنایع هوایی کره جنوبی و شرکت LIG Nex ۱ و Hanwha را می‌توان نام برد که همه از جمله بزرگان صنعت نظامی این کشور در حال حاضر هستند.
ژاپنی‌ها دیگر کاربر بزرگ جنگنده اف ۳۵ با حدود ۱۴۷ فروند است که سفارش آن‌ها در مراحل مختلف تحویل هستند. در دوران ترامپ در کاخ سفید ژاپنی‌ها برای راضی کردن تاجر نیویورکی ناچار به افزایش سهم خود در خرید این هواپیما شده و عملا بعد از آمریکا در حال حاضر دومین کاربر بزرگ در جهان در خصوص جنگنده‌های اف ۳۵ هستند. اصولا ژاپن به عنوان کشوری که در انتهای جنگ دوم جهانی به اشغال درآمده و جزو طرف‌های شکست خورده جنگ بود، حتی تا به امروز هم در موارد بسیاری هنوز تحت فشار و اثرپذیری بالایی از آمریکا در حوزه‌های مختلف خصوصا نظامی است.
نمونه اثبات گر فناوری ایکس ۲
نمایه گرافیکی از طرح اولیه و مفهومی پروژه F-X ژاپن
در بحث جنگنده‌های نسل ۵ و پنهانکار شاید بتوان گفت که در کنار آمریکا، ژاپن یکی از اولین کشور‌های دنیا بود که وارد حوزه عملی و توسعه مطالعات و زیرساخت‌ها برای توسعه این نسل از جنگنده‌ها شد. طرح موسوم به ایکس ۲ از شرکت میتسوبیشی ژاپن یک اثباتگر فناوری بود که در سال ۲۰۱۶ برای اولین بار به پرواز درآمد. این پرنده به کارشناسان ژاپنی کمک کرد که بسیاری از موارد مورد نیاز برای توسعه یک پرنده با طراحی پنهانکار را مورد مطالعه قرار دهند. هدف گذاری بعدی ژاپن طرح F-X است که گاهی در این کشور به صورت غیر رسمی به عنوان F-۳ نیز شناخته می‌شود.
این طرح به نوعی یک جنگنده پنهانکار چند ماموریتی است که بر اساس توسعه توانایی مختلف رزمی و البته به کار بردن فناوری‌های روز در دست طراحی است. ژاپنی‌ها در این بخش حتی در توسعه مسئله مهمی مثل موتور‌های توربوفن نیز به صورت بومی پیش رفته اند تا نیازمند موتور‌های آمریکایی نباشند و در این حوزه به دنبال یک پیشران ژاپنی هستند که بر اساس طرحی به نام XF ۹ توسعه پیدا کرده است. در حوزه تسلیحاتی نیز ترکیبی از گزینه‌های بومی و خارجی برای این پرنده در نظر گرفته شده است.
در حوزه همکاری خارجی البته ژاپنی‌ها برای کاهش زمان و هزینه‌های توسعه در کنار بحث برخی از روابط خاص خارجی خود بین انتخاب شریک آمریکایی یا انگلیسی در حال انتخاب هستند. در چند سال اخیر شرکت BAE از انگلستان از جمله گزینه‌های قوی برای همکاری در این بخش معرفی شده، اما از طرفی شباهت و نزدیک شدن بیش از حد در این سال‌ها به ارتش آمریکا و محصولات آمریکایی عملا کار با انگلستان را در این بخش از نظر فنی برای ژاپنی‌ها سخت کرده و از طرفی مسئله فشار‌های سیاسی نیز خود فاکتور مهمی در این حوزه است. در نهایت ژاپنی‌ها قصد دارند این پرنده را به صورت عملیاتی در اوایل دهه آینده میلادی وارد خدمت کنند.
ترکیه؛ ماجرا‌های عجیب با اف ۳۵ و طرح بومی
نوع روابط دولت ترکیه با آمریکا در سال‌های اخیر برای بسیاری از کارشناسان مسائل نظامی بدل به داستانی جالب شده است! از مسئله سفارش اس ۴۰۰ روسی توسط یک عضو ناتو تا اخراج این کشور از طرح اف ۳۵ و تحریم صنایع دفاعی این کشور توسط آمریکا از جمله حوادث مهم و تقریبا غیر قابل باور بود که البته در یک بازه زمانی تقریبا کوتاه مدت در دوره دولت ترامپ رخ داد.
ترکیه با افزایش فشار‌ها در حوزه طرح اف ۳۵، بحث توسعه جنگنده پنهانکار بومی را کلید زده و برنامه TF-X با محوریت صنایع هوایی این کشور کلید خورد. در ابتدای بحث مسئله مشارکت شرکت‌های آمریکایی در این طرح مطرح بود که دولت ایالات متحده چنین رقابتی را برنتابید و به دلیل فشار‌ها و در نهایت با تحریم ترکیه، عملا این گزینه حذف شد. نکته بسیار قابل توجه در این جا وارد شدن جدی انگلیس به برنامه‌های نظامی ترکیه از جمله این طرح است.
در حال حاضر شرکت BAE به عنوان یک شرکت به نوعی اروپایی، اما بیشتر انگلیسی به عنوان شریک اصلی ترکیه در این بخش به حساب می‌آید. صنایع دفاعی ترکیه بحث‌هایی مثل تولید رادار آرایه فازی فعال و تسلیحات بومی برای این جنگنده را کلید زده اند.
ماکتی از نمونه اندازه واقعی پروژه TF-X ترکیه
در حوزه موتور بحث‌هایی مربوط به توسعه بومی یک سیستم پیشران با همکاری شرکت رولز-رویس انگلستان مطرح است. با وجود تحریم‌های آمریکا، انگلستان به صورت قوی همچنان به حمایت از ترکیه در این بخش پرداخته و عملا در حال پر کردن جای خالی آن‌ها در این بازار است. این پرنده هم برای ورود به خدمت در دهه آینده میلادی در نظر گرفته شده است.
بیشتر بخوانید
اروپا؛ مشتریان و متحدان دیروز و رقبای امروز
در حوزه اتحادیه اروپا دو طرح جدید وجود دارد که نگاهی به حاضران در آن‌ها نکات جالب و قابل توجهی را در نظر قرار می‌دهد. یکی پروژه Tempest از شرکت BAE انگلستان است. این کشور بعد از تجربه‌های تلخ در قصه اف ۳۵ و خسته شدن از تاخیر‌ها و افزایش هزینه ها، پروژه جنگنده نسل جدید را با اتکاء به توان بومی بر اساس شرکت BAE به عنوان پیمانکار اصلی و شرکت رولز-رویس به عنوان سازنده موتور برنامه ریزی کرده است. نکته جالب در خصوص این طرح دو شریک دیگر آن یعنی سوئد و ایتالیا هستند.
ایتالیا خود از جمله شرکای اصلی در پروژه اف ۳۵ آمریکا بوده و نه فقط برای نیروی هوایی و بلکه برای نیروی دریایی خود اقدام به خرید این جنگنده از آمریکا کرده و اخیرا نیز ناو هواپیمابر این کشور برای دریافت جنگنده‌های اف ۳۵ بی و انجام تمرین‌های اولیه با آن‌ها به آمریکا رفته بود.
نمایه گرافیکی از طراحی کلی جنگنده Tempest
انگلستان نیز به عنوان متحد قدیمی آمریکا در واقع کشوری بود که قرار بود در جریان پروژه اف ۳۵ دسترسی‌های خاص به آن داده شود. حالا هر دو کشور در کنار سوئد به دنبال یک طرح مشترک و دوری از ادامه همکاری با آمریکا رفته اند. ایتالیا ۶۰ فروند از مدل A و ۳۰ فروند از مدل B اف ۳۵ را در اختیار خواهند گرفت. البته دو کشور ایتالیا و انگلیس پیش از این نیز در پروژه‌های اروپایی مثل جنگنده یوروفایتر تایفون و تورنادو نیز سابقه طولانی مدت همکاری را داشته اند.
درباره خود جنگنده Tempest بحث‌های خاص و قابل توجهی مثل توانایی بهره بردن از هوش مصنوعی، کنترل دسته‌ای پهپاد‌ها، مجهز شدن به تسلیحات انرژی مستقیم و سطح بالایی از توان به اشتراک گذاری اطلاعات در میدان نبرد با دیگر نیرو‌های خودی است که در حقیقت آن را در دسته جنگنده‌های نسل ۶ قرار می‌دهد.
اما در سمت دیگر میدان اروپا سه کشور فرانسه، آلمان و اسپانیا با هم به دنبال طرح "سامانه رزم هوایی آینده" رفته اند که از جنگنده با سرنشین و بدون سرنشین، بحث‌های مربوط به سطح بالای شبکه پذیری و به اشتراک گذاری اطلاعات، بهره بردن از هوش مصنوعی، پنهانکاری و تسلیحات نسل جدید را مورد استفاده قرار می‌دهد. در این طرح جمعی از بزرگان نظامی و هوایی اروپا مثل داسو، ایرباس، MBDA، تالس و ام تی یو حاضر هستند.
نکته جالب در خصوص مشارکت آلمان در این طرح این است که مدتی پیش جنگنده اف ۳۵ به این کشور به عنوان نسل جدید جنگنده پیشنهاد شد، ولی آلمان‌ها در این میان با رد کردن اف ۳۵ به سراغ خرید ترکیبی از جنگنده‌های جدید یوروفایتر اروپایی و همچنین اف ۱۸ آمریکایی رفتند که البته خرید اف ۱۸ نیز هنوز به صورت رسمی نهایی نشده است.
ماکت ارائه شده برای جنگنده مورد نظر در طرح سامانه رزم هوایی آینده
در این میان فرانسوی‌ها که فعلا به دنبال ارتقاء جنگنده رافال برای تامین نیاز رزمی خود هستند و اسپانیا و آلمان نیز عمدتا مسئله ارتقاء جنگنده‌های تایفون را به عنوان جنگنده اصلی در نظر دارند و پروژه سامانه رزم هوایی نیز طرح بعدی آن‌ها به حساب می‌آید.
در نهایت طرح اف ۳۵ آمریکا با افزایش شدید هزینه ها، مشکلات ادامه دار و تاخیر فراوان در تحویل، باعث شد بسیاری از کشور‌ها رفتن به سمت گزینه‌های دیگر مثل توسعه با دیگر کشور‌ها، خرید حتی نمونه‌های پایین‌تر از نسل ۵ و گام برداشتن در راه تولید یک محصول بومی را انتخاب کنند. برخی اعتقاد دارند اصولا اف ۳۵ برنامه‌ای بود که آمریکا با گران نمایی طرح مورد نظر، در حقیقت بار مالی و کاری خود را کاهش داد، اما با این اوصاف، دهه بعدی میلادی جایی خواهد بود که بسیاری از مدل‌های جدید در حوزه رزم هوایی، خود را به عنوان رقبای قدر در مقابل طرح‌های آمریکایی معرفی خواهند کرد و دیگر خبری از انحصار ایالات متحده در این حوزه نخواهد بود.
منبع:مشرق
انتهای پیام/
