هر تولدی مثل روز اول برایم خاطره انگیز است

این ها بخشی از گفته های خانم عزت شیران، مامایی با نزدیک به نیم قرن فعالیت حرفه ای است. او که متولد سال ۱۳۳۰ در اصفهان است، مدرک کارشناسی مامایی از دانشگاه اصفهان و مدرک بین المللی از CMB انگلستان دارد و می گوید رشته مامایی را کاملا آگاهانه و از روی علاقه انتخاب کرده و حتی حالا که نامش به عنوان یکی از پیشکسوتان مامایی مشغول به کار ایران برده می شود، هنوز با همان شور و شوق روزهای اول به حرفه اش عشق می ورزد. این مامای باتجربه اصفهانی در گفت‌وگوی اختصاصی با ایسنا از حرفه مامایی و موانع و سختی های آن می گوید که در ادامه می خوانید.

بعد از گذر نزدیک به نیم قرن هنوز هم از انتخاب حرفه مامایی راضی هستید؟

از انتخاب حرفه مامایی بسیار راضی و خشنود هستم، اما نگران روزی هستم که مبادا بیماری به سراغم بیاید و دستانم لرزش پیدا  کنند، افکارم مغشوش شود و... بیماری هایی که در سن بالا به سراغ هرکسی می آید، اما از آن بیم دارم مهارتی که در حرفه مامایی طی ۴۸ سال بدست آوردم را به خطر بیندازد. البته خودم را آماده می کنم که اگر حتی ذره ای چنین اتفاقی بیفتد دست از کار بکشم و اگر عمری باقی بود با خاطرات شیرین دوران کاری‌ام سپری کنم.

باوجود نیم قرن فعالیت هنوز از انتخاب حرفه مامایی راضی هستید؟

قطعا، البته بجز رضایت کامل و خشنودی از این حرفه، همیشه اما و اگرهایی هم وجود داشته که اگر نبود، شیرینی این حرفه را بیشتر در کامم احساس می کردم. مهم ترین چیز وجود تبعیض و بی انصافی در تعیین حق الزحمه بخش های دولتی و خصوصی است که هم اکنون هم اگر با میزان عدالت بسنجیم در یک کفه ترازو گروهی دریافت ها، حقوق و مزایا و احترام شغلی دارند و در کفه دیگر گروهی از این امتیازات بی بهره اند و یا کم بهره اند، درحالی که فاصله مزایا در این دو کفه ترازو از زمین تا آسمان است. قانون تعدیل حقوق و مزایا به طور کلی کنار گذاشته شده، در گروه بازنشستگان هم هنوز قول های داده شده کاملا اجرایی نشده، البته شاید در دیگر حرفه ها هم چنین مشکلی وجود داشته باشد، اما من به عنوان یک ماما این مشکل را سال ها در حرفه مامایی دیده ام.

تفاوت کار ماماهای امروز با گذشته چیست؟

تا قبل از انقلاب و تاحدودی اوایل انقلاب، حرفه ما بسیار با ارزش و مورد نیاز جامعه قلمداد می شد، اما آرام آرام میزان احترام و اهمیت دادن به مجریان این حرفه مقدس، کاسته و هر سال از سال قبل کمتر شد. قطعا می‌توانم اذعان کنم که هیچ تغییری در بکارگیری ماماهایی که دوره آکادمیک گذرانده اند و بسیار مورد نیاز زنان جامعه اند ندیده ام، متاسفانه هیچ نوع تغییری! هزاران مامای کارشناس و یا حتی کارشناس ارشد بیکار به شغل های غیر مرتبط روی آورده اند که در درجه اول چوبش را زنانمان در سنین باروری می خورند. 

بسیاری از کشورهای پیشرفته ماما را به عنوان اولین مرجع سلامت زنان شناخته و بکار می گیرند، به ویژه در موضوعات بارداری و زایمان و با همکاری متخصصان زنان، در مواقع اورژانس و نیاز به صورت تیمی کار می کنند، این درحالی است که به خاطر مشکلاتی که وجود دارد امروز جامعه مامایی ما نیاز شدیدی به ارتقا رضایت شغلی دارد که این موضوع یکی از اجزای موثر بر افزایش کارایی شبکه بهداشت و درمان است. مهم تر آنکه امروز که سیاست مملکت روی فرزند آوری بیشتر تاکید دارد و مشغول تصویب تسهیلات برای زنان هست تقویت هنر و مهارت دستان ماماهای موجود، بکارگیری ماماهای فارغ التحصیل خانه نشین و مشغول به کارهای غیر مرتبط می تواند در افزایش آمار زایمان طبیعی کمک کننده باشد، چون سزارین های تکراری مطمئنا با عوارض بیشتری برای جنین و به خصوص مادر همراه است و اگر می خواهیم تولدهای سوم چهارم داشته باشیم و مادر از دست ندهیم رحم بدون انسزیون سزارین باید بیشتر داشته باشیم.

ماماها با دو گروه آسیب پذیر یعنی مادر و نوزاد در ارتباط هستند و می توانند در حفظ سلامت آنها بسیار کمک کننده باشند، با این وجود رضایت شغلی بیشتر ماماها در جامعه ما بسیار ناچیز است. آرزو دارم که مسئولان در راستای بهبود امنیت شغلی و شرایط کار و استفاده بالقوه از توانایی حرفه ای ماماها در چارچوب شرح وظایفی که قانون برایشان تدوین و تصویب کرده قدم های موثری بردارند.

هیچ تغییری در بکارگیری ماماهایی که دوره آکادمیک گذرانده و بسیار مورد نیاز زنان جامعه اند ندیده ام، متاسفانه هیچ نوع تغییری!هزاران مامای کارشناس و یا حتی کارشناس ارشد بیکار  به شغل های غیر مرتبط روی آورده اند که در درجه اول چوبش را زنانمان در سنین باروری می خورند

از اولین نوزادی که به دنیا آوردید چه خاطره ای دارید؟

باور کنید اگر همین الان هم نوزادی به دنیا بیاورم مثل همان روز اول برایم خاطره انگیز است و احساس شعف و رضایت می کنم.

از لحظات تلخ و شیرین مامایی برایمان بگویید.

لحظات فراموش نشدنی بسیار زیاد است، ولی برای من همیشه تلخ ترین خاطرات در حیطه شغلی، مرگ مادر باردار بود که در زمان قبل و اوایل انقلاب بسیار زیاد بود ولی امروزه این آمار بسیار کمتر شده است. قبلا مادران با بیماری های قلبی و مسمومیت های بارداری یا خونریزی ها زیاد جان خود را از دست ‌می دادند، اما امروزه مراقبت های بهداشتی درمانی استاندارد سازی شده و مرگ مادر نادر و از مرگ نوزادان هم بسیار از نظر آماری کاسته شده است.

باید اذعان کنم که مدیریت و اجرای پروتکل ها، داروهای موجود، آموزش های قبل و بعد از ازدواج، قبل از بارداری، مراقبت های بارداری مشاوره ها و تمام این اقدامات در کاهش مرگ و میر مادران و نوزادان بسیار موثر بوده است.

اما درباره خاطرات شیرین، باید بگویم تمام لحظه هایی که در چهار دیواری زایشگاه مشغول آموزش دانشجویان مامایی دانشگاه اصفهان بودم و یا نوزادی را به دنیا می آورم برایم شیرین و خاطره انگیز است. اصلا نمی توانم بگویم کدامیک شیرین تر است و به نظرم هر لحظه اش شیرین و فراموش نشدنی است.

یک ماما چه ویژگی هایی باید داشته باشد؟

در کشورمان، کارشناسی و کارشناسی ارشد و دکترا در رشته مامایی داریم ... آموزش بهداشت، بهداشت باروری، فیزیولوژی، بیولوژی تولید مثل و ژنتیک  ... ولی اگر بخواهیم درباره ماماهایی صحبت کنیم که به شکل عملی با بیمار در ارتباط هستند و می خواهند در بیمارستان و در بخش زنان و زایمان کار کنند، ‌به نظرم آنچه باعث موفقیت یک ماما می شود، قبل از مهارت در حرفه، مهارت در ارتباط و رفتار مناسب با بیمار است، این موضوع به نظر من رکن اول موفقیت حرفه ای نه فقط در مامایی، بلکه در هر حرفه ای است. اگرچه اهمیت این مهارت در شغل مامایی بسیار بیشتر است، چون کسی که به ماما مراجعه می کند درد و اضطراب و شرایط ویژه ای دارد.

ویژگی دیگر یک ماما این است که باید به روز باشد و اطلاعات کافی داشته باشد، همگام با پیشرفت های علمی در رابطه با شغل خودش باشد، در تشخیص و تصمیم گیری عالی باشد، شرایط بحرانی را حس و به موقع برای بهبود سلامت مادر و نوزاد، آموزش به مادران، مشاوره، راهنمایی خانواده ها، مهارت در مراقبت های دوران بارداری، مهارت در انجام زایمان، مراقبت های بعد از زایمان اقدام کند. یک اصل خیلی مهم که همیشه گفته ام و روی آن حساسم این است که کامل با قوانین و مقرراتی که تعیین شده آشنا و کاملا به آنها پایبند باشد و به موقع موارد پر خطر را به متخصص معرفی کند.

آیا ماماهای امروز با تحصیلات دانشگاهی مهارت کافی برای انجام این شغل را دارند؟

باید اذعان کرد که در بیشتر کارهای تخصصی، با وجود تحصیلات دانشگاهی از سطح مهارت ها کاسته شده و این موضوع فقط مربوط به مامایی نیست، شاید در پزشکی، مهندسی و ... هم همین شرایط باشد و تسلط و مهارت افراد کمتر از گذشته شده است.

من از سال ۱۳۵۲ به عنوان مربی و پرسنل کار کرده ام و تمام این دوره ها را گذرانده ام، ولی در رشته خودم همیشه احساس کرده ام دلیل این که مهارت در حال کم شدن است کم بودن علاقه و انگیزه افرادی است که وارد این حرفه می شوند و به همین خاطر همیشه پیشنهادی داده ام که هیچ وقت عملی نشد، لازم است در بعضی رشته ها علاوه بر نمره کنکور، مصاحبه انجام شود و افراد از نظر روحی، علاقه و انگیزه بررسی شوند تا کسی که علاقه دارد وارد این حرفه شود و در بیمارستان با بیمار، کار سخت و شب کاری خودش را تطبیق دهد. معتقدم کسانی که وارد این رشته می شوند باید علاقه مند باشند وگرنه نتیجه همین می شود که اکنون می بینیم.

باید اضافه کنم که ضعف در آموزش و انتخاب رشته هم نقش دارد و در ادامه آن نبود حمایت کافی مسئولان، قوانین ناقص و ناامیدکننده که موجب کاهش علاقه در افراد و بی انگیزگی می شود و ... که تمام این عوامل در ایجاد شرایط کنونی، موثر بوده است.

در شهر ما هیچ مامای سرشناس و کاردانی، دست به سقط جنین نزده و نمی زند. موضوعی که بین مردم زیاد شنیده می شود و از قدیم هم بوده این است که می گفتند پیش ماما رفتم  و سقط جنین کردم، اما وقتی که تحقیق می کنیم متوجه می شویم این فرد اصلا ماما نبوده، بلکه یک فرد تجربی بوده که به اسم ماما دست به این کار زده است

یکی از موضوعاتی که باعث خدشه دار شدن حرفه مامایی می شود سقط جنین است، در این مورد چه نظری دارید؟

مادران زیادی به دلیل بارداری ناخواسته، ممکن است به ماما یا به پزشک متخصص یا پزشک عمومی مراجعه کنند، ولی در شهر ما هیچ مامای سرشناس و کاردانی، دست به سقط جنین نزده و نمی زند. موضوعی که بین مردم زیاد شنیده می شود و از قدیم هم بوده این است که می گفتند پیش ماما رفتم و سقط جنین کردم، اما وقتی که تحقیق می کنیم متوجه می شویم این فرد اصلا ماما نبوده است، بلکه یک فرد تجربی بوده و به اسم ماما دست به این کار زده است.

در کشورهای در حال توسعه، این سقط های القایی و جنایی، یکی از مهم ترین علل مرگ و میر مادران است. البته یکسری از سقط ها قانونی است که یا برای نجات جان مادر است یا ناهنجاری تشخیص داده شده که با حیات مغایرت دارد. در بارداری های زیر ۲۰ هفته، به حیات جنین ناهنجار خاتمه داده می شود. مورد دیگر این است که مرگ داخل رحمی اتفاق افتاده باشد. در این موارد مجوز سقط داده می شود و این موارد به شکل قانونی انجام می شود. ولی به ‌هر حال سقط های غیرقانونی و جنایی، اگر به دست افراد غیر ماهر اتفاق بیفتد واقعا بازی با جان مادر است.

  در مورد حذف غربالگری سلامت جنین در دوران بارداری چه نظری دارید؟

مسئله جدیدی که اخیرا فقط به صورت یک پیشنهاد از طرف بعضی قانونگذاران پیشنهاد شده، ولی خوشبختانه و البته امیدوارانه هنوز به تصویب نرسیده، حذف پروسه غربالگری سلامت جنین در دوران بارداری است. سالیان دراز وقتی هنگام زایمان ناگهان نوزادی با ناهنجاری کروموزومی در دستان خود داشتم، ابتدا سعی در مخفی کردن حقیقت برای چند دقیقه ای داشتم و سپس با شرمندگی که انگار خودم در تولد این نوزاد ناهنجار نقش داشته ام سعی می کردم همراهان را آماده و سپس راضی از پذیرش حقیقت کنم. خوشبختانه چند سالی است که این موضوع بسیار کم رنگ شده که دلیل آن هم غربالگری های مداوم در دوران بارداری و حذف نوزادان ناهنجار از ادامه زندگی داخل رحمی با تایید پزشکی قانونی است. امیدوارم که این فقط یک پیشنهاد از طرف اقلیت نمایندگان باشد و هرگز به تصویب نرسد چون حذف بررسی سلامت جنین نه تنها کمکی به افزایش جمعیت نمی کند، بلکه ترس جوانان تحصیل کرده را از بچه دار شدن افزایش داده و همچون گذشته زمینه تولد افراد دارای ناهنجاری در جامعه را بیشتر می کند، درحالی که غم و درد برای خانواده و بار مالی برای کشور به دنبال دارد. یک قانونگذار باهوش و مطلع سعی در تصویب قوانینی می کند که این غربالگری ها کاملا زیر پوشش بیمه قرار گیرد و بار مالی انجام این پروسه حیاتی را از روی دوش مردم بردارد. پزشکان و ماماها باید در موارد مثبت ابتلای جنین به ناهنجاری نقش موثری در دادن آرامش به والدین و کاهش اضطراب آنها داشته باشند. همچنین دقت و مهارت مراکز آزمایشگاهی و سونوگرافی ها موضوع مهم دیگری است تا از موارد مثبت کاذب جلوگیری شود و ترس و اضطراب بی مورد به مادر و خانواده اش تحمیل نشود.

سالیان دراز وقتی هنگام زایمان ناگهان نوزادی با ناهنجاری کروموزومی در دستان خود داشتم، ابتدا سعی در مخفی کردن حقیقت برای چند دقیقه ای داشتم و سپس با شرمندگی که انگار خودم در تولد این نوزاد ناهنجار نقش داشته ام! سعی می کردم همراهان را آماده و سپس راضی از پذیرش حقیقت کنمدر خاتمه اشاره ای هم به نقش ماماها در دوران همه گیری کرونا داشته باشید.

کادر مامایی چه در بخش دولتی و چه خصوصی پا به پای همکاران پرستار سعی کردند در دوران همه گیری کرونا انجام وظیفه کرده و میدان را خالی نکنند. من و امثال من که از لحاظ سنی در خطر بودیم و هستیم، چه بسا در کنترل مادران باردار در شبکه های بهداشتی در دفاتر خصوصی و زایشگاه ها چیزی کم نگذاشتیم. مادر باردار هنگام زایمان قادر به استفاده از ماسک نیست و باید بتواند تکنیک های تنفسی را انجام دهد، ولی من و همکارانم نیاز این مادران را به سلامت خودمان ترجیح داده و می دهیم. امیدوارم به زودی خبرهای هرچه بیشتر از تزریق واکسن کرونا را بشنویم و کنترل بیماری در جامعه در سال جدید برایمان روحیه بخش و امیدوار کننده باشد.

انتهای پیام

پی نوشت عکس: این عکس یکی از لحظات شیرینی است که وقتی از دفتر کار و زایشگاه بیرون آمدم و در کنار رودخانه زاینده رود مشغول قدم زدن بودم، دختر بچه ای به سمت من دوید و من را در آغوش گرفت. مادرش به او گفته بود که در دوران بارداری و تولد او من همراهش بودم و او از چندمتری به سمت من دوید تا با زبان کودکانه خود از من تشکر کند و من در زمان غیر کرونایی او را این چنین در آغوش گرفتم. این یکی از لحظات شادی آفرین حرفه ای من است.