به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم به نقل از مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس در چهلمین سالگرد شروع دفاع مقدس از کتاب «قدرت متعالی؛ الگوی قدرت جمهوری اسلامی ایران در دوران دفاع مقدس» رونمایی شد.
با گذشت بیش از 30 سال از دفاع مقدس، آن سال‌های پر از حماسه که به‌عنوان محور وحدت و همبستگی ملی و انسجام اجتماعی در ایران تبدیل شده است، به‌نوبه خود یک منبع قدرت دائمی برای جمهوری اسلامی ایران محسوب می‌شود و بهره‌گیری صحیح از تجربیات و الگوی ایجادشده در آن دوران، می‌تواند در زمینه حل بحران‌ها و مشکلات مختلف، راهگشا و کارگشا باشد. اما متأسفانه از دستاوردهای دفاع مقدس به‌صورت علمی، برنامه‌ریزی‌شده، سازمان‌یافته و حداکثری بهره‌برداری بهینه انجام نگرفته است به همین علت مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس درصدد برآمده تا با توجه به ماهیت سند محور بودن خود و بهره‌گیری از پژوهشگران و اساتید دانشگاه‌ها و دانشجویان در عرصه ورود به پژوهش در حوزه دفاع مقدس به دنبال ارائه الگوهای مناسب و کاربردی علمی باشد. کتاب «قدرت متعالی» از جمله این آثار است که به تازگی توسط مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس منتشر شده است. مراسم رونمایی با توجه به وضعیت ناشی از شیوع ویروس کرونا بدون حضور رسانه‌ها برگزار شد. به‌منظور آشنایی بیشتر با این کتاب با مرتضی قاضی مدیر گروه مطالعات فرهنگی اجتماعی مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، یعقوب نعمتی وروجنی نویسنده کتاب و علیرضا صدرا دانشیار گروه علوم سیاسی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران و استاد راهنمای رساله و ناظر علمی کتاب به گفت‌وگو پرداختیم.
در کتاب «قدرت متعالی» یک نظریه جدید مطرح و تبیین شده است
در ابتدای این گفت‌وگو مرتضی قاضی مدیر گروه مطالعات فرهنگی اجتماعی مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس با اشاره به نویسنده کتاب «قدرت متعالی» گفت: دکتر یعقوب نعمتی وروجنی علاوه بر کارهایی که در مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس انجام می‌دهند تحصیلات عالیه خود را در رشته علوم سیاسی در دانشگاه تهران ادامه دادند. ایشان یکی از پژوهشگران فعال در حوزه دفاع مقدس و نویسنده چند جلد از مجموعه عظیم روزشمار جنگ ایران و عراق هستند.
مدیر گروه مطالعات فرهنگی اجتماعی مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس با بیان اینکه کتاب «قدرت متعالی» در واقع پایان‌نامه نویسنده بوده است، تصریح کرد: دکتر نعمتی پایان‌نامه خود را در حوزه دفاع مقدس ارائه کرده‌اند و با توجه به اینکه مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس از پایان‌نامه‌هایی که در حوزه دفاع مقدس است حمایت می‌کند و از آنجاکه این کار قوی بود و ارزش علمی و پژوهشی بالایی برخوردار است، با حمایت مرکز تبدیل به کتاب شد.
قاضی به محتوای کتاب «قدرت متعالی» اشاره و اظهار کرد: وقتی جنگ میان ایران و عراق اتفاق افتاد، مؤلفه‌هایی که باعث شد مردم و رهبری ما در جنگ آن را اداره کنند و بتوانند موفقیت‌هایی کسب کنند، فقط مبتنی بر سخت‌افزار و قدرت نظامی نبوده است بلکه مؤلفه‌های دیگری بوده که باید به دنبال آن‌ها باشیم. در کتاب «قدرت متعالی» نویسنده مطرح کرده قدرتی که توانست ما را در جنگ پیش ببرد از سه مؤلفه رهبری امام، مؤلفه مردم و مؤلفه قدرت ساز دینی تشکیل شده است. هر یک از این سه مؤلفه موضوعات مهمی هستند که در این کتاب به آن‌ها پرداخته‌شده است.
وی افزود: احصای این مؤلفه‌ها نه‌تنها برای خود ما بلکه برای جامعه بین‌الملل بسیار مهم است. این مؤلفه‌ها به شناسایی مؤلفه‌های قدرت یک کشور که در این کتاب ایران است، کمک می‌کند.
وی با بیان اینکه در کتاب «قدرت متعالی» یک نظریه جدید با عنوان قدرت متعالی مطرح و تبیین شده است، گفت: این کتاب یک جبهه‌بندی و آرایش جدیدی را از مفاهیم قبلی ایجاد کرده و با تولید مفهوم جدید و بسط آن به تبیین فرضیه و تولید نظریه خود می‌پردازد.
کتاب «قدرت متعالی» این ظرفیت را دارد که به‌صورت کاربردی مورداستفاده قرار گیرد
در ادامه علیرضا صدرا دانشیار گروه علوم سیاسی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران که علاوه بر ناظر کتاب قدرت متعالی به‌عنوان استاد راهنمای رساله دکترای دکتر نعمتی وروجنی بوده است، در خصوص فرآیند راهنمایی و تدوین این کتاب گفت: زمانی که آقای نعمتی در دوره دکترا بود، در آن دوران با مرحوم دکتر حسین اردستانی رئیس فقید مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس همکاری می‌کرد. وی به خاطر دغدغه‌هایی که در زمینه دفاع مقدس داشت، به این حوزه ورود کرد و با خستگی‌ناپذیری و تلاش و پشتکار فراوان روزبه‌روز امیدوارتر می‌شد و توانست نظریه قدرت متعالی را ارائه کند.
وی افزود: خوشبختانه ایشان به علت پشتکاری که داشت سندهای موضوعاتی که بحث می‌شد، پیدا می‌کرد درحالی‌که خیلی از این سندها را دیگران هم دیده و خوانده بودند ولی کنار گذاشته بودند یا کتاب هم نوشته بودند اما نه در بُعد معنوی. سپس بعد از استخراج منابع و اسناد، آن‌ها را تبیین و تئوریزه کرد و در آن نظام قرار داد. این رساله که تبدیل به کتاب شده است، کار بسیار ارزشمندی است و باید در این راه قدم‌های بسیار بزرگ‌تری برداشته شود.
وی اظهار کرد: همه دنیا می‌خواهند قدرتشان بالا برود، البته این قدرت با قدرت ابزاری به‌تنهایی میسر نیست و همان‌طوری که در این کتاب مطرح شده و به‌عنوان یک نظریه اثبات شده با استفاده از قدرت معنوی می‌توان به این مهم رسید. البته باید گفت خیلی‌ها قدرت نرم را با قدرت معنوی اشتباه می‌گیرند. اما قدرت نرم قدرت ابزاری و مادی است یعنی بر اساس اطلاعات و مدیریت و ساختار است نه اینکه معنویت باشد. روح قدرت، معنویت و ایمان است و ایشان این مطلب را خوب درک کرده است، یعنی فرا ابزاری است.
قدرت متعالی، امنیت‌زا، آرامش‌بخش و صلح‌آفرین است
در ادامه این گفت‌وگو یعقوب نعمتی وروجنی نویسنده کتاب «قدرت متعالی؛ الگوی قدرت جمهوری اسلامی ایران در دوران دفاع مقدس» با اشاره به اینکه محتوای کتاب در 6 فصل سازمان یافته است، اظهار کرد: فصل نخست، به مقدمه و کلیات پژوهش اختصاص دارد. در فصل دوم، مفهوم اصلی این پژوهش یعنی قدرت تشریح شده است. در فصل سوم، شیوه رهبری امام خمینی (ره) در دوران دفاع مقدس موردبررسی قرارگرفته و الگویی به نام رهبری متعالی مطرح شده است. بررسی عملکرد امام خمینی (ره) در دوران جنگ تحمیلی، نشان میدهد ایشان در دوران جنگ تحمیلی، در عین توجه ذاتی و پایبندی عملی به ارزش‌ها و فضایل اخلاقیِ یک رهبر فرهیخته، مهارت‌های سازمانی، ارتباطاتی و مدیریتی یک رهبر هوشمند را نیز در عرصه عمل اجرا کردند.
وی افزود: فصل چهارم به مؤلفه‌های قدرت‌ساز دین اسلام در دوران دفاع مقدس پرداخته است. در این فصل تلاش شده است تا نقش و تأثیر آموزه‌های دین اسلام بر کنش دفاعی ایران و رفتار رزمندگان و مردم ایران بررسی شود. همچنین در این فصل، نقش و تأثیر آموزه‌های دین اسلام در ذیل پنج عنوان کلی موردبررسی قرار گرفته است: ایمان و باور توحیدی، فرهنگ عاشورا، نام‌گذاری‌های دوران جنگ، روحیه شهادت‌طلبی و جهاد.
نعمتی وروجنی با بیان اینکه در فصل پنجم، مؤلفه‌های مردمی قدرت جمهوری اسلامی در دوران جنگ تحمیلی تشریح شده است، تصریح کرد: در فصل پنجم، دسته‌بندی و مقوله‌بندی کنش‌های مردمی در دوران جنگ، ذیل پنج عنوان کلی انجام گرفت: دفاع و جنگ مردمی؛ حضور و نقش‌آفرینی اقشار گوناگون؛ وحدت، همبستگی و انسجام ملی؛ پشتیبانی عمومی از جنگ و پایداری، ایثار و شجاعت.
وی اظهار کرد: در فصل ششم، داده‌های پژوهش با استفاده از رویکرد سازه‌انگاری مورد تحلیل قرار گرفته و الگوی سازه‌انگارانه کنش دفاعی جمهوری اسلامی ایران در دوران دفاع مقدس، ترسیم و تشریح شده است. در پایان نیز جمع‌بندی و نتیجه‌گیری نهایی از اثر که حاصل بررسی‌های انجام‌شده در فصول مختلف است به همراه صورت‌بندی اولیه‌ای از نظریه قدرت متعالی ارائه شده است.
این پژوهشگر متذکر شد: در این پژوهش علاوه بر استخراج مؤلفه‌های شکل‌دهنده قدرت جمهوری اسلامی ایران در دوران دفاع مقدس، تلاش شده است تا یک نظریه نوین و جایگزینی بر مکاتب موجود قدرت اعم از سخت و نرم و هوشمند، تئوریزه، صورت‌بندی و معرفی شود که «نظریه قدرت متعالی» نام‌گذاری شده است.
وی با اشاره به مؤلفه‌های اصلی قدرت در دوران دفاع مقدس که در کتاب «قدرت متعالی» مطرح شده است، عنوان کرد: قدرت جمهوری اسلامی ایران در دوران دفاع مقدس، یک قدرت متعالی بوده که دارای ساختار سه وجهی متشکل از دین اسلام، رهبری امام خمینی (ره) و مردم ایران است. الگوی مفهومی پژوهش حاضر براساس رویکرد سازه‌انگاری نشان میدهد که وجوه سه‌گانه الگوی قدرت جمهوری اسلامی در دوران دفاع مقدس، در تعامل با یکدیگر، ساخت کلی این قدرت را ایجاد کرده و قوام بخشیده‌اند. در دوران دفاع مقدس، آموزه‌های اسلام شیعی، نظام معنایی کنشگران ایرانی را تشکیل می‌داد.
نویسنده کتاب «قدرت متعالی» افزود: این نظام معنایی همانند هر نظام معنایی دیگری، هنجارها و قواعد عمل خاصی را ایجاب می‌کرد که در چهارچوب آن، ادراک هویتی خاصی با مضمون یاران امام حسین (ع) در ذهن و اندیشه باورمندان به آن شکل می‌گرفت. نظام معنایی مذکور و هویت برساخته مبتنی بر آن، منافع خاصی را نیز برای کنشگران تعیین و تعریف می‌کرد که پیروزی و شهادت، از اصلی‌ترین آن‌ها بود.
وی تأکید کرد: دین، ملت و رهبری به ترتیب در زیرسازی قدرت، تولید قدرت و کارآمدسازی قدرت، نقش‌آفرین‌اند. این سه وجه از این الگوی قدرت، لازم و ملزوم و مکمل همدیگر و درعین‌حال هم‌افزا است.
نعمتی وروجنی با بیان اینکه با در نظر گرفتن تمامی جوانب و باوجود اهمیت و تعامل بین هر سه وجه قدرت جمهوری اسلامی ایران در دوران جنگ، بر این باورم که مؤلفه‌های مردمی قدرت در این عرصه جایگاه تمام‌کننده داشته و بار اصلی بر دوش مردم است، تصریح کرد: سه وجه این الگوی قدرت یعنی رهبری، دین و مردم برای به فعلیت درآمدن این نوع قدرت لازم و ضروری است، ولی برای تحقق الگوی قدرتی مشابه با الگوی قدرت جمهوری اسلامی در دوران جنگ تحمیلی، باید وجه مردمی را علاوه بر الزامی بودن، تمام‌کننده نیز قلمداد کرد و در این صورت است که مؤلفه‌های مردمی قدرت، با عمل بر مبنای ارزش‌ها و هنجارهای دین اسلام و تحت هدایت رهبری متعالی، از طریق باور محوری توحیدی به مبدأ حقیقی و اصلی قدرت یعنی قدرت لایزال الهی وصل و طبق سنت الهی «إِن تَنصُرُوا اللهَ یَنصُرکم»، به تولید قدرت متعالی منتهی می‌شود و فتح و ظفر و عزت به بار خواهد آورد.
نویسنده کتاب «قدرت متعالی» با اظهار اینکه در این کتاب، یک نظریه جدید در باب مفهوم قدرت ارائه شده است، در خصوص این نظریه و ابعاد و زوایای گوناگون آنکه بر مبنای الگوی قدرت جمهوری اسلامی ایران در دوران دفاع مقدس، تئوریزه شده است توضیح داد و گفت: مکاتب موجود غربی قدرت، اعم از سخت و نرم نوعی سلطه و تخریب و نابودگری را در ذات خود دارد. مکاتب موجود، هیچ جایی برای معنویت در قدرت متصور نیستند. این مکاتب، اصل را بر قدرت عینی و ملموس می‌دانند و قدرت سخت را مقدم شمرده و در نتیجه به بهره‌گیری از آن منتهی می‌شوند. پیامد نهایی رویکردهای موجود قدرت، رقابت تسلیحاتی و انباشت هرچه بیشتر جنگ‌افزار و منابع عینی و مادی قدرت است و ترس و هراس دائمی از بروز جنگ‌های ویرانگر، جزو لاینفکی از این نوع نگرش‌ها به مقوله قدرت است.
وی افزود: این ایرادات جدی در رویکردهای موجود قدرت، ضرورت تدوین و معرفی یک الگوی بدیل و نوین را بیشتر نمایان می‌سازد؛ الگویی نوین که نگاهی انسانی‌تر و معنوی و در نهایت الهی به مقوله قدرت داشته باشد تا قدرت به‌جای آنکه ابزاری برای سلطه، استیلا و بهره‌کشی از نوع بشر باشد، عاملی برای امنیت‌سازی و آرامش‌آفرینی و مهرورزی به شمار آید. نظریه قدرت متعالی که با استفاده از الگوی قدرت جمهوری اسلامی ایران در دوران دفاع مقدس، به عنوان جایگزینی بر نظریات موجود و به‌مثابه یک مفهوم و نظریه نوین در ساحت نظریه‌پردازی قدرت، صورت‌بندی و تئوریزه شده است، از ایمان ناب و خالصانه به خداوند متعال نشئت می‌گیرد؛ باور عمیق و راسخ به این مسئله که هرچه در جهان است، از خداوند متعال است و همه چیز از قدرت لایزال الهی ناشی می‌شود. این نوع قدرت از هم‌افزایی تمامی عناصر، ارکان و اجزای یک جامعه پدیدار می‌شود؛ تمامی ارکان جامعه به‌نوعی در سه وجه اصلی یعنی باورها و ارزش‌ها، رهبری جامعه و مردم آن قابل‌شناسایی است.
نعمتی وروجنی با بیان اینکه این نوع قدرت، درون‌زا است و از نظر ابزارهای مادی و عینی قدرت، هیچ‌گونه وابستگی به منابع خارجی ندارد، یادآور شد: تجربه عملی دفاع مقدس هم نشان میدهد که جمهوری اسلامی ایران، کنش دفاعی خود را با اتکا به منابع داخلی به پیش برد و به همین دلیل در پایان جنگ تحمیلی، هیچ‌گونه بدهی خارجی نداشت؛ این در حالی بود عراق، ده‌ها میلیارد دلار از این بابت به کشورهای خارجی مقروض بود. علاوه بر اینکه تصمیمات سیاست‌گذارانه در این الگو، بر اعتماد مردم به نظام و رهبری سیاسی مبتنی است، ابزارهای عینی توان نظامی نیز در داخل مرزهای سرزمینی تولید می‌شود و در این حوزه نیز خودکفایی و خودبسندگی یک اصل بنیادین به شمار می‌آید.
وی با تاکید بر اینکه قدرت متعالی، امنیت‌زا، آرامش‌بخش و صلح‌آفرین است؛ تصریح کرد: با دوری از تکیه صرف به ابزار و استخدام آن در حد کفاف، هزینه‌های کلان صرف‌شده در انباشت و رقابت تسلیحاتی را می‌توان صرف محرومیت‌زدایی و کاستن از آلام بشریت کرد. ازاین‌رو، قدرت متعالی، صلح پایدار و خیر و مصلحت برای تمامی جهانیان را در بردارد.
انتهای پیام/
