قفلِ روابط تهران-سئول چگونه گشوده می‌شود؟

گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم- «چونگ سای کیون»، نخست‌وزیر کره جنوبی به تهران سفر کرده و قرار است در روزهای 22 و 23 فروردین برای مذاکره درباره موضوعات دوجانبه از جمله موضوع محدودیت‌های غیرقانونی ایجادشده برای دسترسی به منابع بانک مرکزی این کشور با ایران مذاکره کند. این سفر اولین سفر یک نخست وزیر کره جنوبی به کشوری در خاورمیانه پس از 44 سال خواهد بود.

براساس آنچه اعلام شده «چونگ سای کیون» که پیش از این نیز در کسوت رئیس پارلمان  این کشور  و به منظور شرکت در مراسم تحلیف رئیس‌جمهور حسن روحانی به تهران سفر کرده، در جریان سفر دو روزه خود به کشورمان با اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس جمهور، محمدباقر قالیباف رئیس مجلس شورای اسلامی و همچنین علی لاریجانی مشاور مقام معظم رهبری با توجه به پیشینه روابط این دو مقام ایرانی و کره‌ای دیدار و رایزنی خواهد داشت.

انتظار می‌رود در این سفر که با پیشنهاد دولت کره جنوبی انجام می‌شود آزادسازی دارایی‌های مسدود شده ایران مهم‌ترین محور این رایزنی‌ها باشد. ایران ماه‌ها است از کره جنوبی می‌خواهد میلیاردها دلار پول مسدودشده جمهوری اسلامی در بانک‌های این کشور را آزاد کند و چندین دور مذاکره نیز میان مقامات دو کشور انجام شده است.

رایزنی‌های پیشین

پیش از این، در دی‌ماه گذشته «چویی جونگ کان» قائم مقام وزیر امور خارجه کره جنوبی طی سفر به تهران در همین خصوص با «سید عباس عراقچی» معاون سیاسی وزیر امور خارجه ایران و «عبدالناصر همتی»، رئیس بانک مرکزی ایران دیدار و گفت‌وگو کرد.

با این حال، مقام‌های کره جنوبی علی‌رغم قول مساعدت و همکاری درباره آزادسازی دارایی‌های ایران تا به حال آن را عملیاتی نکرده‌اند و ایران حتی نتوانسته از منابع خود برای خرید کالا و دارو از طریق کانال مبادلات بشردوستانه سوئیس اقدام کند.

البته کره جنوبی در ماه‌های گذشته در نتیجه فشارهای مکرر تهران، مبلغ اندکی از پول‌های بلوکه‌شده ایران که رقمی کمتر از 20 میلیون دلار را شامل می‌شود را برای خرید دارو و تجهیزات پزشکی آزاد کرد. با این حال، این رقم فرسنگ‌ها با میزان بدهی کره جنوبی فاصله دارد و سئول تا کنون اراده‌ای برای تسویه آن نشان نداده است.

جمهوری اسلامی ایران اعلام کرده قصد دارد بخشی از این منابع مالی را برای پرداخت بدهی خود بابت حق عضویت در سازمان ملل متحد و همچنین خریداری واکسن کرونا از طریق طرح «کواکس» هزینه کند. کواکس (covax) طرحی است که در آن هفتاد و شش کشور ثروتمند جهان متعهد شده‌اند به یک برنامه جهانی واکسن کرونا با هدایت سازمان بهداشت جهانی ملحق شوند. هدف از این برنامه کمک به خرید و توزیع عادلانه واکسن کرونا است. اما تحریم‌های آمریکا مانع پرداخت این پول از سوی ایران شده بود.

عبدالناصر همتی چند ماه پیش گفته بود «از آنجا که خرید واکسن کرونا بایستی ازمسیر رسمی سازمان بهداشت جهانی انجام گیرد، تا کنون هر طریقی برای پرداخت و انتقال ارز مورد نیاز، به خاطر تحریم غیرانسانی دولت آمریکا وضرورت اخذ مجوز اوفک، با مانع مواجه شده است.»

او همچنین اضافه کرده بود «کره جنوبی، بابت انتقال پول از مسیر U-turn دلار برای خرید های بشر دوستانه، نتوانست تضمینی برای عدم مصادره پول بانک مرکزی ایران توسط دولت آمریکا درهنگام انتقال بدهد».

علت کارشکنی‌های اینچنینی کره جنوبی تبعیت سئول از سیاست‌ها و تحریم‌های آمریکا عنوان شده است. کره جنوبی از متحدان نزدیک آمریکا در منطقه است و در عین حال در چند دهه اخیر، از طرف‌های تجاری اصلی ایران بوده، اما نتوانسته توازن را میان حفظ روابط با ایالات متحده و بازنگه داشتن مسیر تجارت با ایران حفظ کند.

روابط ایران و کره جنوبی

روابط سیاسی تهران و سئول از دهه 1960 میلادی برقرار شد و 2کشور در حوزه‌های مختلف اقتصادی از خودروسازی تا معدن و گردشگری همکاری‌های نزدیکی را پایه‌گذاری کردند. در یک دهه اخیر به تدریج ایران به سومین کشور بازار هدف بزرگ کالاهای کره‌ای در خاورمیانه تبدیل شد. یکی از مهمترین تحولات دیپلماتیک نیز سفر رئیس جمهوری کره به تهران در سال 1395 بود. امضای حدود 20 تفاهم‌نامه میان دو طرف آینده‌ای امیدبخش را درمسیر افزایش سطح مبادلات تجاری به میزان 45 میلیارد دلار نوید می‌داد.

با این حال، این روابط دوستانه و نزدیک، تابعی از خواست و اجازه واشنگتن به سئول هم بود، چرا که در دوران ریاست جمهوری «دونالد ترامپ» در آمریکا و خروج وی از برجام، روابط دو کشور به دلیل فشارهای آمریکا بر کره جنوبی وارد مسیر نزولی شد تا جایی که واردات کره جنوبی از نفت ایران در برهه‌ای به صفر رسید.

تا پیش از تشدید تحریم‌ها علیه ایران در آبان سال 97، کره جنوبی جزو 5 کشور عمده خریدار فرآورده‌های نفتی ایران و دومین کشور پس از چین از حیث واردات نفت در سال 2017 بود تا جایی که بر اساس گزارش‌های رسمی در سال 2017 و پس از امضای برجام، کره جنوبی به‌ طور متوسط روزانه حدود 18 میلیون و 70 هزار تن یا 534 هزار و 368 بشکه نفت از ایران وارد کرده بود.

این میزان در سال 2018 میلادی به 7 میلیون و 150 هزار تن یا حدود 211 هزار و 440 شبکه نفت تقلیل پیدا کرد. پس از انتشار خبر بازگشت تحریم‌ها و دادن مهلت 6 ماهه به خریداران نفت ایران برای یافتن فروشندگان نفتی جدید، کره‌جنوبی نیز به تبعیت از سایر کشورهای هم پیمان آمریکا، ثبت سفارش نفت از ایران را کاهش داد تا اینکه در مه 2019 و چندی پس از لغو تمام معافیت‌های نفتی، واردات نفت از ایران را به صفر رساند.

با تغییر رئیس‌جمهور در آمریکا و روی کار آمدن «جو بایدن» و در شرایطی که دولت فعلی آمریکا علی‌رغم لفاظی‌ها هنوز گامی برای فاصله گرفتن از سیاست «فشار حداکثری علیه ایران» برنداشته سیاست‌های کره جنوبی نیز تغییر نکرده و در حال حرکت بر روی ریل قبل است.

انتقادهای داخلی از سیاست‌های سئول

دست‌کم بخشی از این سیاست‌های سئول را باید ناشی از اهمیتی دانست که این کشور برای روابط تجاری، سیاسی و امنیتی با آمریکا قائل است. کره جنوبی علاوه بر آنکه به دسترسی به بازار آمریکا علاقه دارد در مقوله تأمین امنیت نیز به کمک امنیتی و پشتیبانی آمریکا وابسته است. همزمان، برخی تحلیل‌ها بر احتمال توافقات پشت‌پرده کره جنوبی با آمریکا برای کاستن از مراودات با تهران در ازای فشار واشنگتن بر کره شمالی حکایت دارند.

این چرخش در سیاست‌های کره جنوبی، البته زیان‌هایی برای این کشور به همراه داشته و با انتقاد رسانه‌ها و تحلیلگران داخلی در آن کشور مواجه شده. تا قبل از اجرایی شدن تحریم‌ها، پالایشگاه‌های کره جنوبی همه خریدهای نفت فوق سبک خود را از ایران انجام می‌دادند، زیرا این نوع نفت نسبت به کشورهای دیگر از جمله قطر دارای سولفور کمتری است، بهای رقابتی مناسبی داشت و برای تولید مواد پتروشیمی که می‌تواند در محصولات مختلف استفاده شود بسیار مناسب است. با این حال، چرخش در سیاست‌های کره جنوبی این بخش از اقتصاد کره را دچار آسیب کرد.

سایر بخش‌های کره جنوبی هم از چنین زیان‌هایی مصون نمانده‌اند؛  برای مثال، کشتی سازان قراردادهای امیدوار کننده برای ساخت ناوگان جدید نفتکش های ایرانی را از دست دادند و شرکت های ساختمانی مجبور شدند از پروژه های نوسازی تأسیسات نفت و گاز خارج شوند.

در چنین بافتی، یکی از اهداف سفر نخست‌وزیر کره جنوبی به تهران، آن هم در شرایطی که پیش‌بینی‌ها از احتمال احیای توافق هسته‌ای برجام حکایت دارند، احتمالاً تلاش برای بازیابی بازار از دست رفته‌اش در ایران خواهد بود.

این، اما در حالی است که «عباس عراقچی»، معاون وزیر خارجه ایران بعد از خروج شرکت‌های ال‌جی و سامسونگ از ایران در سال گذشته گفته بود «شرکت‌هایی که ایران را با تابعیت از سیاست فشار حداکثری آمریکا ترک می‌کنند، در آینده اقتصاد ایران در اولویت قرار نخواهند داشت و به دست آوردن بازاری که از دست می‌دهند، ساده نخواهد بود.»

عراقچی در آن زمان اولویت اصلی اقتصاد ایران را حمایت از تولیدکنندگان و کارآفرینان دانست اما تاکید کرد چنانچه شرکت‌های ایرانی به مراوده با طرف خارجی نیاز داشته باشند، اولویت با شرکت هایی است که در ایران باقی مانده‌اند.

البته تحلیلگران می‌گویند یک راه برای ورود مجدد کره جنوبی به بازار ایران این است که سئول به جای نگاه به ایران به عنوان یک بازار مصرفی صرف، به سمت سرمایه‌گذاری و انتقال فناوری به کشورمان حرکت کند. مقام‌های کره جنوبی بعد از امضای توافق هسته‌ای برجام در سال 2016 آمادگی خود را برای ورود به چنین روابطی با ایران اعلام و ابراز کرده بودند کره‌ای‌ها آماده‌اند فناوری و دانش خود را در حوزه‌های مختلف و در قالب همکاری‌های مشترک در اختیار ایران قرار دهند.

تأکید بر راهکارهای عملی و ایرانی-کره‌ای

مجموع این نوع سیاست‌های کره جنوبی، ضرورت تأکید تهران بر ارائه راهکارهای عملی و ابتکارات ایرانی-کره‌ای در سفر نخست‌وزیر کره جنوبی به ایران را پیش می‌کشد. چالش‌ها در روابط ایران و کره جنوبی در ماه‌های گذشته بر سر آزادسازی دارایی‌های ایران باید سئول را به این نتیجه رسانده باشد که نه وعده‌های نمادین و نه راهکارهای دیکته‌شده از سوی کشورهای ثالث، گره‌ای از مسائل فیمابین باز نخواهد کرد و این، علاوه بر تحمیل ضرر به ایران، به زیان طرف کره‌ای نیز خواهد بود.

انتهای پیام/