به گزارش ایرنا، در افغانستان مطابق قانون اساسی این کشور چندین انتخابات برگزار می شود که عبارتند از ریاست جمهوری، مجلس نمایندگان، شوراهای استانی، شورای شهرستانها و شهرداری‌ها که برنامه زمانی آن ها متفاوت است.
براساس قانون، دوره فعالیت رئیس جمهوری پنج سال، مجلس نمایندگان پنج سال، شورای استانی چهار سال و شورای شهرستانها سه سال می باشد که مطابق ماده ۳۳ و بند اول ماده ۱۵۹ قانون اساسی به منظور تنظیم امور انتخابات وضع شده است.
مطابق این قانون، انتخابات از طریق رای آزاد، عمومی، محرمانه و مستقیم صورت می گیرد. رای دهندگان درانتخابات با بهره‌مندی از حق تساوی مشارکت می‌کنند. رای دهنده درانتخابات دارای حق یک رای بوده و تنها از جانب خود رای می‌دهد و اعمال هر نوع محدودیت مستقیم یا غیر مستقیم بر رای دهندگان و نامزدها در ارتباط با زبان، مذهب، قوم، جنس، قبیله، سکونت و جایگاه اجتماعی ممنوع است.
ریاست جمهوری
ماده ۱۶ قانون انتخابات افغانستان می گوید که اشخاص واجد شرایط مندرج ماده ۶۲ قانون اساسی می‌توانند خود را برای انتخابات ریاست جمهوری نامزد کنند.
بر اساس این قانون، نامزد ریاست جمهوری همزمان با اعلام نامزدی خود باید دو معاون را هم معرفی کند. نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری از انجام فعالیت هایی مغایر شئون اسلامی و ارزش های مندرج در قانون اساسی منع شده اند. اعمال زور، تحریک حساسیت ها و تبعیضات قومی، زبانی، سمتی و مذهبی، ایجاد خطر واقعی برای حقوق و آزادی های فردی یا اخلال عمدی نظم و امنیت همگانی، داشتن نیروهای مسلح غیر رسمی و یا بهره برداری از آن، دریافت وجوه مالی از منابع خارجی و دریافت وجوه مالی از منابع غیرقانونی داخلی، منع شده اند.
بر این اساس، کمیسیون مستقل انتخابات مکلف است واجدین شرایط را ثبت نام و تائید کند.
همچنین مطابق ماده ۶۲ قانون اساسی افغانستان، شخصی که برای ریاست جمهوری نامزد میشود باید واجد شرایط ذیل باشد: تبعۀ افغانستان، مسلمان و متولد از والدین افغان بوده و تابعیت کشور دیگری را نداشته باشد؛ در روز ثبت نام سن وی از چهل سال کمتر نباشد؛ از طرف دادگاه به ارتکاب جرایم ضد بشری، جنایت و یا محرومیت از حقوق مدنی محکوم نشده باشد. همچنین هیچ شخصی نمی‌تواند بیش از دو دوره به عنوان رئیس جمهور انتخاب شود. حکم مندرج در این ماده در مورد معاونین رئیس جمهور نیز اجرا می شود.
مسئولیت‌های رئیس جمهور در افغانستان
مطابق ماده ۶۰ قانون اساسی این کشور، رئیس جمهور در راس دولت جمهوری اسلامی افغانستان و دارای دو معاون اول و دوم است. نامزد ریاست جمهوری نام هر دو معاون را همزمان با کاندیدا شدن خود باید اعلام کند.
رئیس جمهور با کسب اکثریت بیش از ۵۰ درصد آرای رای دهندگان از طریق رأی گیری آزاد، عمومی، محرمانه و مستقیم انتخاب میشود.
مسئولیت رئیس جمهور بر اساس یک برنامه ثابت اول خرداد سال پنجم بعد از انتخابات پایان می یابد. انتخابات به منظور تعیین رئیس جمهور جدید در مدت ۳۰ الی ۶۰ روز قبل از پایان کار رئیس جمهور برگزار میشود. اگر در دور اول هیچ یک از نامزدها نتوانند اکثریت بیش از ۵۰ درصد آرا را به دست آورند، انتخابات به دور دوم کشیده می شود و طی دو هفته از تاریخ اعلام نتایج انتخابات برگزار خواهد شد. در این دور تنها دو نفر از نامزدهایی که بیشترین آراء را در دور اول به دست آورده اند، شرکت می کنند.
براساس قانون اساسی، رئیس جمهور می‌تواند در موضوعات مهم ملی، سیاسی، اجتماعی و یا اقتصادی به آرای عمومی مردم افغانستان مراجعه نماید. مراجعه به آرای عمومی نباید ناقض احکام قانون اساسی و یا مستلزم تعدیل آن باشد.
انتخابات مجلس نمایندگان
مجلس نمایندگان افغانستان براساس قانون اساسی ۲۴۹ عضو دارد اما در سالهای اخیر براساس پیشنهاد رئیس جمهوری و تائید مجلس نمایندگان، یک عضو دیگر از اقلیت اهل سیک افغانستان نیز به آن افزوده شده است.
این مجلس که در افغانستان به نام شورای ملی شهرت دارد، عالیترین نهاد قانونگذاری در کشور است. این شورا از دو مجلس تشکیل شده که ولسی جرگه و مشرانو جرگه نام دارد. اعضای ولسی از طریق آراء آزاد، عمومی، محرمانه و مستقیم مردم انتخاب میشود و تعداد آن به تناسب تعداد جمعیت هر حوزە انتخاباتی حداکثر ۲۵۰ نفر می‌باشد.
براساس قانون افغانستان از هر استان به تناسب جمعیت آن حداقل باید دو زن عضویت مجلس را به دست آورد. طبق همین قانون از ۲۵۰ کرسی ولسی جرگه ۲۳۹ کرسی آن بر اساس تناسب نفوس برای استانها، ۱۰ کرسی آن برای عشایر و ۱ کرسی آن به سیکها اختصاص یافته است.
در هر حوزە انتخاباتی کرسی‌ها به کاندیداهایی داده میشود که بیشترین رأی قانونی را به دست آورده باشند. در صورت تساوی آراء کاندیداها، نامزدی موفق اعلام میشود که تحصیلات بالاتری داشته باشد و در صورت داشتن تحصیلات عالیه هر دو نامزد، کسی برنده خواهد بود که تجربه کاری بیشتری داشته باشد.
انتخابات شورای استانی و شهرستانها
دوره کاری شورای استانها در افغانستان چهار سال و شورای شهرستانها سه سال می باشد. اعضای این شوراها نیز از طریق انتخابات آزاد، عمومی، محرمانه و مستقیم از طرف ساکنان محلی انتخاب می‌شوند. این شوراها وظایف خود را با همکاری ادارە محلی اجراء می‌کنند.
مطابق قانون انتخابات، تعداد کرسی شورای استانی متناسب با جمعیت آن استان می باشد و استانهایی که ۵۰۰ هزار نفر جمعیت دارند، اعضای شورای استانی آن ۹ کرسی دارد.
بر اساس قانون فوق، حداقل ۲۵ درصد کرسی های هر یک از شوراهای استانی به زنان اختصاص یافته است.
طبق قانون انتخابات افغانستان، تعداد کرسی شورای شهرستانها نیز با جمعیت همان شهرستان متناسب می‌باشد.
اما دولت افغانستان طی ۲۰ سال گذشته موفق نشده است انتخابات شورای شهرستانها را در این کشور برگزار کند. به همین دلیل برای تعدیل قانون اساسی و یا لویه جرگه که رئیس جمهوری در موارد مهم صلاحیت فراخوان و تشکیل آن را دارد، استفاده شده و اگر لویه جرگه ای هم برگزار شده مطابق پیش بینی قانون اساسی این کشور نبوده است.
شهرداری
مطابق ماده ۱۴۱ قانون اساسی در رابطه با انتخابات افغانستان، اداره امور شهری و شهرداری، شهردار و اعضای شورای شهرداری از طریق انتخابات آزاد، عمومی و محرمانه و مستقیم انتخاب می شوند.
اما انتخابات شهرداری‌ها نیز تاکنون در افغانستان برگزار نشده است که شاید دلیل آن عدم تصویب قانون انتخابات شهرداری در مجلس نمایندگان باشد.
«سیدجمال فکوری بهشتی» نماینده استان بامیان افغانستان در مجلس امروز یکشنبه به خبرنگار ایرنا گفت که قانون شهرداری در کمیسیون اختصاصی مجلس در دستور کار است و تاکنون برای تصویب در نشست عمومی مجلس آماده نشده است.
به همین دلیل شهردارها در افغانستان به دستور رئیس جمهوری معرفی و یا برکنار می شوند.
کمیسیون مستقل؛ مجری انتخابات
مطابق ماده ۱۵۶ قانون اساسی افغانستان، کمیسیون مستقل انتخابات برای اداره و نظارت بر هر نوع انتخابات و مراجعه به آرای عمومی مردم مطابق با احکام قانون اساسی تشکیل می‌گردد. همچنین مطابق ماده ۱۵۷ قانون اساسی، کمیسیون مستقل نظارت بر تطبیق قانون اساسی مطابق با احکام قانون تشکیل می شود. اعضای این کمیسیون از طرف رئیس جمهور و با تائید ولسی جرگه تعیین می‌گردند.
فصل دوم قانون انتخابات نیز به شیوه اجرایی انتخابات می پرازد و اعلام می کند که جریان انتخابات توسط کمیسیون مستقل انتخابات اداره می شود. بر اساس ماده هشتم این قانون، کارکنان انتخابات در سطح کشور، استان ها و شهرستانها برای اجرای انتخابات آزاد و عادلانه براساس رهنمودی که از طرف کمیسیون مستقل انتخابات وضع شده، توسط دبیرخانه استخدام می‌شوند.
ماده ۹ این قانون تاکید می کند که کارکنان انتخابات مکلف اند وظایف محوله را بیطرفانه و غیر جانبدارانه انجام داده و در اجرای وظایف نمی توانند از هیچ مقام واداره دولتی وغیر دولتی به جز رییس دبیرخانه کمیسیون مستقل انتخابات هدایت شوند.
شرایط انتخاب کنندگان و انتخاب شوندگان
فصل چهارم قانون انتخابات به شرایط انتخاب کنندگان وانتخاب شوندگان می پردازد که براساس آن، هر شهروند افغان واجد شرایط می تواند در انتخابات ریاست جمهوری، مجلس نمایندگان و شوراهای استانی شهرستان ها رای دهد. افرادی واجد شرایط رای دادن هستند که در زمان انتخابات ۱۸ سال تمام را داشته باشد. هنگام ثبت نام تابعیت افغانستان را دارا باشند و به حکم قانون یا رای دادگاه با صلاحیت از حقوق سیاسی و مدنی محروم نشده باشد و همچنین نام خود را در فهرست ثبت نام رای دهندگان درج کرده باشند.
همچنین هر افغان واجد شرایط می تواند خود را در انتخابات ریاست جمهوری، مجلس و شوراهای استانی و شهرستان ها نامزد کند. بر اساس این قانون، رئیس و اعضای دادگاه عالی و دادستانی حین اجرای وظیفه نمی توانند در انتخابات ریاست جمهوری، مجلس نمایندگان، شورای استانی و شهرستان ها نامزد شوند.
این قانون در باره اعضای نیروهای مسلح در نهادهای سه گانه دفاع، کشور و امنیت ملی اجرایی می شود و در صورتی که بخواهند نامزد شوند، باید ۷۵ روز پیش از انتخابات از وظیفه خود استعفا کنند.
