همزمان، براساس آنچه مدیران عامل کنونی و اسبق ستاد معاینه‌فنی خودروهای‌شهر تهران مطرح کرده‌اند، سرپیچی راکبان موتورسیکلت از مراجعه به مراکز معاینه فنی، یکی از دلایل اصلی آلودگی هوای پایتخت است. با این همه، به نظر می‌رسد نمی‌توان راکبان این وسایل نقلیه را با شیوه های پیش‌تر امتحان شده، به حضور در مراکز معاینه‌فنی ترغیب کرد.
روز گذشته حسین مقدم، مدیرعامل ستاد معاینه‌فنی خودرو های شهر تهران، در مورد میزان مراجعه راکبان موتورسیکلت به قصد معاینه‌فنی به مراکز مجاز در تهران گفت: «میزان مراجعات در سال ۱۳۹۹ در مقایسه با سال ۱۳۹۸ تغییر نداشته است. در سال گذشته ،تنها ۵۶۶ دستگاه موتورسیکلت به مراکز معاینه‌فنی مراجعه کرده‌اند که با توجه به فراوانی این وسایل نقلیه در پایتخت، میزان مراجعات موتورسیکلت به‌منظور انجام معاینه‌فنی نزدیک به صفر است.
در این‌میان، تقریبا کارشناسان تردید ندارند تردد موتورسیکلت‌هایی که وضعیت فنی آنها بازبینی نشده، ازجمله علل اصلی بروز آلودگی هوای پایتخت است، زیرا نرخ مراجعه خودروها به مراکز معاینه‌فنی، اعم‌از خودروهای خصوصی و عمومی، درهرحال بسیار بالاتر از نرخ مراجعه موتورسیکلت‌ها به این مراکز است.
مقدم در این مورد گفت: «سال قبل بارندگی داشتیم اما فروردین ماه امسال شاهد بارندگی نبودیم. ازسوی‌دیگر، آلودگی هوای کنونی پایتخت، منشأ طبیعی و نه شیمیایی دارد و درعین‌حال، گرد و غبار با جریان هوای غرب به شرق، ازسوی کشورهای همسایه، حتی به تهران هم رسیده و در نبود بارندگی، آلودگی هوا در پایتخت پایدار شده است.»
او ادامه داد: «به نظر نمی‌رسد آلودگی کنونی هوای تهران، نتیجه مازوت‌سوزی و عوامل شیمیایی باشد، بلکه ذرات معلق در هوا، منشأ طبیعی دارند. البته، خودروها هم در این آلودگی نقش دارند و تردد روزانه ۳میلیون خودرو و تعداد زیاد موتورسیکلت‌هایی که فاقد معاینه‌فنی هستند و آلودگی بیشتری در مقایسه با خودروها تولید می‌کنند نیز مزید بر علت شده است.»
با وجود افزایش آمار مراجعه صاحبان خودرو به مراکز معاینه‌فنی در تهران، راکبان موتورسیکلت همچنان از مراجعه به این مراکز خودداری می‌کنند. مدیرعامل ستاد معاینه‌فنی خودروهای شهر تهران می‌گوید از ابتدای سال ۱۴۰۰ تاکنون، حدود ۸۱ هزار دستگاه خودرو به مراکز معاینه‌فنی در پایتخت مراجعه کرده‌اند که از این تعداد، برای حدود ۵۸ هزار دستگاه خودرو گواهی معاینه‌فنی صادر شده است.
علاوه‌براین، آمارها نشان می‌دهند روزانه بین ۵ تا ۶ هزار دستگاه خودرو به مراکز معاینه‌فنی در تهران مراجعه می‌کنند که در مقایسه با بازه زمانی مشابه در سال گذشته، افزایشی است.
اما این موضوع در مورد موتورسیکلت‌ها صدق نمی‌کند. مدیرعامل ستاد معاینه‌فنی تهران، سال گذشته گفته بود در ۶ماهه نخست سال ۱۳۹۹، تنها ۱۴ راکب موتورسوار برای دریافت گواهی معاینه‌فنی و بررسی تست‌های آلایندگی به مراکز مربوطه مراجعه کردند، حال آنکه در سال ۱۳۹۸، در همین بازه زمانی، تعداد مراجعات راکبان موتورسیکلت، حدود ۲۰۰ مورد بوده است.
اما چرا ترغیب راکبان موتورسیکلت برای مراجعه به مراکز معاینه‌فنی تا این اندازه دشوار است؟ سیدنواب حسینی‌منش، مدیرعامل سابق ستاد معاینه‌فنی تهران و کارشناس این حوزه، در این مورد گفت: «معضل عدم مراجعه موتورسیکلت‌ها به مراکز معاینه‌فنی را دیگر نمی‌توان از طریق ستاد معاینه‌فنی پیگیری کرد و بلکه باید آن را از سیاستگزاران کلان و در واقع دولت مطالبه کرد.»
او ادامه داد: «بر اساس آمارهایی که شاید چندان هم به‌روز نباشند، در ایران حدود ۱۳میلیون دستگاه موتور سیکلت وجود دارد که دستکم حدود ۱۰میلیون دستگاه از آنها، موتورسیکلت‌های کاربراتوری هستند که معاینه‌فنی در مورد آنها کافی نیست و شاید هم فایده‌ای نداشته باشد. موتورسیکلت‌های کاربراتوری از نظر فنی به‌گونه ای طراحی شده‌اند که راکب می‌تواند شیب ورودی بنزین به موتورسیکلت را تنظیم کند. به‌همین دلیل هنگام مراجعه به مراکز معاینه‌فنی، ممکن است با دستکاری شیب ورودی بنزین، استانداردها عملی شوند اما بلافاصله پس از خروج، راکب دوباره شیب ورودی بنزین را به حالت غیراستاندارد تغییر می‌دهد تا مصرف بنزین کاهش پیدا کند.»
حسینی‌منش ادامه داد: «اگر راهکاری برای این مساله وجود داشته باشد، تنها در سطح کلان و از طریق مشوق‌های دولتی قابل‌پیگیری است؛ هرچند توان تولید موتورسیکلت‌های انژکتوری در کشور به میزان سالانه ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار دستگاه هم وجود دارد ولی با ارقام فعلی، تغییر تمام موتورسیکلت‌های کاربراتوری به انژکتوری ممکن است ۲۰ســـال طول بکشد.»
به این ترتیب، به نظر می‌رسد اعمال قانون در حوزه‌ای که قانون گریزی در آن به مرز صددرصد رسیده، نیازمند تغییر در شیوه‌های اعمال قانون باشد. بر این اساس، قانونگذار، چه از طریق تشویق و چه از طریق تنبیه، باید تلاش کند راکبان موتورسیکلت انگیزه کافی برای مراجعه به مراکز معاینه‌فنی را داشته باشند، چراکه در غیر این صورت در؛ همچنان بر همان پاشنه خواهد چرخید.
