خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها: برخی از ماه‌ها و ایام سال، نزد خداوند تبارک و تعالی از ویژگی‌های خاصی برخوردار هستند، قرآن کریم، ماه رمضان را، ماه روزهداری و تهذیب و خودسازی می‌داند و در واقع ماه رمضان، ماه خداست و آن ماهی است که خداوند در آن حسنات را می‌افزاید و گناهان را پاک می‌کند و آن ماه برکت است.
در فرهنگ اسلامی از ماه رمضان به عنوان ماه خدا و به اعتبار نزول قرآن ماه یا بهار قرآن نام برده شده است و حالا که ماه قرآن، ماه میهمانی خدا، ماه خوبی‌ها، ماه دعا و نیایش از راه رسیده، مردم مرزدار، غیور و مسلمان سیستان و بلوچستان نیز همچون دیگر استان‌های کشور با انجام آداب و رسوم خود به میهمانی این ماه رفته‌اند.
مردم شیعه و سنی سیستان و بلوچستان در ماه مبارک رمضان، آداب و رسومی دارند که در اغلب موارد، این آداب و رسوم مانند سایر مناطق کشور برپا می‌شود اما برخی از این آداب خاص این منطقه است که در ادامه به تعدادی از آنها اشاره می‌شود.
آماده سازی و غبارروبی مساجد، محله‌ها و میادین شهر، خوشبو کردن مساجد و خانه‌ها، کمک به نیازمندان، حضور بر سر خاک اموات، تهیه اقلام خوراکی برای سفره‌های افطار و سحر و خیرات دادن از جمله برنامه‌های پیش از آغاز ماه مبارک رمضان در سیستان و بلوچستان است که در همه اقوام و مذاهب سیستان و بلوچستان مشترک است.
«رمضونیکه» آئین معنوی سیستانی‌ها در رمضان
«رمضونیکه» یا رمضان خوانی رسم عشق ورزی سیستانیان با خداوند متعال است که از دیرباز در این سرزمین کهن و تاریخی رواج داشته است. در ایام ماه رمضان گروه‌های مختلف ۵ تا ۲۰ نفره تشکیل و با مراجعه به در منازل شهروندان به صورت دسته جمعی اشعاری را می‌خوانند که از آن جمله رمضان الله، الله رمضان، رمضان الله خوشنام خدا، رمضان آمده میهمانش کنید، است.
صاحبان منازل پس از خواندن این اشعار در حد وسع و توان خود گندم، حبوبات، پول، میوه و غیره و برخی خانواده‌ها که توان کمک کردن ندارند کاسه‌ای آب به گروه رمضان خوان هدیه می‌کنند.
سحرخوان می‌خواند، «رمضو آمده میمانش کنه، گوو و گوساله ره قربانش کنه»، «رمضو الله الله رمضو، رمضو الله خوشنوم خدا» (رمضان آمده میهمانش کنید گاو و گوساله را قربانش کنید، رمضان خدا، رمضان خوب و خوشنام خدا را میهمان کنید.)
در مقابل مؤمنان به سحرخوان می‌گویند: «ای غریبی که دلم را با سخن عشق آشنا کرد و مرا از من بودن رها کردی، صدای گرمت را می شنوم و لبخندم را به تو هدیه می‌دهم که من منتظر، را چون همیشه خوشحال کردی.»
همچنین از سال‌ها پیش روحانی روستا یا یکی دیگر از اهالی روستا که همچنان در برخی از نقاط سیستان نیز ادامه دارد، در شب‌های ماه مبارک رمضان روی پشت بام خانه خود می‌رفت و آواز جانانه‌ای سر می‌داد و می‌گفت: «برخیز که عاشقان به شب راز کنند گرد در بام دوست پرواز کنند.»
در برخی روستاها نیز رسم متفاوت است، یکی از اهالی طبلی بزرگ بر دست می‌گرفت و همراه با کوبیدن بر آن، در کوچه پس کوچه‌های ده فریاد می‌زند «برخیز که وقت سحر است».
سحرخوانی از سنت‌های مهم و ماندگار منطقه سیستان است که بر اساس برخی از روایات موجود، آئین سحرخوانی و رمضان‌خوانی بیش از یک هزار سال پیش یعنی از اوایل اسلام، نزد ساکنان سیستان مرسوم بوده و به ماه مهمانی خدا در این خطه از ایران جلوه‌ای زیبا بخشیده است.
سنت «آرَک و بَرَک» راهی برای کمک مومنانه
«آرَک و بَرَک» یعنی (آوردن و بردن) که یکی از سنت‌های قدیمی و پسندیده مردم سیستان در گذشته بوده به این معنی که از هر اجاقی که دود بلند شود و تا هر شعاعی که دود برود، خانواده‌ها مقید هستند هر کس یک کاسه‌ای از غذا را برای همسایه‌ها و اطافیان خود ببرد و از همین رو بسیاری از افراد از این راه به خویشاوندان، پدر و مادر، همسایه‌ها و افراد فقیر و مسکین در قالب غذای نذری کمک می‌کردند.
در واقع این رسم نیکو سیستانیان نوعی کمکی مومنانه است که عزت نفس طرف مقابل هم حفظ می‌شود، البته این سنت هنوز هم با پخش نذری‌هایی مانند شله زرد، نان برک یا شیربرنج ادامه دارد.
«چمروک» سنتی دیرینه به قدمت بلوچستان
مردم منطقه بلوچستان نیز همانند منطقه سیستان و سایر نقاط کشور آداب بسیار ریشه دار و اصیلی در ماه ضیافت الهی دارند. زنان و مردان بلوچ از نیمه دوم ماه شعبان خانه را غبارروبی کرده و زمینه برگزاری آداب و رسوم رایج این قوم در ماه رمضان را فراهم کرده و اینگونه خود را برای استقبال از ماه مبارک رمضان آماده می‌کنند.
بعد از نظافت مساجد توسط مردان بلوچ، زنان بلوچ به روشن کردن مشک و دود دادن مواد خوشبویی به نام «سوچکی و اوددار» که بیشتر از کشورهای حاشیه خلیج فارس یا پاکستان تهیه می‌شود، اقدام می‌کنند، «سوچکی» تکه‌های نازکی از یک درخت بسیار خوشبو است که معمولاً با مواد معطر دیگر آغشته شده است.
آئین «چمروک» در بلوچستان نشانی از استقبال و اشتیاق مردم این خطه از ایران اسلامی به ماه مبارک رمضان است، بر اساساً این سنت دیرینه هر شهر و منطقه‌ای در بلوچستان با آئینی خاص جوانان تیز بین خود را انتخاب کرده و برای رؤیت هلال ماه رمضان به آنان مأموریت می‌دهند.
به چشم این جوانان سرمه‌ای رمضانی و تبرک کشیده می‌شود و در اواخر ماه شعبان به بلندی‌های هر روستا و آبادی می‌روند و با چشم طبیعی به دنبال هلال ماه مبارک رمضان می‌گردند، «چمروک» و در برخی روستاها «دهل زن» در طول ماه مبارک رمضان وظیفه بیدار کردن و پیام رسیدن اذان را نیز برعهده داشته‌اند.
همچنین، خواندن نماز ۲۰ رکعتی تراویح که هم اکنون در مساجد استان سیستان و بلوچستان اقامه می‌شود از جمله دیگر سنت‌هایی قوم بلوچ است که از دیرباز تاکنون در این منطقه رواج داشته و مردم اهل سنت سیستان و بلوچستان به آن پایبندند و آن را دارای فضائل زیادی می‌دانند.
اقامه نماز ۲۰ رکعتی تروایح در شب‌های ماه مبارک رمضان
نماز تراویح بعد از ادای فریضه نماز عشاء به صورت نمازهای ۲ رکعتی و در ۲۰ رکعت خوانده می‌شود و در طول شب‌های ماه مبارک رمضان، حافظان کلام وحی در این نماز به تلاوت قرآن کریم می‌پردازند. اقامه نماز تراویح از ۴۵ دقیقه تا یک ساعت و نیم به طول می‌انجامد.
همچنین اهل سنت از بیستم ماه رمضان نماز «قیام» را برپا می‌کنند که این نماز از ساعت ۱۲ شب آغاز شده و پیش از سحر به پایان می‌رسد، در نماز «قیام» هر شب نمازگزار باید ۳ جز قرآن را در نماز تلاوت کند یا به امام جماعت که تلاوت می‌کند گوش فرا دهد.
طلب حلالیت و عیادت بیماران، سنت دیرینه مردم بلوچستان در روز عید فطر
مراسم عید سعید فطر و قربان از جایگاه متعالی در بین همه مسلمانان جهان برخوردار است و این آداب و رسوم در استان سیستان و بلوچستان نیز محفوظ مانده است. عید سعید فطر یکی از مهمترین اعیاد مردم منطقه بلوچستان است که به مدت ۳ روز گرامی داشته می‌شود.
در روز عید فطر اکثر مردم بلوچستان به دیدار بزرگترها و بیماران می‌شتابند و اگر در طول چند ماه فردی یکی از نزدیکان خود را از دست بدهد، مردم برای دلداری به منزل وی می‌روند. در پایان ماه رمضان مردم سیستان و بلوچستان به بلندی‌های اطراف می‌روند و بی‌صبرانه رؤیت هلال ماه شوال را جستجو می‌کنند.
البته در این نوشتار تنها به گوشه‌ای از آداب و رسوم مردم مسلمان استان سیستان و بلوچستان در ماه مبارک رمضان اشاره شد زیرا مردمان این دیار پهلوان خیز به دلیل سابقه تاریخی خود دارای فرهنگ‌ها و اداب و رسوم غنی هستند که نیازمند ماه‌ها و شاید سال‌ها قلم فرسایی است.
