به گزارش خبرنگار قرآن و فعالیت‌های دینی خبرگزاری فارس در ادامه انتشار شرح آیات منتخب قرآن و در چهارمین روز از ماه مبارک رمضان شرح و تفسیر آیات منتخب جزء چهارم قرآن کریم بر اساس تفسیر نور به همراه توضیحات حجت‌الاسلام محسن قرائتی تقدیم می‌شود.
آیه ۱۵۲ سوره آلعمران
«وَ لَقَدْ صَدَقَکُمُ اللَّهُ وَعْدَهُ إِذْ تَحُسُّونَهُمْ بِإِذْنِهِ حَتَّى إِذا فَشِلْتُمْ وَ تَنازَعْتُمْ فِی الْأَمْرِ وَ عَصَیتُمْ مِنْ بَعْدِ ما أَراکُمْ ما تُحِبُّونَ مِنْکُمْ مَنْ یرِیدُ الدُّنْیا وَ مِنْکُمْ مَنْ یرِیدُ الْآخِرَةَ ثُمَّ صَرَفَکُمْ عَنْهُمْ لِیبْتَلِیکُمْ وَ لَقَدْ عَفا عَنْکُمْ وَ اللَّهُ ذُو فَضْلٍ عَلَى الْمُؤْمِنِینَ» و قطعاً خداوند وعده خود را (مبنى بر پیروزى شما در جنگ احد) محقّق گرداند، زیرا که دشمن را با خواست او مىکشتید، تا آنکه سست شدید و در کار (جنگ و تقسیم غنائم) به نزاع پرداختید و از (دستور پیامبر) نافرمانى کردید، با آنکه خداوند (پیروزى و) آنچه را (از غنائم) که محبوب شما بود به شما نشان داده بود. برخى از شما خواهان دنیایند (و غنائم جنگى،) و برخى خواهان آخرت (و شهادت در راه خدا). پس آنگاه خداوند شما را از (تعقیب) آنان منصرف ساخت (و پیروزى شما به شکست انجامید،) تا شما را بیازماید، ولى از (خطاى) شما درگذشت و همانا خداوند نسبت به مؤمنان، صاحب فضل و بخشش است. (۱۵۲ آلعمران)
شرح آیه ۱۵۲ سوره آلعمران توسط حجت‌الاسلام قرائتی
ماجرای شکست در جنگ احد
در سال دوم هجرى که مسلمانان در جنگ بدر پیروز شدند، خداوند وعده داد که در جنگهاى آینده نیز پیروز مىشوند. در سال بعد که جنگ احد واقع شد، پیامبر صلى الله علیه و آله پنجاه نفر مسلح را براى حفاظت از درّهها و کوه‌ها نصب کرد. چون جنگ شروع شد، در آغاز مسلمانان حمله کرده و نفس دشمن را گرفته و آنها را شکست دادند، اما متأسّفانه در بین آن پنجاه نفر که مسئول حفاظت از کوه بودند، اختلاف شد، عدّهاى گفتند: پیروزى ما قطعى است، پس به سراغ جمع کردن غنائم برویم و عدّه کمى همچنان سنگرها را حفظ کردند. دشمنِ شکست خورده، از همان منطقهاى که بدون محافظ مانده بود حمله کرد و این بار مسلمانان ضربه سنگینى خوردند و شهداى بسیارى دادند، تا آنجا که جان پیامبر (ص) در معرض خطر قرار گرفت و بسیارى از مسلمانان پا به فرار گذاشتند.
پس از پایان جنگ، مسلمانان از پیامبر صلى الله علیه و آله انتقاد مىکردند که مگر خدا به ما وعده پیروزى نداده بود، پس چرا شکست خوردیم؟ این آیه پاسخ مىدهد که وعده خدا راست و درست بود، ولى سستى و نزاع و نافرمانى عاملِ شکست شما شد.
پیامها
۱- معناى تحقق وعدههاى خدا، نادیده گرفتن سنّتهاى الهى نیست. نصرت خداوند تا زمانى است که شما به وظیفه عمل کنید. «لَقَدْ صَدَقَکُمُ اللَّهُ وَعْدَهُ ... إِذا فَشِلْتُمْ وَ تَنازَعْتُمْ»
۲- از جمله عوامل شکست، سستى، نزاع و عدم اطاعت از فرماندهى است. «فَشِلْتُمْ وَ تَنازَعْتُمْ ... وَ عَصَیتُمْ»
۳- افراد براى هدفهاى متفاوت جنگ مىکنند. بعضى براى دنیا مىجنگند و بعضى براى آخرت. «مِنْکُمْ مَنْ یرِیدُ الدُّنْیا وَ مِنْکُمْ مَنْ یرِیدُ الْآخِرَةَ»
۴- پایدارى در نبرد، حفظ وحدت و اطاعت، نشانه آخرت خواهى رزمندگان است. «مِنْکُمْ مَنْ یرِیدُ الْآخِرَةَ»
۵- جزاى کسى که بجاى شکر نعمت پیروزى، به اختلاف و نافرمانى و سستى دامن زند، شکست است. «صَرَفَکُمْ عَنْهُمْ»
۶- عامل شکستهاى بیرونى، درونى است. شما در درون سست و نافرمان شدید، لذا در بیرون شکست خوردید. «فَشِلْتُمْ ... صَرَفَکُمْ عَنْهُمْ»
۷- شکستها، وسیله آزمایش الهى است. «لِیبْتَلِیکُمْ»
۸- هنگام تخلّف و شکست نیز از لطف خدا مأیوس نشوید. «عَفا عَنْکُمْ»
۹- ایمان، بستر و زمینه دریافت فضل خاص خداوند است. «عَفا عَنْکُمْ وَ اللَّهُ ذُو فَضْلٍ عَلَى الْمُؤْمِنِینَ»
۱۰- مؤمن را به خاطر یک خلاف نباید از صفوف اهل ایمان خارج دانست، بلکه باید از یک سو هشدار داد و از سوى دیگر با تشویق دلگرمش کرد. «عَفا عَنْکُمْ وَ اللَّهُ ذُو فَضْلٍ عَلَى الْمُؤْمِنِینَ»
آیه ۱۵۳ سوره آلعمران
«إِذْ تُصْعِدُونَ وَ لا تَلْوُونَ عَلى أَحَدٍ وَ الرَّسُولُ یدْعُوکُمْ فِی أُخْراکُمْ فَأَثابَکُمْ غَمًّا بِغَمٍّ لِکَیلا تَحْزَنُوا عَلى ما فاتَکُمْ وَ لا ما أَصابَکُمْ وَ اللَّهُ خَبِیرٌ بِما تَعْمَلُونَ» (به خاطر بیاورید) هنگامى که (در جنگ احد به هنگام فرار، از کوه) بالا مىرفتید و به هیچ کس توجّه نمىکردید، (در حالى که) پیامبر شما را از پشت سرتان فرا مىخواند (که به جاى خود برگردید). پس به سزاى آن، خداوند غمى بر غمهایتان افزود تا دیگر بر آنچه (از غنائم) از کفتان رفته یا (از آسیب و زخم) بر سرتان آمد، اندوه نخورید و (بدانید که) خداوند به آنچه انجام مىدهید، آگاه است. (۱۵۳ آل عمران)
شرح آیه ۱۵۳ سوره آلعمران توسط حجت‌الاسلام قرائتی
غمی که خداوند به سزای ناراحت کردن پیامبر (ص) بر مسلمانان وارد کرد
درباره جمله «فَأَثابَکُمْ غَمًّا بِغَمٍّ» تفسیرهاى گوناگونى مطرح شد است از جمله اینکه: «خداوند به لطف خود، غم پیروزى کفّار بر مسلمانان را جایگزین غم از دست دادن غنائم ساخت»، «خداوند به سزاى غمى که بر دل پیامبر وارد کردید، شما را دچار غم و اندوه فراوان کرد»، «خداوند به سزاى فرار از جنگ و نافرمانى از پیامبر، غمهاى فراوانى را یکى پس از دیگرى بر شما وارد کرد»،
بر اساس روایات، غم اول شکست در جنگ احد و غم دوم، تسلّط خالد بن ولید بر مسلمانان بود که موجب افزایش اندوه آنان از شکست در جنگ احد گردید.[۱]
پیامها
۱- نتیجه سستى، اختلاف و عدم اطاعت از فرماندهى؛ فرار و سراسیمگى در جبهه نبرد است. «حَتَّى إِذا فَشِلْتُمْ وَ تَنازَعْتُمْ ... إِذْ تُصْعِدُونَ»
۲- یاد نقاط ضعف، مایه بهرهگیرى از تجربهها است. «إِذْ تُصْعِدُونَ»
۳- هنگام خطر، انسان جز خودش به فکر دیگرى نیست. «لا تَلْوُونَ عَلى أَحَدٍ»
۴- فریاد رهبر، در افراد ترسو وسست ایمان تأثیرگذار نیست. «وَ الرَّسُولُ یدْعُوکُمْ»
۵- اظهار علاقه، در روز آسایش مهم نیست؛ همدلى و همراهى در روزهاى سختى نشانه دوستى واقعى است. «وَ الرَّسُولُ یدْعُوکُمْ ...»
۶- آنجا که همه فرار مىکنند، رهبر باید در صحنه بماند و فراریان را فرا بخواند. «وَ الرَّسُولُ یدْعُوکُمْ ...»
۷- یک لحظه غفلت و کوتاهى در انجام وظیفه، موجب هجوم ناگوارى‌هاى پىدرپى مىشود. «غَمًّا بِغَمٍّ»
۸- از ناگوارى‌هاى گذشته درس بگیرید و از مصیبتها و ناکامىهاى گذشته، اندوهى به دل را ندهید. «لِکَیلا تَحْزَنُوا عَلى ما فاتَکُمْ وَ لا ما أَصابَکُمْ»
پی‌نوشت
[۱]. تفاسیر برهان و راهنما
انتهای پیام/
