هدف از این برنامه، جمع‌آوری آمار مسکن برای سامان دادن این بخش مهم اقتصادی و همچنین مشخص شدن واحدهای خالی است. اگر افراد اطلاعات خود را ثبت نکنند مشمول جریمه‌هایی مانند ممنوعیت از انجام عملیات‌های بانکی و پرداخت چند برابری مالیات خواهند شد. بسیاری از شهروندانی که در روزهای گذشته برای ثبت اطلاعات مربوط املاک یا اسکان خود اقدام کرده‌اند با مشکلاتی در سامانه ثبت مواجه شده‌اند. در این گزارش تلاش کرده‌ایم با بررسی بیشترین مشکلات و سؤالات مراجعان به سایت، به آنها پاسخ دهیم.
ثبت اطلاعات مربوط به املاک فقط در سامانه‌ای که وزارت راه و شهرسازی طراحی کرده مورد قبول است و افراد نباید به سایت‌هایی که از سوی مراجع غیررسمی معرفی می‌شود و بیشتر جنبه سودجویی و اخاذی دارد، مراجعه کنند. برای خوداظهاری اطلاعات مالکیت و سکونت سامانه ملی املاک و اسکان کشور با آدرس amlak.mrud.ir توسط وزارت راه و شهرسازی طراحی شده و دارای اعتبار است. نکته مهم دیگر برای شروع ثبت‌نام این است که برای ورود به سامانه لازم است با یک شماره همراه که مالکیت آن برای کدملی شما ثبت شده باشد وارد سامانه شوید.
در سامانه اسکان و املاک، حتی کسانی که ملک خود را فروخته یا اجاره داده‌اند هم باید اطلاعات این املاک را ثبت کنند. برای ثبت واگذاری ملک در سامانه در کنار اطلاعات ملک خود در لیست املاک تحت مالکیت، گزینه ثبت واگذاری ملک باید انتخاب شود. اگر خانه در دست مستأجر است، در قسمت اطلاعات سکونت، گزینه «شخص دیگری ساکن است» انتخاب و اطلاعات مستأجر در آن وارد می‌شود. مشکل دیگر برخی مالکان برای ثبت اطلاعات این است که با اینکه خانه خالی نیست اما سامانه نشان می‌دهد خانه خالی است، در این صورت مالک باید وضعیت اقامت ملک خود را با انتخاب گزینه «ثبت یا تغییر ساکن» مشخص کند.
با اینکه داشتن کد رهگیری در معاملات مسکن ضروری است، با این حال برخی افراد که ملک را فروخته یا اجاره داده‌اند، کد رهگیری ندارند اما وارد کردن کد رهگیری برای ثبت فروش یا سکونت ملک در سامانه املاک و اسکان الزامی نیست.
مهم‌ترین مشکل افراد در وارد کردن اطلاعات در سامانه املاک، این است که بعد از ثبت نهایی، در صورت انجام اشتباه، امکان ویرایش اطلاعات را ندارد. به همین دلیل قبل از ثبت نهایی، باید اطلاعات به دقت خوانده و سپس ثبت شود. اما محمود محمودزاده، معاون مسکن و ساختمان وزارت راه و شهرسازی اعلام کرده که «بزودی امکان ویرایش اطلاعات در سامانه فراهم می‌شود و کسانی که ثبت‌نام می‌کنند تا دو ماه آینده امکان ویرایش خواهند داشت.»
بر اساس برنامه‌ای که برای ثبت اطلاعات املاک و اسکان افراد در نظر گرفته شده است کسانی که مالک دو خانه هستند اگر یکی از خانه‌ها در شهری غیر از شهر محل سکونت باشد، خالی تلقی نمی‌شود. بنابراین برای ثبت اطلاعات در سامانه، اقامتگاه اصلی اقامتگاهی است که در آن زندگی می‌کنید و اقامتگاه فرعی اقامتگاه دوم است. همچنین اگر وضعیت سکونت ملک تغییر کرده است برای ثبت آن در قسمت املاک تحت مالکیت در کنار ردیف ملک خود، روی گزینه «ثبت یا تغییر ساکن» کلیک کرده و وضعیت جدید سکونت ملک خود را ثبت کنید. اگر اقامتگاه خود را در سامانه نمی‌بینید در قسمت اقامتگاه‌ها روی گزینه «افزودن اقامتگاه»، کلیک کرده و مشخصات آن را ثبت کنید. همچنین برای تغییر اقامتگاه و حذف اقامتگاه قبلی در قسمت اقامتگاه‌ها، در کنار ردیف اقامتگاه قبلی خود، روی گزینه «اتمام سکونت» کلیک کرده و تاریخ پایان سکونت در آن را درج سپس مشخصات اقامتگاه جدید خود را ثبت کنید.
بر اساس قانون اخذ مالیات از خانه‌های خالی اگر واحد مسکونی به‌مدت ۱۲۰ روز به‌صورت متوالی یا غیر متوالی در طول سال مالیاتی خالی باشد، مشمول مالیات بر خانه خالی خواهد شد. برخی مالکان این سؤال را مطرح می‌کنند که «اگر ملکی در طول سال، ۱۲۰ روز خالی بماند، اما مالک آن را فروخته باشد، به‌طوری‌که بخشی از ۱۲۰ روز زمان خالی ماندن، در اختیار مالک اول و مابقی در اختیار مالک دوم باشد، در این صورت آیا مشمول مالیات می‌شود؟» بنابر قانون اگر ۱۲۰ روز از زمان خالی بودن در اختیار «یک مالک باشد»، مشمول مالیات خواهد بود. همچنین برخی مالکان موضوع فرسودگی را مطرح می‌کنند مثلاً چنانچه ملکی به‌دلیل فرسودگی قابلیت اجاره دادن نداشته باشد، مشمول مالیات خانه خالی است؟ بر اساس قانون، فرسودگی، دلیل برای عدم پرداخت مالیات نیست و به‌هر حال ملک مشمول مالیات خانه خالی است.
بنابراین پس از اینکه، مالک اخطار مربوط به مشمول مالیات خانه خالی بودن را دریافت کرد، باید به سامانه جهت خوداظهاری مراجعه کند. در سامانه‌ای که وزارت راه و شهرسازی طراحی کرده است نه تنها مالکان بلکه مستأجران هم باید اطلاعات خود را در سامانه درج کنند. درصورتی‌که مستأجر اطلاعات ملک را در سامانه درج نکرده باشد مالک می‌تواند با درج کد رهگیری اجاره نامه یا شناسه سند و رمز تصدیق اجاره نامه رسمی خود، از شمول مالیات خارج شود. همچنین اگر محل سکونت فرد تغییر کرد، او باید در مدت حداکثر یک ماه اطلاعات محل سکونت جدید را در سامانه ثبت کند.
در صورتی‌که مالک اقامتگاه اصلی یکی از اعضای خانوار (مثلاً همسر یا یکی از فرزندان سرپرست خانوار) است، سرپرست خانوار باید در قسمت مالکیت ملک، آن عضو خانوار را به‌عنوان مالک معرفی کند. این عضو خانوار نیز لازم است به‌صورت جداگانه وارد سامانه شده و ملک خود را ثبت کند. در این حالت، هنگام ثبت ملک شخص ساکن باید در قسمت اطلاعات سکونت گزینه «خودم ساکن هستم» را انتخاب کند.اگر هم ملکی تازه معامله شده و هنوز سند به‌نام نشده لازم است در قسمت نوع سند گزینه «عادی» انتخاب شود.
براساس قانون، مالکان واحدهای مسکونی در نقاط شهری و روستایی موظف هستند اطلاعات املاک تحت تملک خود را با تعیین نوع بهره‌برداری، در سامانه ملی املاک و اسکان کشور ثبت کنند. پس از پایان مهلت خوداظهاری(دوماه از ۱۹ فروردین تا ۱۹ خرداد) دستگاه‌های اجرایی مکلف هستند خدماتی مانند افتتاح حساب بانکی و صدور دسته چک، سیاست‌های حمایتی، یارانه‌ای و کمک معیشتی، تعویض پلاک خودرو، فروش انشعاب آب، برق، تلفن و گازطبیعی، ارسال اسناد و مدارک مانند گواهینامه، گذرنامه، مدارک خودرو، اخطاریه، ابلاغیه، ثبت‌نام مدارس در منطقه محل اقامت، استحقاق دریافت خوابگاه دانشجویی و امثال آن را فقط با اخذ کدملی و براساس کدپستی یا نشانی درج شده مربوط به اقامتگاه اصلی آنان در سامانه املاک و اسکان کشور، ارائه کنند. بنابراین اگر در سامانه املاک، اطلاعات ملکی ثبت نشود، این خدمات به شهروندان ارائه نمی‌شود.
