به گزارش خبرگزاری تسنیم از مشهدمقدس، قرآنهای موجود در کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی که از زمان ظهور اسلام تا عصر حاضر نگاشته و با انواع خط، به نقش و نگارهای زیبا در ابعاد و اشکال مختلف مزین شده، زینت بخش کتابخانه و موزه حضرت رضا(ع) است.
از دل این قرآنها که در ادوار گذشته از سوی ارادتمندان به آستان حضرت رضا(ع) وقف شده می‌توان تاریخ کتابت در اسلام از تحولی که در صنعت چاپ و نشر طی قرون گذشته به وجود آمده تا خلاقیت‌هایی را که در چاپ این کتاب آسمانی به کار رفته مرور کرد.
علاوه بر گنجینه قرآنهای خطی کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی که به عنوان بزرگترین گنجینه کتب آسمانی در جهان اسلام مطرح است، مجموعه قرآنهای چاپی این کتابخانه نیز از اهمیت فوق العاده‌ای برخوردار است.
شرایط استاندارد محیطی به لحاظ دما و رطوبت، سیستم اعلام و اطفاء حریق هوشمند و... در مخازن آستان قدس رضوی سبب شده تا زمینه اعتماد واقفان فرهنگی به این مجموعه فراهم شود تا جایی که با طیب خاطر به اهدای مجموعههای ارزشمند خود اعم از نسخ خطی، چاپ سنگی و سربی به گنجینه رضوی اقدام کنند.
واقفانی از همه اقشار
حسین خسروی معاون امور کتابخانه‌های آستان قدس رضوی در این باره می‌گوید: براساس اسناد و مستندات موجود در سال 1301 هجری قمری حدود دویست نسخه قرآن چاپ سنگی و سربی در کتابخانه مبارکه وجود داشته؛ از آن زمان تا کنون به دلیل همجواری مجموعههای نفیس و بی‌بدیل سازمان کتابخانهها، موزه‌‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی با روضه منور رضوی قرآنهای نمونه چاپی فراوانی به این مجموعه اضافه شد.
این قرآنها بیشتر وقفی و اهدایی است و تاکنون بیش از 3500 نسخه قرآن مترجم و غیرمترجم و سایر زبان‌ها در این گنجینه گرانسگ معنوی موجود است. در میان واقفان قرآنهای چاپی نام رهبر کبیر انقلاب اسلامی امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری و اقشار مختلف جامعه از شخصیت های سیاسی داخلی و خارجی، اندیشمندان و دانشمندان، کشاورزان و پیشه وران و زائران و مجاوران گرامی حضرت رضا(ع) به چشم می‌خورد.
مجموعه ای کامل از قرآنهای ترجمه شده
با افزایش تعداد قرآنهای اهدایی این سازمان از اوایل دهه 80 قرآنهای چاپ سنگی به مرکز نسخ خطی و قرآنهای زبانهای دیگر به تالار لاتین منتقل شد و سایر قرآنها در مخزن چاپی سازمان باقی ماند. ضرورت فهم قرآن برای عموم مسلمان در سراسر دنیا از یک سو و از سوی دیگر ترویج و گسترش اسلام از طریق این کتاب آسمانی، برخی را بر آن داشت که به ترجمه قرآن به زبانهای مختلف روی آورند.
بنا به گفته خسروی در حال حاضر نمونه‌هایی از قرآن به زبان های خارجی نظیر انگلیسی، فرانسه، آلمانی، چینی، روسی، اردو، همچنین سایر زبان های کشورهای دیگر مانند تاتاری، گجراتی پشتو، ترکی استامبولی، کردی، تاجیکی، اسپرانتو، پرتغالی، سندی و... در مخزن کتاب‌های خارجی کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی وجود دارد.
معاون امور کتابخانه های آستان قدس رضوی ایران را اولین کشور در میان دولتهای اسلامی معرفی می‌کند که نسبت به چاپ قرآن اقدام کرده و ادامه می‌دهد: در کنار کشورمان سایر کشورهای اسلامی و کشورهایی نظیر روسیه، آمریکا، چین، آلمان و... نیز در زمینه چاپ کلام الله مجید اقدام کرده اند.
خسروی در این زمینه به برخی از قرآنهای چاپ سربی نفیس به زبان های دیگر نظیر ترجمه قرآن به زبان فرانسه از (Biberstein-Kazimiriski) محل نشر پاریس سال چاپ 1857 میلادی، ترجمه قرآن به زبان انگلیسی از جرج سیل محل نشر لندن سال چاپ 1869 میلادی، ترجمه قرآن به زبان روسی از سابلوکوف محل نشر قازان سال چاپ 1907 میلادی اشاره دارد.
انواع خطوط در قرآنهای چاپی
در مجموعه مخزن چاپی کتابخانه رضوی، قرآن ها با اندازه‌های مختلف در قطع‌های رحلی، سلطانی، جیبی، وزیری، رقعی، جانمازی، عمامه‌ای، پالتویی، طوماری و... به چشم می‌خورد. در میان خطوط استفاده شده در قرآنهای چاپی به انواعی از خط مانند نسخ عربی، ایرانی، عثمانی، پاکستانی، مغربی، خط نستعلیق، ریحان، کوفی، ثلث و اخیراً خطوط کامپیوتری اشاره دارد. برخی از خطوط مانند خط ریحان که شبیه به خط مُحَقَّق است بیشتر در نسخ خطی و بین سدههای سوم تا پنجم هجری در کنار خط کوفی برای نگارش متن قرآن به‌کار می‌‌رفتند و در مسیر تاریخ تحول و تطور خط به تدریج کاربرد خود را از دست داده اند.
آرایه‌های هنری در قرآنهای چاپ سربی
معاون امور کتابخانه‌های آستان قدس رضوی درباره مجلد قرآنهای سربی به استفاده از موادی همچون مقوای سخت، چوب، چرم، صدف، سنگ مرمر و... اشاره دارد که با انواع طرح و نقش‌‌های هنری زیبا و مناسب با آیات وحی در آن استفاده شده؛ در طول تاریخ به احترام کلام الله قرآن مجید و تجلید آیات الهی صحافان، کتابداران، مرمت کاران هیچگاه از چرم ساغری(چرم استر) بدین منظور استفاده نکرده‌‌اند.
همچنین برای آرایش و تذهیب جلد و صفحات قرآنها از نقوش کتیبه، شمسه، ترنج و سرترنج و تصاویر گل و برگ ختایی، اسلیمی و... استفاده شده است. اگر دقت کنیم متوجه خواهیم شد که حتی هنر تشعیر جز در موارد استثنائی برای تزیین قرآن به کار نرفته است. مگر در حاشیه جلدهای قرآنی که آن هم قطعاً از صور حیوانی پرهیز شده و صرفاً اشکال هندسی و گیاهی به کار رفته؛ علاوه بر تنوع جلدها برخی از قرآنها داخل صندوقچه مخصوص همان قرآن نیز نگهداری میشوند.
قدیمیترین قرآن چاپ سربی
خسروی به یکی از قدیمیترین قرآنهای چاپ سربی ایران در این مجموعه اشاره دارد که به قرآن «معتمدی» شناخته شده و در سال 1242 قمری(1205ش) منتشر شده؛ قرآن 14 سطری چاپ شده به سال 1246 قمری از دیگر نسخ چاپ سربی قدیمی این مرکز به شمار می‌رود.
علاقه‌‌مندان و پژوهشگران این حوزه علاوه بر مراجعه به دو کتاب مرجع فهرست توصیفی قرآنهای چاپی نفیس کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی تالیف رسول سعیدی زاده و فهرست توصیفی و کتابشناسی قرآن به زبان های دیگر از حمیدرضا منتظر ابدی می‌‌توانند برای تحقیق و پژوهش و استفاده از این مجموعه قرآن ها به مخزن کتاب های چاپی و کتابخانه تخصصی علوم قرآن و حدیث کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی مراجعه کنند.
در حال حاضر به دلیل تعطیلی کتابخانهها و شیوع مجدد ویروس کرونا این امکان فراهم است تا منابع مورد نیاز تحقیق و پژوهش مراجعان از طریق کتابخانه دیجیتال آستان قدس رضوی در قالب ارائه خدمات تحویل مدرک ارسال شود.
انتهای پیام/282/ ز
