ابوالفضل خدائی: سیامک کاکایی کارشناس مسائل ترکیه درباره اظهارات اخیر رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه به خبرآنلاین گفت: رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری ترکیه روز جمعه در باکو و طی مراسم رژه پیروزی قطعه شعری را به زبان آورد که معنی فارسی آن بدین شرح است: ارس را جدا کردند/با سنگ و شن سیر کردند (پر کردند)/من از تو جدا نمی شدم/با زور جدا کردند /ای لاچین جان لاچین/من قربانت شوم لاچین.
قسمتی از آن مربوط به آراز یا ارس بود که قطعه فولکلوریک محسوب می شود. داستان آن به مردمان دو سوی ارس برمی گردد و گفته می شود به دوران جنگ های روس با ایران مربوط است. این شعر را نیز می توان یک حسرت نامه درباره سرزمینی دانست که از خاک ایران جدا شده است. در این مراسم رجب طیب اردوغان همچنین قطعه شعری را درباره قره باغ خواند که بخشی از آن مربوط به شاعر مشهور آذربایجانی بختیار وهاب زاده است. »
کاکایی با اشاره به نوع شعر خوانی اردوغان افزود: « مهمتر از همه و صرفنظر از این اشعار مشی شخص اردوغان در مراسم مختلف است که گاهی از اشعار و استعاره های ادبی استفاده می کند. پیش تر در مناسبت هایی هم اشعار فارسی خوانده است و خود سبکی در سخنوری رجب طیب اردوغان است و تازگی ندارد. اما آنچه که در شبکه های اجتماعی، رسانه های جمعی، افکار عمومی و در بین سیاستمداران مورد توجه قرار گرفت قطعه شعر درباره آراز یا ارس بود که اردوغان با حرارت و تهییج کنندگی ویژه ای خواند و تصاویر تلویزیونی هم نشان داد که الهام علی اف رئیس جمهور آذربایجان را هم تحت تاثیر قرار داد. برداشت ها از این شعر اینگونه بود که انتخاب و خوانش این قطعه شعر نه از جنبه ادبی بلکه باری سیاسی داشته است و به سرعت در ایران نخست با واکنش افکار عمومی در شبکه های اجتماعی و سپس در سطوح سیاسی مواجه شد و توئیت دکتر ظریف وزیر امورخارجه ایران جلوه دیگری به آن داد و نهایتا برآیند کلی به منزله دخالت در امور ایران قلمداد شد که و تمامیت ارضی ایران را نادیده گرفته است. واکنش ها و حواشی نسبت به این موضوع موجب شد تا وزارت امور خارجه ایران سفیر ترکیه را احضار کند. اقدامی که در ادامه متقابلا از سوی ترکیه نیز انجام شد.»
این کارشناس مسائل ترکیه در تحلیل چرایی این تحولات بیان کرد: « لازم است نگاهی به سیاست خارجی ترکیه در سالهای اخیر داشته باشیم و بررسی کنیم که آیا خوانش این گونه از اشعار امری تصادفی و یا یک روش هدفمند بوده که از سوی رئیس جمهوری ترکیه به کار گرفته شده است. اگر از منظر تقویت ملی گرایی در سیاست داخلی و خارجی سالهای اخیر ترکیه به انتخاب و خوانش شعری رئیس جمهوری ترکیه بنگریم، بی درنگ برداشتی سیاسی مبتنی بر رگه های قوم گرایی به ذهن می رسد. از این دیدگاه، این شعر با هدف از سوی اردوغان خوانده شده است و ممکن است نوعی فرصت طلبی از موقعیت زمانی و مکانی برای بیان و طرح یک مفهوم ذهنی بوده باشد. لازم است که گفته شود درسالهای اخیر در پی ائتلاف جناح ملی گرای حرکت ملی به رهبری دولت باغچلی با حزب عدالت و توسعه، رویکردهای ملی گرایانه این حزب و دولت ترکیه پر رنگ تر شده است. چنانچه یک جنبه مهم حمایت های ترکیه از جمهوری آذربایجان در جنگ قره باغ در این بستر قابل فهم است. با بررسی این موضوع از منظر دیگر و با نگاه به رویکرد نظامی گرایانه و ماجراجویانه ترکیه در منطقه در می یابیم که سیاست خارجی این کشور سمت و سوی جدیدی پیدا کرده است. حضور نظامی ترکیه در لیبی، اشغال بخشی از خاک سوریه، حضور نظامی در شمال عراق، امضای قراردادهای نظامی با برخی کشورها مانند قطر و پایگاه هایی که این کشور در شمال آفریقا دارد همگی نمونه بارز این ماجراجویی ها هستند. در آخرین مورد نیز می توان به حمایت تمام قد ترکیه از جمهوری آذربایجان در بازپس گیری مناطق اشغالی از ارمنستان اشاره کرد.»
این کارشناس در ادامه با اشاره به مرام و مسلک رئیس جمهور ترکیه و روحیه جنگ طلبی او در ادامه بیان داشت: «اردوغان در مراسم رژه پیروزی در باکو همچون یک فرد پیروز در این سخنرانی شرکت کرد و تلاش داشت برای تهییج افکار عمومی یا مخاطبان خود در این مراسم، از اشعار و موضوعات حماسی استفاده کند. بر این اساس از شعرخوانی رجب طیب اردوغان در این مراسم می توانیم دو مفهوم را استنباط کنیم: در ترکیه و در نتیجه سیاست های اردوغان هویت خواهی رشد بیشتری نسبت به گذشته پیدا کرده و به قوم گرایی در صحنه بیرونی آن توجه بیشتری شده است.
مساله دیگر که باید بدان اشاره داشت این است که اشعار شاعران دارای مضامین مختلف از جمله، دینی، عاطفی، ادبی، سیاسی و سرزمینی است. از همین رو ارس یک نماد سرزمینی به شمار می رود و حساسیت ها به چنین مسائلی امری طبیعی بوده است که از آن به نوعی مداخله در امور ارضی ایران برداشت شده و واکنش افکار عمومی بسیار هیجانی و پرسرعت تر از محافل سیاسی بوده است و دامنه حساسیت ها در داخل ایران از این جنبه مهم به شمار می آید.»
سیامک کاکایی کارشناس مسائل ترکیه در نهایت به خبرآنلاین گفت: «شاید مهمترین پیام واکنش های تند جامعه ایرانی به سخنان اردوغان این باشد که مفاهیم حتی در سروده های فولکوریک دارای بار معنایی و تاریخی است و نمی توان از کنار آن به سادگی گذشت. شاید هم از عالی ترین مقام ترکیه انتظار نمی رفت که نسبت به حساسیت و ملاحظات مردمان کشور همسایه و دیوار به دیوار خود بی تفاوت باشد. آن هم همسایه ای با پیشینه تاریخی که دست کم در ۴۰۰ سال اخیر تقابلی نداشته اند. ایران و ترکیه دو کشوری مهم منطقه از روابط پایدار و دیرینه ای برخوردار هستند؛
در موضوع چشم انداز روابط ترکیه و ایران تلاش برای تقویت مناسبات امری ضروی است و باید به انگاره ها و حفظ حرمت هویت ها و اصل همجواری اهتمام ویژه ای داشت که به نوبه خود حائز اهمیت است. پیوستگی و پیوندهای عمیق دو کشور و پایداری روابط همگی مزیت هایی هستند که باید به آن تکیه کرد. انتظار می رود که مقامات ترکیه روشنگری بیشتری داشته باشند تا این وضعیت در آینده تکرار نشود که خروش ارس چنین می سراید.»
>>> بیشتر بخوانید:
تماس وزیرخارجه ترکیه با ظریف پس از اظهارات جنجالی اردوغان
ادعای العربیه: ترکیه در آستانه انفجار است
310311
