انجام ۲۲۵ طرح پژوهشی طی یک سال گذشته

به گزارش خبرنگار حوزه میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی گروه علمی فرهنگی هنری خبرگزاری صدا و سیما به نقل از روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، خانم منیژه هادیان دهکری با تبریک آغاز هفته پژوهش به همه محققان حوزه میراث فرهنگی و گردشگری گفت: در حالی هفته پژوهش امسال را برگزار می‌کنیم که همچنان همه گیری کووید ۱۹ زندگی ما را تحت تأثیر خود قرار داده و موجب شده روال عادی جدیدی را تجربه کنیم، اما این شرایط سخت فرصت‌هایی را نیز ایجاد کرد که بتوانیم فارغ از محدودیت‌های مکانی داشته‌های علمی و تخصصییمان را با استفاده از فضای مجازی با یکدیگر به اشتراک بگذاریم.
وی ادامه داد: برگزاری ۶۴ سخنرانی وبیناری از طرح‌های پژوهشی از آغاز ماه آذر و به مناسبت فرارسیدن هفته پژوهش از جمله آن بوده است.
هادیان تصریح کرد: با توجه ویژه به اسناد بالادستی و اولویت‌های کلان کشوری همچون برنامه ششم توسعه و همچنین اولویت‌های وزارت متبوع یعنی توجه ویژه به گردشگری مبتنی بر بومگردی با موافقت و تصویب شورای پژوهشگاه و هیات امنای آن در سال ۱۳۹۸ اولویت پژوهش‌ی این پژوهشگاه بر استان‌های جنوب شرق یعنی سیستان و بلوچستان و کرمان معطوف شد علاوه بر این انجام طرح‌های پژوهشی بنیادین و کاربردی در راستای شناخت، معرفی، احیاء و حفاظت از آثار از دیگر فعالیت‌های حاکمیتی پژوهشگاه و منطبق بر اولویت‌های معاونت میراث فرهنگی در دستور کار قرار گرفت.
وی با اشاره به اینکه در همین ارتباط با برقراری ارتباط و یا انعقاد تفاهم‌نامه‌های لازم با سایر دستگاه‌های دولت همچون معاونت‌های توسعه روستایی و مناطق محروم و امور زنان و خانواده نهاد ریاست جمهوری، موسسه پژوهش‌های برنامه ریزی، اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی وابسته به وزارت جهاد کشاورزی و مرکز ملی فرش ایران تلاش شد تا با همافزایی و بهره برداری از ظرفیت‌های موجود در کشور امکان تحقق اهداف پیش‌بینی شده فراهم شود افزود:طی سال پژوهشی گذشته پژوهشگاه تعداد ۱۳۷ طرح پژوهشی موظفی و ۸۸ طرح پیمانی را انجام داده است.
هادیان در تشریح فعالیت‌های پژوهشگران و پژوهشکده‌های زیرمجموعه این پژوهشگاه گفت: با عنایت به اسناد بالادستی و اولویت‌های کلان کشوری همچون برنامه ششم توسعه و همچنین اولویت‌های وزارت متبوع یعنی توجه ویژه به گردشگری مبتنی بر بومگردی و در راستای توسعه روستایی و اشتغالزایی، خصوصا در مناطقی که معضل خشکسالی و افزایش روستا‌های خالی از سکنه تهدید جدی برای آن‌ها محسوب می‌شود، همین امر موجب گردید که با موافقت و تصویب شورای پژوهشگاه و هیات امنای آن در سال ۱۳۹۸ اولویت پژوهش‌ی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری در استان‌های جنوب شرق یعنی سیستان و بلوچستان و کرمان قرار داده شود. علاوه بر این انجام طرح‌های پژوهشی بنیادین و کاربردی در راستای شناخت، معرفی، احیاء و حفاظت از آثار از دیگر فعالیت‌های حاکمیتی پژوهشگاه و منطبق بر اولویت‌های معاونت میراث فرهنگی در دستور کار بوده است.
خلاصه فعالیت‌های پژوهشی، گروه‌های پژوهشی، پژوهشکده‌ها و سایر واحد‌های مربوطه را معاون پژوهشی این پژهشگاه به شرح ذیل اعلام کرد:
۱- طی یک سال گذشته یعنی از آذر ۱۳۹۸ تا آذر ۱۳۹۹، ۱۴۹ مجوز برای بررسی‌های باستان‌شناسی، کاوش و گمانه‌زنی به منظور تعیین عرصه و حریم، گمانه‌زنی استعلامی و مطالعات طرح‌های عمرانی صادر شده است که ۴۱ مورد آن مربوط به طرح‌های شناسایی و بررسی‌های باستان شناختی مرتبط با تهیه پیوست تخصصی برای طرح‌های عمرانی و توسعه‌ای، موضوع ماده ۱۰۰ قانون برنامه ششم توسعه بوده است.
۲- یکی از پروژه‌های حائز اهمیت و مورد اولویت وزارت طی سال‌های گذشته تهیه سامانه نقشه باستان شناسی بوده است که با تلاش‌های زیاد این سامانه طراحی و به مرحله بهره برداری رسیده و ورود اطلاعات در آن در حال انجام است.
۳- با عنایت به بند ب ماده ۹۸ قانون برنامه ششم توسعه که تاکید بر شناسایی و مستندنگاری آثار ملموس و ناملموس، و در ادامه فعالیت‌های انجام شده در سال گذشته با اولویت خراسان جنوبی تهیه و تکمیل مدخل‌های مربوط به اطلس‌های مردم شناسی زبان شناسی و هنر‌های سنتی در استان‌های هدف با تلاش همکاران در همین پژوهشکد‌ها صورت گرفته است. گرد آوری و تکمیل اطلاعات آوا نویسی زبان‌های استان کرمان یکی از دستاورد‌های این اطلس‌ها می‌باشد.
۴- اهمیت توجه به زبان مادری و عوامل مختلف تهدید کننده آن از جمله خطر خشکسالی و خالی شدن روستا‌ها از سکنه‌های خود در مناطق محتلف کشور طرحی با عنوان زبان و گویش‌های در معرض خطر در دستور کار متخصصان زبان را قرار داد که مطالعات مربوط به آن در استان‌های جنوب شرق آغاز و در حال انجام است.
۵- هنر‌های سنتی با پیشینه طولانی در تاریخ کشور منعکس کننده فرهنگ سنتی، بینش و اعتقادات ایرانی- اسلامی این مرز وبوم هستند. موضوع مستند نگاری و احیا هنر‌های سنتی علاوه بر حفاظت آن‌ها نقش مهمی در توسعه بوم گردی واشتغالزایی ایفا می‌کنند در این خصوص تعدادی از کارگاه‌های سنتی احیا و به بهر‌ه برداری رسیدند که دستگاه بافت مخمل هفت رنگ و دستگاه پارچه بافی خانگی با بافت زربفت و ساز سنتی قیچک استان سیستان و بلوچستان و احیاء شیوه چاپ کلاغه‎ای روسری‎های لری (گل ونی) از آن جمله می‌باشند.
۶- در راستای تهیه بانک اطلاعات هنرمندان، طی سال گذشته ۲۲۷ مصاحبه با هنرمندان شناسایی شده صورت گرفته و اطلاعات آن‌ها وارد سامانه شده است. علاوه بر این در جهت حمایت از هنرمندان و ایجاد ساز و کار‌های ترویج کارآفرینی، توسعه و بهبود کسب و کار‌های کوچک سند سیاستی اقتصاد هنر‌های سنتی با همکاری متخصصان مختلف اقتصاد و پژوهشگران هنر‌های سنتی تهیه شده است.
۷- از دیگر اطلس‌های در دست تهیه در سال جاری اطلی میراث طبیعی استان‌های کرمان و سیستان و بلوچستان بر پایه اطلاعات جغرافیایی GIS .. (اطلاعات تولید شده در طرح اطلس‌ها و بانک‌های اطلاعاتی یکی از منابع مهمی در راستای ایجاد اقامتگاه‌های بومگردی خواهند بود.)
۸- در همین ارتباط ضمن تهیه پرونده ثبت سه روستای بارگدن، کوچکدام، کددپ سفیدکوه مکران در منطقه سفید کوه در نیک شهر و روستای الگن طرح‌های پژوهشی مردم شناسی، زبان شناسی و هنر‌های سنتی به منظور ایجاد اقامتگاه‌های بومگردی و توسعه این روستا‌ها تصویب و در حال انجام می‌باشد.
۹- علاوه بر این همکاری با بنیاد الگن در جهت احیای جنگل‌های بلوط حوزه زاگرس و روستای الگن به عنوان بخشی از میراث طبیعی منطقه نقش مهمی در حفاظت جنگل‌ها یعنی موضوع بند ب ماده ۱۰۰ برنامه ششم در جهت ساماندهی گردشگری جنگل‌های شمال و شمال غرب کشور و زاگرس خواهد داشت.
۱۰- از آنجا که ایجاد اقامتگاه‌های بومگردی مبتنی بر حفظ محیط زیست، توجه به ارزش‌های فرهنگی و بومی هر منطقه میباشد لذا اقامتگاه‌های بومگردی در مناطق مختلف اقلیمی ایران نیازمند دستور العمل‌های خاص خود می‌باشند که بر همین اساس طرح پژوهشی با عنوان تدوین استاندار‌های بوم گردی به تفکیک چند اقلیم و معماری در ایران نیز برای استان‌های جنوب شرق به اجرا درآمد.
۱۱- با ثبت کویر لوت در فهرست میراث جهانی توسط معاونت میراث فرهنگی زمینه تعریف و تبیین طرح پژوهشی با هدف دست‌یابی به یک روش‌شناسی مناسب برای تدوین دستورالعمل بهره‌برداری پایدار از میراث‌های طبیعی ثبت شده در کشور و با استفاده از پشتوانه‌های قانونی میراث‌طبیعی و با توجه به شرایط ایران فراهم و طرحی با عنوان دستورالعمل بهره برداری پایدار از میراث طبیعی ثبت شده با تاکید بر اثر ثبت جهانی لوت آغاز به کار کرد.
۱۲- با توجه به شناخت الگو‌های منظری کشاورزی که از اهمیت زیادی در توسعه پایدار و حفظ منابع زیستی کشور دارد ثبت ملی ۸ الگوی میراث کشاورزی که پیش از این شناسایی و مستندنگاری شده بودند با همکاری معاونت محترم میراث فرهنگی انجام شد که با انعقاد تفاهمنامه همکاری با موسسه جیاس مقدمات ثبت شناسایی سیستم‌های میراث کشاورزی مهم جهانی در منطقه جنوبی ایران در فهرست میراث جهانی فراهم شده است.
۱۳- استعلام اولویت‌های معاونت میراث فرهنگی در وزارت منجر به تعریف و اجرای طرح‌های پژوهشی از جمله دستورالعمل تعیین حریم بنا‌های تاریخی، شیوه‌های سنتی حفاظت از باغ‌ها بر اساس متون و اسناد تاریخی و همچنین طرح‌های مطالعه پیرامون جزییات اجرایی بنا‌ها و سازه‌های سنتی خشتی، سنگی، آجری و چوبی شد.
۱۴- طی سال‌های اخیر شاهد حوادث طبیعی و انسان‌ساخت در ایران و جهان بودیم که ضرورت هر چه بیشتر مدیریت مواجهه با حوادث تهدید کننده بنا‌های تاریخی در کشور را نشان می‌دهد. در همین ارتباط طرح‌های پژوهشی در خصوص موضوع بحران‌های آتش سوزی و زلزله تعریف و اجرا شده است. در همین ارتباط دومین همایش تخصصی توانمندسازی میراث معماری و شهری در برابر زلزله در بهمن سال گذشته برگزار شد و سومین همایش آن نیز در اسفند سال جاری پیش بینی شده است.
۱۵- بحران پاندمی کرونا نیز که همچنان جهان درگیر آن می‌باشد از همان روز‌های اول مورد توجه پژوهشگاه برای بررسی تاثیرات اجتماعی و فرهنگی شد و برگزاری همایش ملی پیامد‌های اجتماعی و فرهنگی کرونا بر حوزه‌های میراث فرهنگی، گردشگری، صنایع‌دستی و فرهنگی خلاق و هنر‌های سنتی (با مشارکت پژوهشگاه میراث فرهنگی، پژوهشگاه هنر و ارتباطات و پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در این خصوص در دستور کار قرار گرفت که تاکنون ۵۳ نشست تخصصی در این زمینه برگزار شده است. علاوه بر این انتشار ویژه نامه نشریه پژوهش گردشگری با موضوع گردشگری پسا کرونا و همچنین فیلم‌های آموزشی و دستورالعمل‌های لازم برای محیط‌های موزه‌ای و فعالیت در محوطه‌های باستانی در دوران همه گیری کرونا جهت بهره برداری متخصصان مربوطه تهیه گردید.
۱۶- بند ب ماده ۹۸ قانون برنامه ششم توسعه توجه به حفاظت از آثار در حوزه ایران فرهنگی را مورد تاکید قرار داده است. اجرای طرح‌های پژوهشی و برنامه‌های فرهنگی مثل برگزاری نمایشگاه پژوهشی با عنوان «نقش ایران و زبان فارسی در گسترش مساجد جهان» در پاکستان از جمله کتاب‌های منتشر شده این حوزه کتیبه‌های بخارا، و جمهوری آذربایجان است.
۱۷- خوشبختانه حتی در دوران کرونا بخشی از فعالیت‌های بین‌المللی دیگر نیز از طریق انعقاد قرارداد و به اجرا درآوردن طرح‌های پژوهشی با کشور‌های آلمان، ایتالیا، استرالیا و فرانسه همچون:
پروژه‌های تحت حمایت بنیاد پژوهش آلمان DFG
همکاری با پروژه معدن نمک چهرآباد زنجان
ششمین فصل پژوهش مشترک باستان‌شناسی در منطقه جیرفت استان کرمان با همکاری دانشگاه توبینگن آلمان
مطالعات باستان‌شناسی مشترک شهر سوخته با همکاری دانشگاه سالنتو ایتالیا
۱۸- با عنایت به ۴ میلیون شی در ۷۱۱ موزه در کشور و اولویت توجه بیش از پیش حفاظت و نگهداری از این آثار و در ادامه تحقیقات صورت گرفته در خصوص تهیه دستور العمل‌های لازم و همچنین ارزیابی شرایط محیطی نگهداری از آثار در موزه‌های استانی در سال گذشته، انجام پایش و سنجش کیفیت شرایط محیطی در قالب پروژه موزه سبز و اولویت‌های سال جاری این مطالعات در ۵ موزه در استان سیستان و بلوچستان و ۹ موزه در کرمان آغازشد. خوشبختانه با تلاش‌های صورت گرفته و به استناد فعالیت‌های گسترده در این حوزه طی سال‌های گذشته که موجب گردید اهمیت موضوع برای مسئولین روشن شود پروژه موزه سبز تبدیل به بک برنامه با ردیف بودجه مربوطه در سازمان برنامه و بودجه ثبت شد.
۱۹-یکی از چالش‌های حفاظت و مرمت آثار مجسمه‌های حجیم شهری و روباز از جمله مجسمه نادر می‌باشد که طی دو سال گذشته در قالب طرح پژوهشی با همکاری متخصصان مختلف در دانشگاه ها، اداره کل استان خراسان رضوی و اداره کل موزه‌ها در وزارت متبوع فاز سوم آن نیز انجام و وارد اجرای اقدامات حفاظت و مرمتی شده است.
۲۰- در سال پژوهشی گذشته نیز بخش‌های آزمایشگاهی به ارایه خدمات آزمایشگاهی به سایر بخش‌ها و مراکز داخل و خارج از پژوهشگاه نیز پرداختند که طبق آمار حدود ۲۰۳۸ آزمایش بر روی ۷۷۶ نمونه صورت گرفت است.
۲۱-ماحصل اجرای طرح‌های پژوهشی در این سال تبدیل به ۲۳۲ مقاله و ۳۷ عنوان کتاب در حوزه‌های تخصصی مختلف پژوهشگاه گردید. چاپ انتشار ۳۳ شماره از ۱۶ نشریه از دیگر دستاورد‌های فعالیت‌های پژوهشی سال ۹۹-۹۸ بوده است. کتابشناسی مطالعات میراث فرهنگی دو استان کرمان و سیستان و بوچستان با یکی از اقدامات ارزشمند در سال گذشته بوده است.
شایان ذکر است در این میان ۵ عنوان کتاب به عنوان کتاب‌های برگزیده سال معرفی شدند.
۲۲- ثبت عروسک‌های بومی استان‌های کرمان و سیستان وبلوچستان، انتشار افسانه‌های بومی کرمان و سیستان وبلوچستان و برگزاری کارگاه‌ها و نشست‌های مرتبط با کودک و نوجوان برای آشنایی با موضوع میراث فرهنگی بخشی از فعالیت‌های حوزه در پژوهشگاه بوده است.
۲۳- تلاش برای دستیابی به مرکز اسناد و توسعه کتابخانه دیجیتال جهت دسترسی سریع و آسان و غیر حضور متخصصان با توسعه پایگاه مقالات نشریات تخصصی فارسی و لاتین، راه¬اندازی سایت اسناد باستان¬شناسی و اتصال ۶۴۵۶ فایل دیجیتال هر رکورد به اطلاعات توصیفی آن و نمایه سازی و ورود اطلاعات ۲۰۳۶ نقشه در پایگاه نقشه‌ها از جمله فعالیت‌های صورت گرفته در این حوزه بوده است.
۲۴-از دیگر فعالیت‌های پژوشگاه میتوان به همکاری با پروژه تنقیح قوانین و مقررات وزارت متبوع و ابعاد حقوقی میراث فرهنگی نیز اشاره کرد.
۲۵- ارزیابی، برنامه ریزی و نظارت از طریق برگزاری جلسات متعدد و تهیه شیوه نامه‌ها و گزارش گیری منظم به تسریع و بهبود کیفیت فرایند‌ها و عملکرد‌های پژوهشی بخش دیگری از فعالیت‌های سال گذشته بوده است بطوریکه طی یک سال گذشته با برگزاری ۱۸ جلسه شورای تخصصی از میان ۱۱۰ طرح موظفی پیشنهادی تعداد ۸۳ طرح برای اجرا به تصویب رسیده است. علاوه بر این ۸ عنوان شیوه نامه نیز تهیه و تصویب شده است.
۲۶- همچنین با استفاده از راهبرد‌های لازم همچون حمایت از رساله‌های دکتری و بهره‌گیری از نخبگان وظیفه تلاش شده است به اجرای اولویت و نیاز‌های پژوهشی و پوشش کمبود نیروی انسانی متخصص در حوزه‌های مختلف کمک گردد؛ لذا در سال گذشته تعداد ۷۶ طرح نخبگان وظیفه تعریف و ۱۹ عدد آن‌ها به اتمام رسید. طرح‌های مرتبط با زمین لرزه، ملات‌های مرمتی مورد نیاز در محوطه پاسارگاد و نقش آهن در ساخت تسلیحات نظامی در گذشته بوده است.
۲۷- سامان‌دهی و به روز رسانی پرونده‌های اعضای هیأت علمی در راستای ترفیع و تبدیل وضعیت همکاران هیات علمی از دیگر فعالیت‌های صورت گرفته در این حوزه بوده است تا راه برای ارتقاء این همکاران و پژوهشگاه هموار گردد. در سال گذشته و تاکنون ۷۷ پرونده ترفیع همکاران مراحل فرآیند آن طی شده و مورد بررسی قرار گرفته است.
برگزاری دوره دانش‌افزایی و توانمندسازی اعضای هیأت علمی با عنوان «مهارت‌های اساسی درباره روش و مدیریت کیفی تحقیق» با همکاری پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک).