به گزارش خبرنگار کتاب و ادبیات خبرگزاری فارس، به اعتراف همه دانشمندان، نویسندگان و ادیبان عرب و غیرعرب، نهج‌البلاغه حضرت علی(ع) بعد از قرآن کریم، فصیح‌ترین و بلیغ‌ترین متن به زبان عربی است که بشر شاهد آن بوده است؛ مجموعه‌ای بی‌نظیر که حکمت‌های ژرف و ارزش‌های انسانیِ متبلور در علم اخلاق را با فلسفه تاریخ و سیاست درست، درهم آمیخته و به زیباترین و شیواترین شکل ممکن آن را در مسیر چشم‌انداز بشری عرضه کرده است و سیّد رضی، آن غوّاصِ گوهر‌شناس اقیانوس واژه‌ها، آن‌ها را به‌صورت کنونی گزین کرده و به ما عرضه داشته است.
جای تأسف است که این گوهر بی‌مانند، هنوز در میان شیعیان آن امام همام، مجهول و قدرناشناخته مانده است؛ چه رسد به آنان که از شناخت نور مقدس علوی نیز غافل‌اند. در این میان، باید تلاش‌های بی‌دریغ شارحان و مترجمان این عرصه را ارج نهاد که برای رساندن کلام مولا به چشم و جان مخاطبان در طول تاریخ در تلاش بوده‌اند.
یکی از افرادی که به تازگی ترجمه و شرح نهج‌البلاغه را به رشته تحریر در آورده، حجت‌الاسلام علی رهبر است؛ او عضو هیئت علمی گروه معارف اسلامی دانشگاه صنعتی اصفهان بوده که سال‌هاست در حوزه و دانشگاه به تربیت جوانان و تالیف آثار ارزنده مشغول هستند.
مجموعه پنج جلدی «بر شانه‌های اقیانوس» شرحی، جامع و درعین‌حال کوتاه از نهج‌البلاغه را به رشته تحریر در آورده که دو جلد از آن در انتشارات کتاب جمکران به چاپ رسیده است ؛ اثری موجز و مفید برای ارتباط بیشتر نسل جوان با سخنان فوق‌بشری امیر بیان(ع). به همین مناسبت در خصوص نهج‌البلاغه، ارتباط جوانان با نهج‌البلاغه و تالیف جدید حجت‌الاسلام رهبر با او به گفتگو نشستیم.
* یکی از محورهای فعالیت شما، نهج‌البلاغه است. ارتباط با نهج‌البلاغه از کجا نشات می‌گیرد؟
از سال ۱۳۵۳ شمسی، شوق زیادی در شناخت قرآن و نهج‌البلاغه داشتم و اکنون پس از گذشت بیش از چهار دهه، همان اشتیاق را در خود فروزان می‌بینم. ژرفای نورانی این دو کتاب، صفای ویژه‌ای را در پژوهش و نوشتن، ارزانی داشته و اندوهناک روزی هستم که توفیق این کار از من گرفته شود. اعتقاد استواری داشته و دارم که آشنایی با قرآن و نهج‌البلاغه در کنار یکدیگر، کار مطلوبی را سامان می‌دهد. ما در هر سطر از کلام امیرالمؤمنین، کتاب خدا را می‌بینیم و صفای قرآن را در نهج‌البلاغه و صفای نهج‌البلاغه را در قرآن احساس می‌کنیم. حضرت امیر شاگرد و گنجینه‌بان علوم رسول خدا، دروازه شهر دانش آن حضرت و دست‌پرورده نبی اکرم بودند و چنین صفایی از ایشان شگفت نیست. به‌همین‌دلیل، باید نهج‌البلاغه را نازله روح امیرالمؤمنین(ع) و تجلی‌گاه ویژگی‌های آن حضرت دانست. نهج‌البلاغه بخشی از تمام پیام‌های تفسیری امام است که اندوخته انسان‌سازی ما خاکیان است.
* سالیان زیادی است که در دانشگاه و جلسات با جوانان نشست و برخواست دارید و بر خوانش و ارائه نهج‌البلاغه تاکید دارید. ضرورت مطالعه و انس با نهج‌البلاغه برای جوانان چیست؟
بزرگ‌ترین آفت جوان، رویگردانی از مبانی مذهبی و سست‌بنیادی اخلاق و انحراف از بینش درست سیاسی است. دشمن در این زمینه خواب‌هایی تعبیرنشده دارد. راهکار مبارزه با این آفت و دشمنی، عرضه پاکیزه، منطقی و جذابِ معارف ناب، یعنی قرآن و حدیث و به‌ویژه نهج‌البلاغه، به نسل جوان است.
* به کتاب «برشانه‌های اقیانوس» برسیم تا به حال دوجلد از آن منتشر شده است؛ شروع نگارش این اثر از کجا شکل گرفت؟
ما در سالیان گذشته سلسله‌بحث‌هایی داشته‌ایم که یکی از بحث‌های دامنه‌دار آن، مروری از آغاز تا پایان نهج‌البلاغه بود.
در آغاز بنا شد مجموعه ۲۶۰ بخشی آن مباحث، به کتابی مناسب تبدیل شود، اما در آبان‌ماه ۱۳۹۷، برخی از دوستان پیشنهاد دادند با توجه به نیاز شدید نسل امروز و تجربه چهل ساله بنده در تدریس حوزه و دانشگاه و هم‌زبانی با ادبیات جوانان، ترجمه‌ای روان و شرحی راه‌گشا از نهج‌البلاغه نوشته شود. من هم نیز پس از تأمل و تفأل به قرآن کریم، کار را در بیستم آبان‌ماه ۱۳۹۷ آغاز کردم و در این مدت، دست یاری خدا را همواره احساس کرده‌ام. تا به حال دو جلد منتشر و به شرط توفیق، این مطالب تا پایان نهج‌البلاغه و در پنج مجلد ارائه خواهند شد.
* ویژگی‌های این اثر و وجه تمایز آن با سایر ترجمه و شرح‌ها چیست؟
معتقدم نباید با ضرورتِ نوشتن ترجمه‌های گوناگون بر متون ارزشمند اسلامی، تنگ‌نظرانه برخورد کرد. همچون وادیِ اجتهاد فقیهانِ گران‌مایه، این وادی هم باید وسعت داشته باشد.
این اثر بر چهار رکن سامان یافته است: فهم درست معارف قرآنی، بهره‌گیری از تفاسیر قرآنی معتبر شیعه، استفاده از دیدگاه بزرگان آشنا با نهج‌البلاغه و تأملی چهل‌ساله در احادیث. با‌این‌حال، قطعاً کاستی‌هایی هست که امید می‌رود با ارائه دیدگاه‌های فضلا و جوانان، روزی بالندگی خود را بیابد.
در نگارشِ ترجمه و شرح به این موارد توجه شده است: تعبیرهای کنایه‌ای امام، اشعار و ضرب‌المثل‌های استفاده‌شده و نقد اندیشه‌ها از سوی آن حضرت، استدلال به آیات در انواع گوناگون، تکیه بر جمله‌ها و کردار رسول اعظم(ص)، مرور گسترده بر تاریخ اسلام و عصر امام(ع)، توجه به برداشت‌های بزرگان دین و تلاش برای اثبات آن‌ها با استدلال، و تفاوت‌های ظریفِ واژه‌های به‌ظاهر مترادف؛ زیرا معتقدم فهم مقاصد حکیمانه امیر بیان(ع) در گرو ژرف نگریستن و وقت‌گذاری گسترده روی چنین مواردی است.
* برای بسیاری از جوانان علی‌رغم اشتیاق به خوانش نهج‌البلاغه و شرح آن، این کار دشوار است، شیوه پیشنهادی شما برای ارتباط با کلام و بهره گیری از نهج‌البلاغه چیست؟
هر محققی برای آشنا کردن جوانان با این دنیای پرفروغ، شیوه‌ای ویژه دارد. بنده سفارش می‌کنم جوان جویای نهج‌البلاغه در آغاز با کمک شرحی روان و فشرده، مطالعه برخی خطبه‌ها را مقدم بدارد و روزانه چهار صفحه از شرح موجود را بخواند.
خطبه نخست دشواری‌هایی دارد. از این رو، می‌توان مطالعه را از خطبه‌های دیگری مانند خطبه‌های سوم، شانزدهم، هفدهم، بیست‌و‌سوم، بیست‌وهفتم، بیست‌و‌هشتم، سی‌و‌دوم، سی‌و‌هشتم، چهل‌و‌دوم، پنجاهم یا شصت‌و‌چهارم آغاز کرد.
نامه سی‌و‌یکم، منشور جاودانه تکامل معنوی جوانان است که به‌هیچ‌وجه نباید نادیده گرفته شود. حکمت‌ها را نیز می‌توان در دوره پس از آن مطالعه کرد. نظیر سخنان کوتاه امام در نهج‌البلاغه، به‌وفور در کتاب‌های شیعه یافت می‌شود و به ما نیز رسیده است، اما خطبه‌ها را بیشتر در همین نهج‌البلاغه جست‌و‌جو کنید. کتاب‌های پیش از حیات سیدرضی، شامل جمله‌ها، خطبه‌ها و نامه‌های امام است که باید شرح داده شود. پس از خو گرفتن با آنچه سفارش شد، با کمک شرح می‌توانید هرچه را می‌خواهید در این کتاب جاودانه پی بگیرید و ناب‌ترین نکته‌ها را درباره تفسیر، تاریخ، سیاست، عرفان، اخلاق و الهیات مطالعه کنید و به‌عمل درآورید.
در بخشی از کتاب می‌خوانیم:
یک. «رزق» دو نوع است: مادی و معنوی. قرآن می‌فرماید: «وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ یُنْفِقُون؛ پارسایان از تمام آنچه روزی‌شان دادیم بخشش می‌کنند». چه کسی می‌تواند اثبات کند که این آیه، تنها برای انفاق مالی است؟
در دعاهای حضرت امام مهدی(عج) آمده است: «اللهم ارزقنا توفیق الطّاعه؛ خدایا، توفیق اطاعت را روزی ما کن»، اما آنچه از رزق و انفاق ذهن ما را اشغال کرده، رزق مادی است. خداوند می‌فرماید: «وَ فِی السَّماءِ رِزْقُکُم؛ رزق شما در (بالای سرتان) در آسمان است». آیا ابر، باران، رویش و رونق رزق‌دهی زمین مقصود خداست یا جامع‌تر از این؟ به این معنا: «وَ إِنْ مِنْ شَیْءٍ إِلَّا عِنْدَنا خَزائِنُهُ وَ ما نُنَزِّلُهُ إِلَّا بِقَدَرٍ مَعْلُوم؛ هیچ پدیده‌ای نیست، مگر اینکه خزینه‌هایش نزد ماست و ما به‌اندازه مشخص نازل می‌کنیم».
باز فرموده است: «نَحْنُ قَسَمْنا بَیْنَهُمْ مَعِیشَتَهُمْ فِی الْحَیاةِ الدُّنْیا؛ ما اسباب زندگی در دنیا را میانشان تقسیم کردیم». خداوند ذات افراد و آینده آن‌ها را می‌داند؛ برخی را برای آزمایش، برخوردار می‌کند و برخی را در تنگنا قرار می‌دهد. فراموش نکنیم که خداوند بخل ندارد و این ما هستیم که گاهی ظرفیت‌هایمان محدود است. امام علی(ع) می‌فرماید: «الرِّزْقُ رِزْقَانِ رِزْقٌ تَطْلُبُهُ وَ رِزْقٌ یَطْلُبُک؛ دو نوع رزق داریم: رزقی که تو طالب آنی و رزقی که او طالب توست».
انتهای پیام/
