دکتر سیداحمد فاطمی‌نژاد در گفت‌وگو با ایسنا در خصوص ریشه دیدگاهی که اردوغان دنبال می‌کند، اظهار کرد: من اگر بخواهم پیشینه این مدل رفتار و دیدگاه را مطرح کنم باید در نظر داشته باشیم که هر کشوری در هر سطحی از قدرت خصوصا در سطح قدرت بزرگ منطقه‌ای همیشه این دغدغه را دارد که حوزه نفوذ خود را افزایش دهد، متفکران روابط بین الملل می‌گویند که انگیزه کشورها در سیاست بین الملل کسب و افزایش قدرت خود است.
وی ادامه داد: لازمه‌های افزایش قدرت این است که بتوانند حوزه نفوذ خود را گسترش دهند متحدینی در سطح دولت‌ها و هم در سطح ملتها داشته باشند و در این مسیر هر عنصری که برای کشور هدف جذاب باشد بر آن دست گذاشته می‌شود و این منحصر به ترکیه نیست. برای ترکیه با همان دغدغه قدرت‌طلبی بحث پان‌ترکیسم یکی از جذابیت ها محسوب می‌شود و این مرتبط با الان نیست و تقریباً مربوط به صد سال پیش است، یعنی از زمانی که مصطفی کمال جنبش ترک‌های جوان را هدایت کرد و ترکیه مدرن امروزی را پایه گذاری کرد یکی از جذابیت هایی که روی آن دست گذاشت ملی‌گرایی ترکی و پان ترکیسم است.
این استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد تصریح کرد: بخشی از رفتاری که امروز اردوغان دارد به همین دغدغه‌های پان ترکیسم بازمی‌گردد. البته این مساله الزاماً در همه کشورهای ترک جواب نمی‌دهد یعنی این‌طور نیست که فکر کنیم بدون هیچ مانع و مشکل این مسئله جلو می‌رود کما اینکه در گذشته در همین آذربایجان هم در برابر این مسئله شاهد مقاومت بودیم. سیاستمداران قبلی آذربایجان در زمانی که آذربایجان به تازگی مستقل شده بود اعلام کرده بودند که ما از زیر استعمار شوروی آزاد شدیم و نمی‌خواهیم زیر استعمار ترکیه برویم.
فاطمی‌نژاد افزود: اردوغان طبیعتا از این فضا استفاده می‌کند چراکه شرایط الان آذربایجان خیلی احساسی است و آذربایجانی‌ها احساس می‌کنند که پس از 20، 30 سال توانستند یک سری از مناطق اشغال شده را با کمک ترکیه آزاد کنند و اردوغان هم از این فرصت استفاده کرده و سیگنالی فرستاده است.
وی خاطرنشان کرد: بخشی از این بحث به سیاست‌های عثمانیسمی برمی‌گردد که در دولت اردوغان دنبال می‌شود که دلیل اصلی آن هم همین است که سیاست های غرب‌گرایانه ترکیه تقریباً شکست خورده است و در بحث پیوستن به اتحادیه اروپا با موانع جدی مواجه شده، در این فضا اردوغان به دنبال این است که در منطقه اسلامی نفوذ خود را گسترش دهد که در این چارچوب با کشورهای عربی هم کم و بیش به مشکل خورده است، البته در این اواخر تنش‌زدایی‌های صورت گرفته اما سیاست نفوذگرایانه ترکیه در مناطق عربی هم با مقاومت مواجه شده و همچنین سیاست‌های آن در لیبی نیز با انتقاد روبرو است و بخشی از این تحت تاثیر عثمانی‌گرایی است که اردوغان دنبال می کند.
این استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد درباره ریشه و زمینه دیگر رویکرد اردوغان عنوان کرد: ریشه دیگر این مساله به موفقیت های اقتصادی ترکیه در دو دهه اخیر بازمی‌گردد. ترکیه در دو دهه اخیر به لحاظ اقتصادی خیلی موفق عمل کرده، استانداردهای رفاه، رضایت اقتصادی و امثال آن در ترکیه بهبود پیدا کرده است، از کشورهای پیشگام در جهان اسلام از نظر اقتصادی به شمار می‌رود.
در حال حاضر روابط دو کشور ترکیه و آذربایجان تحت تاثیر پیروزی‌های اخیر احساسی است
فاطمی‌نژاد اضافه کرد: در حال حاضر روابط حاکم بر دو کشور ترکیه و آذربایجان تحت تاثیر پیروزی‌های اخیر خیلی احساسی است و بنابراین نمی توان خرید تحلیل دقیقی داشت ولی مجموعه آذربایجانی‌ها هم هر چقدر نسبت به ترکیه احساس خوبی داشته باشند دغدغه مهم تر برای آنها دغدغه استقلال است، اگر زمانی احساس کنند که این استقلال مورد تهدید قرار بگیرد احتمالا در سیاست‌های دولت آذربایجان هم تغییراتی اتفاق خواهد افتاد.
وی در مورد نگرانی‌های موجود در جمهوری آذربایجان در خصوص حضور نیروهای نظامی دو کشور روسیه و ترکیه بیان کرد: در حال حاضر نگرانی حاصل از حضور نیروهای روسی در بخشی از افکار عمومی آذربایجان به این شکل تفسیر شده که ما اصلا پیروزی به دست نیاورده ایم و استقلال ما خدشه دار شده است؛ احتمالا مشابه همین تفسیر دیر یا زود در خصوص ترکیه هم خواهد شد.
آیا سیاست‌های ترکیه هشداری برای ایران به حساب می‌آید؟
فاطمی‌نژاد در پاسخ به این سوال که «آیا سیاست‌های ترکیه هشداری برای ایران به حساب می‌آید؟» تصریح کرد: روابط کشورها در منطقه متحول است و توازن قدرت آن نیز به همین صورت در تحول قرار دارد، هر کشوری که سعی کند قدرت خود را افزایش دهد طبیعتاً کم و بیش ریسک باقی کشورها را در سیاست خارجی امنیتی خود افزایش می دهد همه این‌ها باعث می‌شود که تحولات کشورهای منطقه در سیاست خارجی خود برای ما مهم باشد و طبیعتاً قدرت های بزرگ منطقه اهمیت بیشتری دارند.
روابط ایران و ترکیه از پایدارترین روابط همسایگی ایران در دو، سه قرن اخیر است
وی افزود: اما اگر بخواهیم بگوییم که این مساله باعث تنش شده است باید در نظر داشته باشیم که ترکیه از بهترین همسایگان ایران است و روابط ایران و ترکیه از پایدارترین روابط خارجی ایران با همسایگان خود نه تنها در دوران جمهوری اسلامی بلکه در 200، 300 سال اخیر می باشد، تقریبا می‌توان گفت که پس از معاهده قصرشیرین که بین دولت صفوی و عثمانی اتفاق افتاد ما دیگر تنش اساسی با دولت عثمانی نداشتیم.
منافع مشترک ما با ترکیه بیشتر از تعارض‌های منافع ماست
این استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد اضافه کرد: در این ۴۰ سال دوران جمهوری اسلامی هم تنش بنیادین با ترکیه نداشتیم و منافع مشترک خیلی زیادی با ترکیه داشتیم و در بسیاری از موارد به درد ما خورده اند و در این دوران، تنها کشور دیگری که از این نظر با ترکیه قابل مقایسه است کشور عمان است. از این منظر من فکر می کنم همه افت‌وخیزهایی که اتفاق می‌افتد طبیعی است آن هم در منطقه بسیار پر تنش خاورمیانه. درست است که برخی از رفتارها و سیاست‌های ترکیه می‌تواند در تعارض با منافع ما باشد اما قسمت‌هایی که با منافع ما همپوشانی دارد و منافع مشترکی که داریم خیلی بیشتر است و این کار سیاست گذاران خارجی است که بتوانند این موارد محدود تعارض را مدیریت کنند.
فاطمی‌نژاد در مورد اقدام مناسب ایران در قبال اظهارات اردوغان بیان کرد: وزارت خارجه و سیاستگذاران خیلی تخصصی به این مسئله نگاه می‌کنند و مسائل و جوانب مختلف را می سنجند اما شاید راهکار منطقی تر این بود که به احضار سفیر ترکیه بسنده می‌شد و وارد فضای رسانه‌ای نمی‌شد.
چرا تصور غرب به ترکیه بدبینانه شده است؟
وی در مورد فشار غرب بر ترکیه در سال‌های اخیر خاطرنشان کرد: حدود یک دهه است که به مرور زمان رویکرد غربی‌ها در خصوص اردوغان و دولت ترکیه بدبینانه شده، این‌ها تحت تاثیر عوامل مختلفی است که بخش اعظم آن برمی‌گردد به اتفاقاتی که در روابط ترکیه با اسرائیل پیش آمد، این مسائل روابط ترکیه با غرب را تنش آلود کرد و این زنگ خطر را برای غربی‌ها به صدا درآورد.
این استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد افزود: بخشی از مساله هم ناشی از تحولاتی بود که در داخل ترکیه رخ داد، برخلاف دهه اول که اردوغان خیلی دموکراتیک به نظر می‌رسید، او مقاومت‌هایی کرد در مقابل اینکه بخواهد قدرت را واگذار کند، یک سری اصلاحات در قانون اساسی اتفاق افتاد، محدودیت هایی که برای اقلیت‌ها به ویژه کردها مطرح شد و تنش‌هایی که میان آنها اتفاق افتاد.
فاطمی‌نژاد اضافه کرد: بخش سوم که باعث تغییر تصویر ترکیه شد جاه‌طلبی‌های ترکیه در شمال آفریقا به ویژه در لیبی بود، همچنین شائبه‌هایی که در خصوص همکاری ترکیه با داعش مطرح می‌شد در نهایت روس‌گرایی ترکیه باعث بدبینی امریکا و ناتو شد بحث هایی که در خصوص خریدهای نظامی ترکیه از روسیه به ویژه در خصوص خرید اس ۴۰۰ مطرح شد و همکاری‌های نظامی نزدیک بین ترکیه و روسیه نگرانی بقیه اعضای ناتو را در پی داشت. این عوامل در کنار همدیگر بر روی تصویر ترکیه از نگاه غربی ها تأثیر گذاشته است.
انتهای پیام
