در روزهای گذشته و طی دو روز پیاپی مسیر خط آهن تهران در منطقه نعمت آباد شاهد وقوع دو اتفاق تلخ بوده است. دو مرد بی خانمان دارای اعتیاد بر اثر عبور قطار یکی قطع عضو و و دیگری تکه تکه و کشته شده است.
سپیده علیزاده، مدیرعامل موسسه کاهش آسیب «نور سپید هدایت» در گفتگو با رکنا ضمن شرح حادثه از جمله دلایل وقوع چنین فجایعی را عدم وجود حفاظ در نقاطی از مسیر خط آهن جنوب تهران و نبود مکان هایی برای مصرف مواد مخدر می داند.
در ادامه گزارش محمدحسین خودکار را از این دو حادثه می‌خوانید؛ با تاکید بر این که گزارش و عکس‌ها دارای محتوای دلخراش است.
امروز یک مرد دارای اعتیاد در منطقه نعمت آباد تهران بر اثر برخورد با قطار دقیقا روی ریل راه آهن نصف شد. خبر در همین حد کوتاه است و فاجعه در همین حد بزرگ؛ فاجعه بی‌جایی معتادان متجاهر، مصیبت بی‌پناهی آنها، درد بی‌سامان بودن این قشر که همه تردشان می‌کنند و ساده از کنارشان می‌گذارند.
خیلی‌ها مثل شمایی که حالا این متن را می‌خوانید، خیلی راحت از کنار این ماجراها عبور می‌کنند، اما برخی افراد در شرایطی که شهرداری و بهزیستی و ده ها دستگاه دیگر مسئول رسیدگی به آسیب های اعتیاد هنوز نتوانسته اند برای جلوگیری از بروز حوادثی این چنینی راه حلی مناسب اجرا کنند، با احساس مسئولیت شهروندی به پناه این معتادان بی‌پناه تبدیل شوند.
سپیده علیزاده، مدیرعامل موسسه کاهش آسیب «نور سپید هدایت» در خصوص این ماجرا توضیح می‌دهد که دیروز هم یکی دیگر از معتادان متجاهر دقیقا در همین منطقه با قطار برخورد کرده و یک پایش قطع شد.
تکرار یک اتفاق مشابه در دو روز متولی نشان می‌دهد که حاشیه راه آهن تهران به علت نداشتن حفاظ مناسب و فقدان محلی امن و جدا از مکان های تردد عمومی برای مصرف مواد مخدر در سراسر پایتخت، به مکانی پرخطر برای معتادان متجاهر تبدیل شده است.
«کارتن خواب های زیادی در طول شبانه روز به بهانه های مختلف از سرما و گرما گرفته تا بیماری های گوناگون از دست می روند. این مساله ای نیست که به دلیل جلوگیری از تشویش اذهان عمومی، درباره آن چیزی نگوییم.»
این روایت درد هر روزه معتادان متجاهر است که علیزاده برایمان تعریف می‌کند و می‌گوید: دو روز پشت سر هم شاهد اتفاق بسیار بدی در منطقه نعمت آباد بوده ایم که حال همه ما را بد کرده است.
وی ادامه می‌دهد: این معتادان مددجویان مرکز ما هستند که گاهی از روی ریل قطار تردد می کنند و بعضا هم همان حوالی مواد مخدر مصرف می کنند. وقتی که خمار هستند یا نئشه نمی دانند که چه زمانی قطار از آن منطقه عبور می کند. اکنون دو روز پیاپی است که شاهد برخورد قطار با معتادان این منطقه هستیم؛ نفری که دیروز قطار به او برخورد کرد، یک پایش را از دست داد و مورد امروز هم مُرد، نصف شد، هلاک شد.
علیزاده مهمترین علت بروز فجایعی از این دست را نبود محلی امن برای مصرف مواد مخدر توسط معتادان متجاهر می داند و می گوید: معتادان نیاز دارند که جایی برای مصرف مواد داشته باشند، در این شرایط، اگر ما در بوستان ها حریم بگذاریم و دور بخشی از آنها حفاظ بکشیم تا معتادان داخل پارک ها و در منظر عمومی نباشند، آنها به ناچار به بیابان، ریل قطار و مکان هایی پناه می برند که کسی آنها را نبیند.
وی تاکید دارد که معتادان متجاهر در مکان های ناامن با خطرات دیگری مواجه می شوند، از جمله این که آنها در این مکان ها آزار و اذیت های مختلفی را متحمل می شوند و حتی ممکن است بر اثر اتفاقاتی مانند فاجعه امروز کشته شوند.
به گفته این مددکار اجتماعی، اگر هم این معتادان دست آخر جایی روی زمین پیدا نکنند، مثل بسیاری از مواردی که دیده ایم، زیر زمین برای خودشان جایی دست و پا می کنند.
مسائلی از این دست نشان می دهد که معتادان و کارتن خواب ها قطعا به مکانی امن برای مصرف مواد مخدر نیاز دارند؛ اما آن طور که علیزاده می گوید، سال هاست که در کشور ما، در برابر ایجاد اتاق های امن مصرف که در کشورهای دیگر به خوبی از آن استفاده می کنند، مقاومت می شود.
مدیرعامل موسسه کاهش آسیب «نور سپید هدایت» تاکید دارد: این مقاومت ها باعث می شود که ما نتوانیم فضایی را ایجاد کنیم که یک معتاد بتواند ضمن برخورداری از امنیت روانی، به مصرف مواد مخدر بپردازد و هر شخصی که به هر دلیلی به ته خط رسیده و به معتاد متجاهر تبدیل شده است، هیچ جایی برای مصرف مواد مخدر نداشته باشد.
با این که دیدن معتادان متجاهر در سطح شهر برای بسیاری از شهروندان روی خوشی ندارد و منظر عمومی را خدشه دار می کند، اما باید توجه داشته باشیم که تمام این افراد عزیزان خانواده هایی هستند و حتما مثل هر شخص دیگر پدر و مادر و خواهر و برادر دارند؛ بنابراین نباید ساده و بی تفاوت از کنار مرگ آنها بگذریم.
علیزاده معتقد است که اگر ما از مرگ این معتادان ناراحت نمی شویم و اگر لحظه لحظه ذوب شدن آنها تاثیری روی ما ندارد، نمی توانیم خودمان را انسان بدانیم. او در ادامه می گوید: اگر ما انسان هستیم، باید راه چاره ای برای این معتادان پیدا کنیم و کاری برایشان انجام دهیم؛ کاری که حتما باید با مشورت متخصصان حوزه کاهش آسیب انجام شود و در این میان الزاما باید از تجربه کشورهای دیگر استفاده کنیم.
این فعال حوزه کاهش آسیب اعتیاد تاکید دارد که ایران جایی متفاوت از سایر نقاط دنیا نیست و وقتی که ما برنامه های کاهش آسیب را جدی نمی گیریم و هنوز سعی می کنیم با درمان های اجباری و بگیر و ببند با اعتیاد مبارزه کنیم، عملا باعث تضعیف تلاش متخصصان حوزه کاهش آسیب می شویم و به بدتر شدن شکل اعتیاد دامن می زنیم.
علیزاده همچنین معتقد است که بی توجهی به برنامه های کاهش آسیب موجب بدتر شدن همه روزه اوضاع معتادان متجاهر می شود و در چنین شرایطی حتی دستگاه های دولتی نیز سخت تر به آنها دست پیدا می کنند.
وقتی هم که این شرایط به وجود می آید، عملا فعالان مدنی و نهادهای دولتی سخت تر می توانند به معتادان متجاهر کمک کنند و آنها را از منجلاب بیرون بکشند و در چنین شرایطی، فرآیند درمان معتادان متجاهر بیشتر طول می کشد.
این روانشناس و مددکار اجتماعی با انتقاد از رویه رسیدگی به کارتن خواب ها و معتادان متجاهر تصریح می کند: در کشور ما بیشتر از ده سازمان عریض و طویل متولی اعتیاد و آسیب های اجتماعی وجود دارد، اما متاسفانه هرچه می گذرد، عمق آسیب ها بیشتر می شود و شکل کارتن خوابی معتادها بدتر.
وی تاکید دارد که در آمیختن نیروی قهری و اجباری در درمان اعتیاد آن چنان به برنامه های کاهش آسیب ضربه زده که توان ادامه مسیر را برای فعالان این حوزه دشوارتر کرده است.
این در حالی است که کاهش آسیب، نوعی از ارائه خدمات به مصرف کنندگان مواد مخدری است که نزدیک به ته خط اعتیاد قرار گرفته اند که باعث می شود این قشر تا زمانی که فرصت بهبودی پیدا کنند، بتوانند در شرایطی بهتر زندگی کنند و به بیماری های گوناگونی دچار نشوند.
علیزاده با اشاره به تلاش های شبانه روزی فعالان حوزه کاهش آسیب اعتیاد عنوان می کند: ما برای این که بتوانیم به ته خط رسیدن معتادان را کمی جلوتر ببریم، به آنها غذا و جای خواب می دهیم، بهداشت‌شان را تامین می کنیم و با انواع برنامه های پیشگیری، آنها را با HIV و سایر بیماری های که از راه خون یا ارتباط جنسی منتقل می شود، آشنا می کنیم.
این مددکار اجتماعی ادامه می دهد: ما به این مراکز، سرنگ و سوزن استریل و کاندوم می دهیم تا معتادانی که تزریق می کنند یا افرادی که رابطه جنسی پرخطر دارند، HIV نگیرند، بیمار نشوند و بیماری های مختلف را به کسانی که با آنها تزریق مشترک دارند یا تماس جنسی برقرار می کنند، انتقال ندهند.
مدیرعامل موسسه کاهش آسیب «نور سپید هدایت» مانند مسئولان دیگر مراکز خصوصی کاهش آسیب اعتیاد و البته بسیاری از فعالان اجتماعی، معتقد است که با تقویت برنامه های کاهش آسیب می توان به کارتن خواب های مصرف کننده مواد مخدر کمک کرد تا آسیب هایی که به خود و اطرافیانشان وارد می شود، کاهش یابد.
اما به گفته علیزاده، این روزها برخی نهادها به جای این که به موسسات کاهش آسیب کمک کنند تا سر پا بمانند، برای تعطیلی این مراکز بودجه خرج می کنند و تلاش دارند که درب این مراکز را ببندند.
این مددکار اجتماعی تاکید دارد که این فعالیت ها در نهایت مراجعه نکردن معتادان متجاهر به این مراکز را به همراه دارد. این در حالی است که تقویت مراکز کاهش آسیب اعتیاد قطعا به هدایت بخش زیادی از معتادان به فرآیند بهبودی یا حداقل جلوگیری از بدتر شدن وضعیت آنها کمک می کند.
وی در پایان ابراز امیدواری می کند: امیدوارم مطالبه گری ما برای تقویت مراکز کاهش آسیب بتواند فرصت بیشتری برای زندگی بهتر زنان، مردان، دختران و پسران سرزمین‌مان ایجاد کند تا اعتیاد ریشه عمر و خوشبختی آنها را نسوزاند.
