سپاه نهادی نظامی است که در اولین روز‌های انقلاب شکوهمند انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ باتدبیر حکمیانه امام خمینی (ره) بنیانگذار بزرگ انقلاب اسلامی شکل گرفت. نهادی متشکل از جوانان انقلابی که هدف آن پاسداری از انقلاب اسلامی مردم مظلو م ایران اعلام شد.
نهادی که به فاصله چند ماه پس از انقلاب یعنی در دوم اردیبهشت سال ۱۳۵۸ با دستور امام خمینی (ره) به شورای انقلاب اسلامی رسماً تأسیس آن اعلام و به عنوان نهادی نظامی و بازوی مسلح برای پاسداری از نظام جمهوری اسلامی معرفی شد.
طبق اصل ۱۵۰ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران سپاه پاسداران انقلاب اسلامی که در نخستین روز‌های پیروزی این انقلاب تشکیل شد، برای ادامهٔ نقش خود در نگهبانی از انقلاب اسلامی و دستاورد‌های آن پابرجا می‌ماند. حدود وظایف و قلمرو مسئولیت این سپاه در رابطه با وظایف و قلمرو مسئولیت نیرو‌های مسلح دیگر با تأکید بر همکاری و هماهنگی برادرانه میان ان‌ها به وسیله قانون تعیین می‌شود.
سپاه از همان ابتدا با تاسی به مولا و مقتدای خود حضرت اباعبدالله الحسین (ع) تحت رهبری مدبرانه حضرت امام روح الله برغم همه کینه توزی‌های معاندان داخلی و دشمنی مستبکران خارجی، ایستادگی در برابر ابرقدرت‌های شرق و غرب را سرلوحه کار خود قرارداد، تا عزت و افتخار حسینی را بیش از پیش نصیب ملت غیور ایران کند.
این نهاد نوپا در شرایطی پا به میدان نهاد که به علت شرایط انقلابی و سرنگونی رژیم پهلوی مجموعه‌های نظامی و امنیتی نیازمند پاکسازی و بازسازی بود و این نهاد مقدس به کمک کمیته‌های انقلاب اسلامی پا در این میدان نهاد و علاوه بر این کار به مبارزه با ضد انقلاب هم پرداخت.
شورای فرماندهی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در شانزدهم اردیبهشت سال ۱۳۵۸ در اطلاعیه‌ای کمک به اجرای امور انتظامی، امنیتی و کنترل تعقیب و دستگیری عناصر ضد انقلاب، مبارزه مسلحانه علیه جریان‌های مسلحانه ضد انقلاب، دفاع در برابر حملات و اشغالگری‌های عوامل یا قوای بیگانه در داخل کشور، همکاری و هماهنگی موثر با نیرو‌های مسلح جمهوری اسلامی ایران، کمک در اجرای دستورات انقلاب اسلامی و دادگستری دولت جمهوری اسلامی، حمایت از نهضت‌های رهایی بخش و حق طلبانه مستضعفان جهانی تحت نظارت مقام معظم رهبری و کمک به پیشبرد طرح‌های عمرانی را از اولویت این نیرو بر شمرد.
با این حال با ادامه حرکت انقلابی ملت ایران به رهبری امام خمینی (ره) و مشخص شدن چهره‌های بدخوهان داخلی و اجانب خارجی؛ نیرو‌های جوان و انقلابی سپاه علاوه بر مبارزه همزمان با توطئه‌های گروهک‌های ضد انقلاب و تجزیه طلب که با اعلام جنگ مسلحانه ضد نظام مقدس جمهوری اسلامی بویژه در استان‌های کرد نشین غرب کشورو سایر مناطق از جمله خوزستان و ترکمن صحرا به دشمنی با نظام نوپای جمهوری اسلامی برخاسته بودند، به مقابله با این توطئه‌ها پرداختند وهمزمان در شهر‌ها نیز با کشف و انهدام خانه‌های تیمی، توطئه شوم دشمن را نقش بر آب کردند.
با آغاز جنگ تحمیلی رژیم بعث صدام علیه ملت ایران؛ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی که در ابتدا در شهر‌ها به ایفای نقش می‌پرداخت بنا به شرایط موجود و به علت پراکندگی قوای نظامی و انتظامی به مقابله با دشمن متجاوز پرداخت و در ادامه با سازماندهی نیرو‌های مردمی بسیج و اعزام آن‌ها به جبهه‌ها رسما به جنگ با دشمن وارد شد.
نگاهی به کارنامه سپاه در هشت سال دفاع مقدس که سرشار از پیروزی‌های متعدد در اجرای صد‌ها عملیات مختلف و فداکاری نیرو‌های این نهاد است بر جایگاه ویژه این نهاد در دوران دفاع مقدس صحه می‌گذارد.
دفاع مقدس در واقع صحنه جدیدی از امتحان الهی را پیش روی سپاه گشود و مسئولیت سنگین دفاع از مرز‌های ایران اسلامی را بر دوش آنان نهاد، مسئولیتی که این نیرو با بکار گیری نیرو‌های مومن مردمی بسیج و با توکل به خداوند و با سر‌های پرشور و دل‌های پرسوز در کنار غیورمردان ارتش اسلام به نحو حسن اجرایی شد به طوری که جایگاه رفیع و ارزشمند سپاه پاسداران و حکایت رشادت‌های این نیروی الهی در دفاع مقدّس، در وصف نمی‌گنجد و به خوبی یاد آور کلام پیر جماران بود که "اگر سپاه نبود کشور هم نبود".
اما هم اکنون سپاه پاسداران در غالب ۵ نیرو با مأموریت‌های تعریف شده است که شامل نیروی زمینی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی
نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و سازمان بسیج مستضعفین است و همواره در عرصه‌های مختلف حضور فعالی دارد.
با اتمام جنگ تحمیلی و عبور از دوران گذار آن، سپاه با فرمان مقام معظم رهبری با تعریف وظیفه جدیدی برای خود پا در عرصه سازندگی نهاد تا بیش از پیش به تحقق اهداف انقلاب اسلامی کمک کند.
به عبارتی سپاه با ورود به این عرصه، استفاده بهینه از منابع و امکانات اقتصادی و عمرانیِ موجود در سپاه، مشارکت در اجرای برنامه‌های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور، کسب تجربه و دانش فنی به منظور افزایش توان دفاعی سپاه، تداوم ارتباط سپاه و مردم و ایجاد بستر مناسب برای مشارکت نیرو‌های متخصص بسیجی را دنبال می‌کند.
امروز سپاه پاسداران و در راس آن قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء و سازمان بسیج سازندگی در راه آبادانی و عظمت کشور اسلامی ایران، تمام تلاش خویش را به کار گرفته است تا در این میدان مقدّس نیز حضوری فعّال و سازنده داشته باشد.
حضور جدی در فعالیت‌هایی مانند سدسازی، راه سازی، تونل سازی، ساخت مترو و راه آهن، سازه‌های مختلف نفتی و گازی، کشاورزی، دامداری، طرح‌های آب رسانی و گازرسانی و احداث واحد‌های مسکونی تنها بخش کوچکی از فعالیت‌های این نهاد انقلابی در جبهه سازندگی با هدف کمک به دولت جمهوری اسلامی و خدمت به مردم است.
آنچه مسلم است حضور سپاه در این عرصه سازندگی موجب غافل شدن این نهاد از وظیفه اصلی آن یعنی حراست از انقلاب اسلامی در عرصه‌های مختلف نشده است، در این مدت سپاه پاسداران با تقویت بنیه دفاعی و علمی خود با بکارگیری نیرو‌های مومن و متخصص در حوزه‌های امنیت داخلی و خارجی، دریایی، هوایی، موشکی به دستاور‌های شگرفی رسیده است و حضور جدی وموثر سپاه در جبهه جنگ نرم و فعالیت‌های فرهنگی و تولید محتوا در فضای مجازی نیز از حوزه‌های موثری است که سپاه در آن نیز خوش درخشیده است.
نگاهی به عملکرد سپاه در سنگر دفاع از انقلاب، خنثی سازی توطئه‌ها و خاموش کردن شعله فتنه‌های کور گروهک‌های داخلی و گذری بر عملکرد سپاه در سنگر سازندگی و طراحی و ساخت سلاح‌ها و تجهیزات فوق مدرن نظامی، همه گویای موفقیت‌های روزافزون این نهاد افتخارآفرین است.
عملکردی که همچنان موجب حیرت و رعب دشمنان و امیدواری دوستداران انقلاب اسلامی درداخل و خارج شده است، امروز گستره فعالیت سپاه به وسعت جبهه مقاومت و بیش از ۸ میلیون کیلومترمربع شده است و خواب را از چشمان دشمنان ایران واسلام و مسلمین ربوده است.
علاوه بر این نیرو‌های مخلص سپاه همواره درکمک به مردم در حوادث مختلف طبیعی از جمله سیل، زلزله حضور فعال داشته اند و در مقابله با بحران شیوع ویروس بیماری کرونا نیز با بسیج نیرو و امکانات، به بخش سلامت کشور در مهار این بیماری کمک کرده است.
این نهاد انقلابی همچنین با جمع آوری و توزیع کمک‌های مومنانه به نیازمندان نیز همچون همیشه خدمت رسانی به مردم و صاحبان اصلی انقلاب را از یاد نبرده است؛ کمک‌هایی که علاوه بر دلگرمی مردم به فرزندان سپاهی و بسیجی خود برنامه‌های تبلیغی و عملی شوم‌ی دشمنان را درتخریب چهره این نهاد انقلابی مردمی را نقش بر آب کرده است.
نگاهی به سخنان بزرگان درباره سپاه بیانگر جایگاه مهم و خطیر این نهاد است و امام خمینی (ره) در بخشی از سخنان خود در حمایت از سپاه پاسداران انقلاب اسلامی می‌فرمایند «من از سپاه راضی هستم و به هیچ وجه نظرم از شما برنمی گردد، اگر سپاه نبود، کشور هم نبود؛ من سپاه پاسداران را بسیار عزیز و گرامی می‌دارم، چشم من به شماست، شما هیچ سابقه‌ای جز سابقه اسلامی ندارید».
ایشان همچنین درباره نقش سپاه در پشتیبانی از جمهوری اسلامی فرموده اند «سپاه پاسداران که رُکنی بزرگ در پیروزی انقلاب اسلامی است، با اقتدا به مولای خود سید مظلومان ـ علیه الصلوة والسلام ـ نجات بخش ملت ایران و اسلام عزیز از شب‌های تاریک و ظلمانی ستمشاهی بود و در پاسداری از انقلاب و هدف‌های آن، عاملی مؤثر و رُکنی رکین بوده و هست».
حضرت آیت الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز درباره جایگاه سپاه در نظام جمهوری اسلامی ایران می‌فرمایند «سپاه در تاریخ شناخته شده خود ما، یک پدیده کم نظیر و شاید بی نظیر است؛ یعنی سپاه، موجودی است که ولادت و رشد و نمای آن در صحنه انقلاب، آن هم در عرصه دشوارترین آزمون‌های انقلاب بود»؛ و حالا در چهل و دومین سالروز تاسیس سپاه، سلامی دوباره به پاسداران که در مسیر انقلاب اسلامی هرگز صراط مستقیم خویش را فراموش نمی‌کنند و در هیاهوی هزار رنگ زمانه هرگز مسیر کمال را گم نخواهند کرد، پاسداران به خوبی دریافته اند که رسم و راه پاسداری در ایمان تقوا، عمل، ولایت، اطاعت است؛ و سلام بر پیشوای پاسداران، الهام بخش عزّت و افتخار، حضرت اباعبدالله الحسین (ع) که با نثار جان، عشق و ایثار را معنا کرد و و درود خدا بر روح خدا، سلام بر رهبر فرزانه انقلاب این بلند مرتبه پاسدار انقلاب اسلامی، سلام بر پاسداران شهید که با همت بلند خود ایران زمین را از چنگال دشمنان حفظ نموده و در این راه جان خود را فدا کردند.
سلام بر خالقان و حماسه سازان عاشورایی هشت سال دفاع مقدس در جبهه‌های غرب و جنوب، درود خدا بر شهیدان جهان آراء، خرازی، همت، باکری، کلاهدوز، کاظمی، برونسی، کاوه، چراغچی، سلیمانی و حجازی و همه شهیدان پاسدار که رسم و راه عاشقی را در مکتب سرخ عاشورا آموختند.
امروز هم پاسداری از همه آرمان‌های بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی ماموریت و رسالت این پاسداران عزیزی است که در حقیقت پاسدار تمامیت نظامی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی در نظام جمهوری اسلامی ایران هستند و هر جا نیاز باشد حضور آن‌ها هم واجب است تا اجازه ندهند به تمامیت این نظام آسیبی وارد شود.
علی محقق
خبرنگار تحریریه اجتماعی خبرگزاری صدا و سیما
