خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- زهرا بهرامی: با پایان فصل زمستان‌گذرانی پرندگان آبزی و کنار آبزی در پهنه خلیج گرگان، روایت تکراری و تلخ مرگ و میر پرندگان مهاجر هم به پایان رسید اما کارشناسان همچنان نگران تکرار این تراژدی تلخ در میانکاله هستند.
در دو سال گذشته، کوچ زمستانه به خلیج گرگان، پایان حیات حدود ۵۰ هزار قطعه پرنده مهاجر از گونه فلامینگو، چنگر معمولی و مرغابی را رقم زد. هرچند براساس نتایج آزمایشات سازمان دامپزشکی، «بوتولیسم» عامل اصلی تلفات پرندگان در میانکاله عنوان شده اما کارشناسان اصرار دارند «بوتولیسم» نمی‌تواند تنها عامل مرگ پرندگان مهاجر تالاب میانکاله باشد و باید از مراجع بین‌المللی برای پایان دادن به تکرار این موضوع کمک بگیریم.
با حمیدرضا رضایی، عضو هیئت علمی دانشگاه منابع طبیعی و علوم کشاورزی گرگان و رئیس گروه رشته محیط زیست این دانشگاه در این خصوص به گفتگو نشستیم و وی معتقد بود درباره مرگ و میر پرندگان مهاجر شفافیت خوبی وجود نداشته و احتمال تکرار این فاجعه مرگ‌بار همچنان وجود دارد.
زمستان گذشته برای دومین سالی متوالی شاهد مرگ و میر گسترده پرندگان در تالاب میانکاله بودیم و بیشترین حجم مرگ و میر در غرب تالاب اتفاق افتاد.
هرچند به ظاهر با پدیده تکراری در مرگ و میر پرندگان مهاجر مواجه هستیم اما ممکن است عوامل مگر و میر دو سال گذشته متفاوت باشد.
در سال نخست عامل مرگ و میر بیماری بوتولیسم اعلام شد اما نمی‌توانم به صراحت بگویم بوتولیسم تنها عامل مرگ و میر پرندگان تالاب میانکاله بوده است.
این موضوع یک گمانه‌زنی است یا بر اساس ادله علمی آن را بیان می‌کنید؟
بر اساس منابع مطالعاتی بوتولیسم در دمای بالا گسترش پیدا می‌کند و تالاب در این فصل (زمستان) هیچگاه چنین دمای بالایی را تجربه نمی‌کند. ممکن است عامل مرگ و میر، بیماری ویروسی خاص مانند کووید ۱۹ باشد که ما از آن شناخت نداریم.
برای حل مسئله چه بایدها و نبایدهایی را می‌توان متصور شد؟
بنده معتقدم باید مطالعات جامع‌تری روی نمونه‌های تلف شده انجام شود، شاید عامل اصلی مرگ و میر عامل ویروسی باشد که ما آنرا نمی‌شناسیم.
بحث اصلی این است تا عامل بیماری به درستی شناخته نشود نمی‌توانیم تصمیم درستی در مواجه با آن اتخاذ کنیم.
در این خصوص اگر عامل مرگ و میر ویروس باشد احتمال گسترش آن در محیط خطرناک است و می‌تواند شبیه به آنفلوانزای حاد پرندگان به سرعت در گونه‌های اهلی سرایت کند.
سال ۹۸ دامپزشکی بوتولیسم را عامل مرگ و میر پرندگان مهاجر تشخیص داد هرچند همان سال هم اسنادی در این خصوص ارائه نشد و یا ما ندیدیم؛ تأکید می‌کنم ما به بررسی‌های دقیق و چند وجهی نیاز داریم. اگر امکانات وزارت بهداشت، دامپزشکی و دانشگاه‌ها و … نمی‌تواند کافی باشد بهتر است از مراجع بین المللی در این خصوص کمک بگیریم. شاید در این خصوص با بیماری نو ظهوری مواجه باشیم که فقط گونه‌های خاصی را درگیر می‌کند.
اگر درست متوجه شده باشم شما معتقدید باید تحقیقات جامع‌تری در این خصوص انجام شود.
نه تنها تحقیقات بلکه باید پایش گسترده در تالاب‌های اطراف و محیط پیرامونی داشته باشیم؛ شاید عامل مرگ و میر گونه‌های دیگری را در تالاب و یا محیط خشک پیرامون تحت تأثیر قرار دهد که ما از آن بی اطلاع باشیم؛ حتی از پایش زمین‌های کشاورزی و … هم نباید غافل شویم.
تأکید می‌کنم تا عامل بیماری به درستی تشخیص داده نشود نمی‌توانیم امیدی به حل مسئله داشته باشیم، تشخیص درست نخستین گام است؛ معتقدم در دو سال گذشته گام نخست را به درستی برنداشته‌ایم؛ نمی‌توانم بگویم ساده انگاری شده یا نه اما به صراحت می‌گویم در این خصوص همه چیز بیان نمی‌شود و شفافیت خوبی وجود ندارد، در مقطع زمانی کوتاه آماردقیق مرگ و میر از دسترس خارج شد؛ ستاد بحران تشکیل شد اما تلاش این ستاد این بود که اطلاعات ندهد؛ معتقدم این عدم شفافیت ضربه بزرگی بود در این خصوص نیازمند آگاهی‌بخشی بودیم نه عدم شفافیت. به یاد داشته باشیم آگاهی رسانی به درستی انجام نشود ممکن است برای مردم خطرآفرین باشد.
پس شما معتقدید نیازمند برنامه‌ریزی دقیق‌تر و فراتر از پایش منطقه بودیم؟
بله دقیقاً؛ ما در این خصوص به اطلاع‌رسانی بر اساس واقعیت‌ها نیاز داشتیم؛ شاید لازم بود تمام رفت و آمدها در منطقه کنترل می‌شد و یا برعکس.
تشخیص درست سطح عملکرد و تصمیم‌گیری ما را تغییر می‌دهد و شرایط برخورد با موضوع را تعیین می‌کند، شفافیت لازمه هرگونه تصمیم‌گیری است؛ اصرار دارم باید مدیریت بحران مسئله با تمرکز بر تشخیص عامل مرگ و میر تشکیل می‌شد و به دور از بزرگ‌نمایی و بر اساس داده‌های درست تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی می‌کردیم اما اینکار انجام نشده و احتمال تکرار این فاجعه در سال‌های بعد هم وجود دارد.
شما به کمک گرفتن از مراجع بین‌المللی اشاره داشتید چرا تاکنون این موضوع انجام نشده است؟
هم به دلیل شیوع کرونا و هم تحریم‌ها ارتباط با خیلی از مراکز بین‌المللی کمرنگ شده است اما چاره‌ای نداریم باید خودمان از مراجع بین‌المللی کمک بخواهیم؛ ما نگران آن هستیم در اثر کوتاهی و یا کم ارزش دانستن موضوع؛ برخی از مسائل مطرح نشود و یا مقابله خوبی صورت نگیرد و بعداً فاجعه شود.
چه فاجعه‌ای؟
مثلاً اینکه عامل بیماری ویروسی باشد و در آن جهش به وجود بیایید چیزی شبیه به کووید ۱۹. در این صورت امکان انتقال آن از پرنده به انسان و انسان به انسان وجود دارد و احتمال اینکه در آینده به بیماری غیرقابل کنترل تبدیل شود هم دور از انتظار نیست؛ تأکید می‌کنم اگر عامل مرگ و میر به جای بوتولیسم ی عامل ویروسی باشد و ما آن را تحت کنترل نگیریم ممکن است با فاجعه در مسائل اقتصادی، اجتماعی در منطقه مواجه شد و حتی امنیت غذایی و … به خطر بیفتد پس بهتر است با حساسیت بیشتر راجع به علل مرگ و میر پرندگان مهاجر از همه صاحب نظران و مراجع کمک بگیریم.
