«سیدحسین میرحسینی» به بهانه هفته پژوهش در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا ضمن بیان این که کشورهای پیشرفته‌ی صنعتی بخش قابل توجهی از تولید ناخالص ملی را به سرمایه‌گذاری در امور پژوهشی و تحقیقاتی اختصاص می‌دهند، گفت: کارشناسان رقم این اعتبار را برای کشورهای صنعتی ۵ درصد تخمین اعلام می‌کنند و این در حالیست که چنین اعتباری در کشور در حال توسعه‌ی ایران بسیار ناچیز است و حتی در بودجه پیشنهادی سال آینده نیز رشد بسیار ناچیزی داشته است هر چند که همین بودجه نیز غالباً تخصیص پیدا نمی‌کند یا صرف طرح‌های کاربردی و مورد نیاز نمی‌شود.
وی یکی از مهم‌ترین ابزارها و روش‌ها برای توسعه اقتصاد مبتنی بر علم و دانش را اهتمام به شرکت‌های دانش‌بنیان عنوان و خاطرنشان کرد: هرچند شرکت‌های دانش‌بنیان، موضوعی جدید در اقتصاد کشور است که گام‌های ابتدایی آن در کشور برداشته شده ولی نوید آینده‌ای روشن برای اصلاح اقتصاد را می‌دهد.
میرحسینی با بیان این که ثروت‌زایی از علم و فناوری، ایجاد اشتغال پایدار، ارزش افزوده و تولید و صادرات کالاهای دانش‌بنیان از جمله اهداف توسعه این شرکت‌هاست، تاکید کرد: سهم اقتصاد دانش بنیان کشور در افق ۱۴۰۴ باید به ۲۰ درصد برسد و برای رسیدن به این سهم اقتصاد در چند سال آینده کشور، گام‌های بسیار زیادی باقی‌مانده و تحقق آن نیازمند تلاش همه‌جانبه عوامل مؤثر است.
به گفته‌ی وی، معمولاً در مقابل یک فکر، ایده و فناوری خوب برای حل مشکلات کشور، یکی از سه راهکار «تلاش برای تجاری‌سازی به صورت شخصی و انفرادی»، «ثبت اختراع و شرکت در جشنواره‌های مختلف برای پیدا کردن حامی» و «رها کردن ایده و به امور سهل‌تر و بی‌دردسر مشغول شدن در حوزه پژوهش کشور» وجود دارد که در عمل نتیجه‌ی این راه‌ها عامل رشد جنبه علمی دانشگاه‌ها و مراکز علمی کشور شده است.
این پژوهشگر یزدی در این باره ادامه داد: تعداد مقالات علمی و ضریب تاثیر آن‌ها بالا و بالاتر رفت و رتبه علمی کشور اکنون در برخی حوزه‌ای علمی تک‌رقمی شده ولی در بعد اقتصادی و نتیجه عملی این مقالات و پژوهش‌ها در کشور، نتایج به قدری ناچیز بوده که به جز چند دانشگاه مادر، کسب درآمد از فناوری برای بسیاری از مراکز تقریباً تعریف نشده است و امروز یک راه بسیار روشن برای ایده‌ها و فناوری‌های نو، شرکت‌های دانش‌بنیان هستند.
مشکلات توسعه دانش بنیان
میرحسینی چالش‌های شرکت‌های دانش‌بنیان در کشورمان را شامل مشکل در ساختار درونی شرکت‌ها، ساختار کارگروه دانش بنیان، ساختار حمایت‌هاو مراکز حمایتی و ساختار بروکرهای خصوصی ذکر و در این مورد تصریح کرد: شرکت‌های دانش‌بنیان معمولاً پس از تأیید به حال خود رها می‌شوند در حالی که نیمی از این شرکت‌ها، نوپا هستند و بیشتر آن‌ها یا فروشی را تجربه نکرده یا فروش محصول را یاد نگرفته‌اند.
وی با تاکید بر این که متاسفانه برخی از حمایت‌ها اصلاً حمایت نبوده و تنها یک استثنای حمایتی است، گفت: نقش واحدهای مشاوره، بروکرها و سایر موارد بسیار کم‌رنگ و در حد کارگزاری ارزیابی دانش‌بنیان است و در حالی نهادهای متولی از شرکت‌های دانش‌بنیان، انتظار ساختاری ارگانیک و فناورانه دارند که خود ساختاری بروکراتیک و اداری دارند.
این پژوهشگر جهاددانشگاهی با اشاره به این که بسیاری از شرکت‌های دانش‌بنیان هیچ ارتباط و شناختی نسبت به شرکت‌های فعال در حوزه‌های کاری خود و یا منطقه خود ندارند، عنوان کرد: تنها راه تحقق سهم ۲۰ درصدی اقتصاد دانش‌بنیان کشور در افق ۱۴۰۴، پویایی سیستم دانش‌بنیان است و به هیچ عنوان با ساختارهای ثابت کنونی، محقق نخواهد شد.
وی خاطرنشان کرد: شرکت‌های دانش‌بنیان به‌عنوان یک مرکز تولید، توزیع و کاربرد دانش و محرک رشد اقتصادی نیاز دارند و این مسئله برای بهینه شدن فرآیندهای خلق، ایجاد دانش، اشاعه و ارزیابی کاربرد عملی در آن‌ها ضروری است، باید به طور وی‍ژه چالش‌های فراوری این شرکت‌ها شناسایی شوند تا بتوان راه‌کارهای موردنیاز برای رفع یا کاهش اثر این چالش‌ها را ارائه کرد تا به سطح مطلوبی از توسعه دانش‌بنیان در قالب اقتصاد دانش‌بنیان دست یابیم.
رابطه مستقیم توسعه و پژوهش
میرحسینی یکی از عوامل اساسی پیشرفت در کشورهای توسعه یافته را توجه خاص به امر پژوهش خواند و افزود: اصولاً هر نوع پیشرفت و توسعه، ارتباط مستقیمی با تحقیقات علمی دارد و رشد و توسعه کشورهای پیشرفته در نتیجه‌ی سرمایه‌گذاری در بخش پژوهش است و حجم وسیع پژوهش‌های علمی در کشورهای توسعه یافته صنعتی نیز گویای همین واقعیت است.
وی با بیان این که پژوهش می‌تواند جلوی بسیاری از دوباره کاری‌ها، اتلاف وقت و بودجه را بگیرد، گفت: هر قدر موضوعی بزرگ‌تر و با اهمیت‌تر باشد، نیاز به پژوهش برای تصمیم‌گیری درباره اجرای آن بیشتر است.
وی با تاکید بر این موضوع که این اقدام، ریسک تصمیم و اجرا را به حداقل می‌رساند، عنوان کرد: لذا برای برنامه‌ریزی بلند مدت نیز نیاز به تحقیقات، بیشتر است و در صورتی که برنامه‌ریزی فاقد پشتوانه تحقیقاتی باشد و به طور همه‌جانبه پیش از آغاز مورد بررسی قرار نگرفته باشد، به یقین در اجرا و عملیاتی شدن با مشکل روبرو خواهد شد.
میرحسینی با تاکید بر این که پژوهش در تصمیم‌گیری‌های کلان نقش عمده‌ای دارد، ابراز کرد: از همین روست که بسیاری، پژوهش را«حلقه مفقوده توسعه» یا «سنگ زیربنای توسعه» می‌نامند.
به گفته وی، رشد علم، محصول کارهای پژوهشی بوده و کمیت و کیفیت تحقیقات علمی و پژوهشی در هر جامعه‌ای زمینه‌ساز توسعه و پیشرفت آن جامعه است.
ضعف ایران در حوزه پژوهش
رئیس پژوهشکده مواد نوین سرامیکی یزد در ادامه به نقش پژوهش در تقویت و بهبود تولید ملی با یک دید وسیع با دورنمایی بزرگ مانند صادرات گسترده محصولات ایرانی اشاره کرد و گفت: متاسفانه در ایران، فرهنگ پژوهش برخلاف فرهنگ آموزش، گسترش نیافته و نهادینه نشده است ولی از طرفی نیز فارغ از نقاط ضعف موجود در زمینه مسائل پژوهشی، آن چه در این بحث حائز اهمیت است، استفاده مفید و موثر از ظرفیت‌های موجود تحقیقاتی کشور به منظور انجام اقدامات مدبرانه در بهبود تولید ملی در کشور است.
به گفته‌ی وی، اگر یک تولیدکننده خرد یا کلان در آغاز یا ادامه فرآیند تولید خود، از همین ظرفیت‌های پژوهشی موجود استفاده کرده و تصمیمات خود را بر پایه نتایج حاصل از کارهای پژوهشی قرار دهد، اگر مسئولان حوزه اعتباری بانک‌ها پیش از اعطای تسهیلات به تولیدکنندگان، هدایت منابع مالی خود را منوط به نتایج کار پژوهشگران در پایش و ارزیابی مستمر صنایع و تولیدات مرتبط با آن بانک کنند و اگر مسئولان، تصمیمات مربوط به نحوه به‌کارگیری عوامل تولید موجود مانند کار و سرمایه را مبتنی بر عملیات پژوهشی اتخاذ کنند، آن‌گاه با فرض تامین سایر الزامات مربوط به ارتقای تولید ملی، نتایج مطلوبی حاصل خواهد شد و تولید ملی، اهداف والای خود را لمس خواهد کرد.
وی به نقش محوری توسعه علم و فناوری اشاره و اظهار کرد: امروزه در همه کشورهای توسعه‌یافته یا در حال توسعه، برای حفظ یا ایجاد بنیان‌های توسعه متوازن و پایدار در زمینه‌های مختلف مانند اقتصادی و اجتماعی و دیگر موارد و بالا بردن قدرت، رقابت با دیگر کشورها وجود دارند.
وی با بیان این که علم و فناوری محصول فعالیت‌های پژوهشی است، گفت: رشد روزافزون علم و دانش و افزایش اطلاعات و آگاهی‌ها موجب ظهور فناوری‌های جدید شده به گونه‌ای که همواره رابطه مستقیمی بین حجم اطلاعات علمی و پیشرفت فناوری‌ها و همچنین ایجاد رفاه و امنیت ملی از سوی دیگر وجود دارد. این مسئول با بیان این که برای پیشرفت علمی و آموزشی و رسیدن به حداقل‌های توسعه یافتگی، پژوهش و تحقیق سنگ بنای اولیه به شمار می‌رود، گفت: به همین جهت همواره می‌توان میان کم و کیف عمل‌کرد پژوهشی در هر جامعه و میزان توسعه یافتگی آن جامعـه رابطه مستقیمی برقرار کرد.
میرحسینی افزود: با این احتساب، می‌توان ادعا کرد که بدون آن هیچ کشوری نمی‌تواند به شناسایی و حل مشکلات موجود و طرح استراتژی در جهت توسعه و پیشرفت منجر شود.
سرمایه‌گذاری با سود ۳۰ برابری
میرحسینی در خصوص اهمیت پژوهش نیز تصریح کرد: انجام پژوهش و تحقیق یکی از مهم‌ترین عوامل توسعه در سراسر جهان محسوب می‌شود چرا که موجب افزایش بهره‌وری در بخش‌های اقتصادی کشور خواهد شد.
وی با بیان این که پژوهش یک فرآیند است، گفت: نباید از ورودی‌ها، خروجی‌ها و پیامدهای اجرای آن غافل شد، رویکرد به پژوهش از سه منظر اهمیت و جایگاه ویژه‌ای دارد.
این مسئول به اهمیت اقتصادی پژوهش اشاره کرد و گفت: براساس اعلام کارشناسان، به ازای هر واحد پولی سرمایه‌گذاری در پژوهش، معادل ۳۰ واحد سود به دست می‌آید که این می‌تواند به اقتصاد کشورها و تولید ناخالص داخلی‌شان کمک قابل توجهی کند.
وی افزود: دوم اینکه پژوهش و نتایج حاصل از آن نقش بسیار مهمی را در امنیت ملی کشورها ایفا میکند. تهیه و به کارگیری فن‌آوری‌های هوشمند در دفاع از امنیت و استقلال کشورها، از طریق تحقیق و توسعه امکان‌پذیر است.
وی به جنبه فرهنگی این مسئله نیز اشاره کرد و گفت: کانون‌های تحقیقاتی و پژوهشی یکی از خاستگاه‌های فرهنگی بالنده و متعالی به شمار می‌رود.
این پژوهشگر یزدی با بیان این که نوع و سطح فعالیت‌های پژوهشی یکی از شاخص‌های اصلی توسعه و پیشرفت محسوب می‌شود، گفت: موفقیت در تمام فعالیت‌های مربوط به توسعه صنایع، کشاورزی، خدمات و موارد دیگر به گونه‌ای به گسترش فعالیت‌های پژوهشی بستگی دارد.
وی اضافه کرد: در واقع پژوهش یکی از محورهای مهمی است که ضامن پیشرفت و توسعه پایدار در هر کشور به شمار می‌آید و اگر پژوهشی انجام نشود، دانش بشری افزایش نخواهد یافت و دچار سکون و رکود خواهد شد لذا بدون انجام پژوهش امور آموزشی نیز پویایی و نشاط لازم را نخواهد داشت.
ویژگی یک پژوهشگر خوب
میرحسینی پیشرفت علم را حاصل تلاش پژوهشگران دانست و در خصوص ویژگی‌های پژوهش توضیح داد: فرآیند پژوهش شامل نظم و استمرار در انجام فعالیت با هدف کشف حقیقت یا افزایش آگاهی است و باید با هدف «کشف حقیقت» انجام شود چرا که جز این صورت کار پژوهش ابتر خواهد بود.
وی با بیان این که تحقیق و پژوهش فرآیندی زمان‌بر و نیازمند صبر و شکیبایی مسئولان و پژوهشگران است، گفت: در پژوهش معمولا نقاط ضعف و قوت موضوع یا یک محصول بررسی یا کارکرد یک سازمان و نهاد ارزیابی می‌شود و بر مبنای نتایج به دست آمده از آن پژوهش، می‌توان برای کارآیی بیشتر آن نهاد یا آن تولیدات و موضوع‌ها برنامه‌ریزی کرد و راهکار ارائه داد.
میرحسینی با بیان این که در رویکرد پژوهش‌مدار از یافته‌های پژوهش‌های قبلی برای بهبود وضع موجود استفاده موثری می‌شود، گفت: افرادی که در فعالیت‌های خود رویکردی پژوهشی دارند، پیش از هرگونه تصمیم به مطالعه وضعیت موجود پرداخته و با تجزیه و تحلیل مشاهدات خود به بهترین راه‌کارها می‌اندیشند.
وی تصریح کرد: آنان تلاش می‌کنند از نتایج آثار سایر پژوهشگران نیز به نحو شایسته‌ای بهره ببرند لذا رویکرد پژوهشی به قشر یا گروه خاصی محدود نشده و زمانی سرچشمه اثر خواهد بود که در سطوح و امور گوناگون جامعه تسری یافته باشد.
این مسئول، یک پژوهشگر خوب را فردی دارای نگاهی کنجکاو و موشکافانه به پدیده‌های پیرامون دانست و گفت: این فرد حساس، دارای ذهنی پویا و پرسش‌گر است و همواره برای یافتن پاسخ‌های تازه برای پرسش‌های موجود تلاش میکند.
وی به اتکای این افراد به روش‌های علمی و پذیرفته شده اشاره کرد و گفت: یک پژوهشگر از مهارت لازم برای یافتن منابع اطلاعاتی مورد نیازش برخوردار است و این منابع از محل‌هایی چون کتاب‌خانه‌ها، مراکز اطلاع‌رسانی و شبکه‌های رایانه‌ای ملی و بین‌المللی به دست می‌آیند.
وی قدرت جست و جو و روشنگری و استفاده از منابع را نیز یاداور شد و گفت: پژوهشگران موفق به کارگروهی در طرح‌های پژوهشی بها می‌دهند و تلاش می‌کنند، پژوهش خود را با همکاری یک‌دیگر انجام دهند. همچنین، آنان نتایج یافته‌های خود را به نحو کارآمدی منتشر ساخته و در اختیار دیگر محققان می‌گذارند.
میرحسینی در پایان نیز اضافه کرد: آنان نسبت به توسعه مرزهای دانش احساس مسئولیت کرده و لحظه‌ای از تلاش برای بالا بردن مهارت‌های علمی خویش باز نمی‌ایستند.
انتهای پیام
