خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها: صبح دومین جمعه اردیبهشت ماه و در واپسین روزهای هفته زمین پاک، بخش بسطام در شمال شهرستان شاهرود، علاقمندان به زمین و مام طبیعت را به خود خوانده آن هم در لوای برنامه پایش و پاک سازی محورهای روستایی از زباله‌های انسانی؛
جاده ابرسج که در ۱۵ کیلومتری شاهرود قرار داشته و برای حضور در آن باید از بسطام زیبا عبور کرد، مملو از پیچ و خم است جاده‌ای که یال‌های جنوبی البرز شرقی در انتهای آن قرار دارد و پشتش جنگل هیرکانی ابر و استان گلستان است. هوای اینجا چهار، پنج‌درجه‌ای از شاهرود خنک‌تر است. ابرسج از دور چون نوزادی است که در کنار کوهی بزرگ چون مادری عاشق، در آغوش گرفته شده باشد.
ابتدا تا انتهای جاده ۱۲ کیلومتری می‌شود و در این مسیر سه روستای دولت آباد، دِه‌خیر و ابرسج قرار دارند روستاهایی که به عالم پروری و شهید پروری معروف هستند و سرآمدشان هم ابرسج است که حتی در برهه‌ای پنج عضو شورای خبرگان رهبری اصالتی از این روستا داشتند.
عزم جدی برای دوست داشتن زمین
این روستا اما در کنار عالم پروری، قطب تولید عسل، گردو، سفال و نمد، تخم مرغ و ده‌ها محصول دیگر مانند گیاهان دارویی باغی است ابرسج همچنین تنها روستایی است که دارای حوزه علمیه و دانشگاه است مقوله‌ای که نشان از ظرفیت‌های معنوی این روستا دارد. جمعیتش را در سرشماری سال ۹۵ دقیقاً یک هزار و ۹ نفر اعلام کرده‌اند اما دهیاری معتقد است چون مهاجرت وسیعی به شهر صورت گرفته و جمعیت سیال در این روستا وجود دارد که در شهر هم خانه دارند، این روستا پر جمعیت تر است. از سوی دیگر بسیاری از ابرسجی ها در قم، مشهد، تهران و گرگان هستند.
روستا معماری پلکانی دارد در دامنه کوه، گویا خانه‌ها همچون میخی به زمین فرورفته‌اند تا از دامن کوه به پایین نلغزند زیرا در برخی کوچه‌ها ارتفاع و شیب آنقدر زیاد است که برای احوال پرسی از همسایه‌هایشان باید عزم یک کوهنوردی ۱۰ دقیقه را کنند. این کار البته جمع آوری زباله و خدمات روستایی را نیز برای دهیاری دشوار ساخته است. در روستا سطل‌های مکانیزه زباله وجود دارد آن هم کوچک‌تر از شهر؛ اما مشکل اینجا است که آنقدر کوچه‌ها شیب داشته و یا باریک هستند که خودروی زباله جمع کن نمی‌تواند به آنها ورود کند در نتیجه هنوز در بسیاری بخش‌ها علی رغم وجود سطل‌های مکانیزه، زباله‌ها با دست جمع می‌شوند.
در این روزهایی که حال زمین چندان خوب نیست گروهی از علاقمندان به طبیعت با همکاری دهیاران و اعضای شورای روستاهای ابرسج، دِه‌خیر و دولت آباد، بسیج و داوطلبان پشت پیچ و تاب‌های طولانی جاده کوهستانی که لذت بالا رفتن از یال جنوبی البرز را به آدم می‌چشاند، منتظر ایستاده‌اند. وعده شأن مقابل دهیاری ابرسج است. یک وانت آبی رنگ برای جمع آوری زباله‌ها آماده است دهیاری تعدادی کیسه و دستکش و امکانات اندک آماده کرده است بیست نفری مقابل درب دهیاری ایستاده و آماده‌اند.
فرهنگ سازی در روستاها
تصمیم بر آن می‌شود که به سه گروه تقسیم و از انتهای جاده به سمت روستا بیایند و در دو طرف جاده به پاک سازی و جمع آوری زباله بپردازند. عضو شورای اسلامی روستای ابرسج درباره این طرح به خبرنگار مهر، می‌گوید: طرح جمع آوری زباله به پیشنهاد یکی از علاقمندان به محیط زیست توسط سه دهیاری ابرسج، دِه‌خیر و دولت آباد مطرح و مصوب شد و پس از هماهنگی‌های صورت گرفته، هفته زمین پاک و روز دهم اردیبهشت ماه برای این امر در نظر گرفته شد.
سید احمد مرتضوی با بیان اینکه این کار در واقع به صورت نمادین و در راستای الگو سازی برای همراهی و مشارکت مردم در پاکیزه نگه داشتن زمین و همچنین ترویج در دیگر روستاهای منطقه بسطام و کشور صورت گرفته و در آن مردم، علاقمندان به محیط زیست، دهیاری، شورای اسلامی، بسیج و… همراه هستند.
وی با بیان اینکه نظارت و آغاز کار توسط دهیاری و مردم علاقمندان در کنار استفاده از رسانه‌ها، فضای مجازی و… می‌تواند به توسعه فرهنگ نگهداشت زمین نیز در بین مردم منجر شود، افزود: یکی از برنامه‌های ابرسج مقوله نخاله‌های ساختمانی و ساماندهی آن است. خوشبختانه از زمانی که دهیاری تمام وقت در این روستا مشغول به کار شده، شاهد رویدادها و اتفاقات خوبی هستیم که یکی از آنها ساماندهی مستمر زباله‌ها است. همچنین نصب دوربین‌های نظارتی و پلاک خوان از دیگر مسائلی است که توانسته در ایجاد القای حس روانی پاکیزه نگهداشتن منطقه به خصوص در ورودی‌های روستا، مؤثر باشد.
تفکیک زباله آموزش داده می‌شود
دهیار ابرسج نیز در گفتگو با خبرنگار مهر، با بیان اینکه طرح زمین پاک هوای پاک با همکاری یکی از علاقمندان به طبیعت که پیشنهاد این طرح را ارائه داده و همچنین پایگاه بسیج شهید مطهری ابرسج، پایگاه بسیج شهید محمدی دِه‌خیر و اعضای شورای روستا و همچنین دهیاری‌های سه روستای دولت آباد، دِه‌خیر و ابرسج آغاز و در فاز نخست جاده روستایی به طول ده کیلومتر پاکسازی می‌شود، گفت: در این طرح مردم و همراهان محیط زیست حضور دارند.
کمیل رستمی با بیان اینکه درباره فرهنگ سازی روستای پاک از ظرفیت شبکه تبلیغی، رسانه‌ها روستا و مبلغان خانم که در جلسات مناسبت‌های مذهبی و مناسبت‌های ملی حضور پیدا می‌کنند بهره‌گیری شده است، گفت: خوشبختانه در راستای آموزش مردم به خصوص با استفاده از ظرفیت‌های سازمان تبلیغات اسلامی مانند مساجد و گردهمایی‌های مذهبی و جشن‌ها (در ایام غیر کرونایی) پیشرفت‌های خوبی را نیز شاهد بودیم تا جایی که آموزش تفکیک زباله از مبدا نیز در ابرسج انجام شده است.
وی با بیان اینکه سطل‌های زباله روستای ابرسج مکانیزه است اما با توجه به پلکانی بودن و شیب بسیار فراوان روستا در بسیاری نقاط حتی خودرو توانایی ورود و جمع آوری زباله را ندارد در نتیجه زباله‌های روستای ابرسج با دست جمع آوری می‌شود، ابراز داشت: زباله‌ها اعم از آنانی که از مبدا توسط مردم تفکیک شده و یا خیر؛ پس از جمع آوری توسط دهیاری دوباره تفکیک می‌شود و مازاد آن دفن می‌شود اما در صورتی که بتوانیم توسعه فرهنگی بهتری را در راستای پسماند داشته باشیم، قطعاً شاهد همراهی بیشتر مردم هم خواهیم بود.
تولید سالانه ۱۷۰ تن زباله در ابرسج
دهیار ابرسج با بیان اینکه این روستا هفته‌ای چهار تن و در یک ماه ۱۵ تن زباله دارد که نزدیک به ۱۷۰ تن زباله در سال برای جمعیت یک هزار و ۹ نفری روستا، رقمی قابل قبولی است، تاکید کرد: البته باید گفت روستای ابرسج دارای جمعیت بیشتری است زیرا عمده ساکنان این روستا به نوعی جمعیت سیال محسوب و در شهرها زندگی و کار می‌کنند.
رستمی با بیان اینکه در صورتی که اعتبارات وجود داشته باشد ما می‌توانیم ۱۰۰ درصد سطل‌های زباله موجود در روستا را مکانیزه و مدرن کنیم، گفت: به دلیل نداشتن اعتبارات هنوز برخی از سطل‌های زباله روستا توری هستند در نتیجه شاهد ریزش شیرابه‌های زباله در روستا هستیم اگر بتوانیم اعتباراتی برای این بخش تأمین کنیم، این تعداد سطل زباله را نیز مکانیزه خواهیم کرد تا در زمینه بهداشت عمومی گام بهتری برداریم.
با یک حساب حدودی می‌توان دریافت که سه روستای ابرسج، ده خیر و دولت آباد سالانه ۲۰۰ تا ۲۲۰ تن زباله تولید می‌کنند این در حالی است که تفکیک آن از مبدا می‌تواند به نوعی همراهی مردم و اهمیت بخشیدن به زباله که نام دیگر آن را طلای کثیف نهاده‌اند را محقق کرده و مردم را نیز به مشارکت در چنین طرح‌های همگانی تشویق کند.
حس همکاری کلید واژه زمین پاک
از جاده ابرسج به سمت پایین که سرازیر می‌شوی گروه‌های دو نفری را بسیار می‌بینی که پلاستیک به دست در آفتاب گرم امروز زباله جمع آوری می‌کنند. باران روز گذشته هم در کنار طراوتی که به منطقه داده، کمی کار را دشوار ساخته و پاهای داوطلبان و دوست داران زمین پاک را در گل فرو می‌برد از سوی دیگر با نزدیک شدن به ظهر هوا به دلیل بارش، کمی دم می‌کند و عرق را از سر و روی این عاشقان زمین پاک سرازیر می‌سازد.
دهیار دولت آباد نیز در گفتگو با خبرنگار مهر، با بیان اینکه در هفته گذشته پیشنهادی برای پاک سازی دو طرف جاده دولت آباد تا ده خیر و ابرسج ارائه شد، گفت: با وضعیت نابسامان کنونی که جاده متأسفانه بر اثر کم آگاهی مردم شرایط نابسامانی دارد، این پیشنهاد پذیرفته شد و امروز خوشبختانه شاهد اجرای طرح هستیم.
عباسعلی امیری با بیان اینکه دولت آباد ۳۰ خانوار جمعیت ساکن دارد، گفت: بیشترین تأثیر در نگهداشتن زمین به صورت پاک همراهی و برانگیختن حس همکاری بین آحاد جامعه دارد وگرنه چنین طرح‌هایی بی نتیجه خواهد ماند امروز در کنار همراهی مردم که با اطلاع رسانی، نصب بنرهای آگاهی دهنده و استفاده از ظرفیت‌های مختلفی مانند مساجد، رسانه‌ها و… صورت گرفته شاهد جمع آوری ضایعات و نخاله‌ها نیز از سطح جاده هستیم. اقدامی که به پاکسازی محور انجامیده است.
وی با بیان اینکه اگر حس همکاری و مشارکت مردم نباشد، چنین طرح‌هایی جواب نمی‌دهد زیرا نه دولت هزینه‌ای می‌کند و نه توجهی به مقوله زمین پاک روستایی دارد چون درگیر مسائل دیگری است، تاکید کرد: همت مردم ما برای طبیعت و نگهداشتن زمین از آلاینده‌ها خوب است هر چند اگر از نظر معیشت نیز دچار مشکل باشند، لذا علی رغم همکاری خوبی که بخشداری بسطام با ما دارد اما باید بر روی مشارکت‌های مردمی بیشتر حساب باز کرد.
افراد داوطلب آمده‌اند
افراد داوطلب برای جمع آوری زباله در سه بخش گردهم آمده‌اند گروه نخست ابتدای جاده اصلی شاهرود- آزاد شهر تا نزدیکی‌ها ده‌خیر را پوشش می‌دهند گروه دوم تا نزدیک ابرسج و گروه سوم جاده ابرسج را از پایین به بالا پیرایش و زباله‌هایش را جمع آوری می‌کنند اما با هر گروه که صحبت می‌کنی نام یک نفر را به عنوان مجری و پیشنهاد دهنده طرح اعلام می‌کند. دکتر مهدی عرب احمدی از موثران و پزشکان به نام شاهرودی که در زمینه محیط زیست نیز نامی آشنا برای مردم است.
این پزشک و دوست‌دار طبیعت که در واقع برنامه امروز را پیش بینی کرده است، به خبرنگار مهر، می‌گوید: یکی از انگیزه‌های این طرح این بود که در روزگار کنونی شاید بسیاری از مردم به انتقاد شرایط و اوضاع می‌پردازند اما کسی دست به کار تحول نمی‌شود در نتیجه این انگیزه‌ای شد تا ما گروهی را گرد هم آورده و به صورت عملی کار را شروع کنیم زیرا معتقد هستیم که باید بالاخره از یک جایی شروع کرد.
امیر احمدی با بیان اینکه هدف اصلی کار تمیز کردن مسیر تردد روستاهای سه‌گانه منطقه است تا مردم از آن لذت ببرند، ابراز داشت: خداوند بیان کرده که من تعدی کنندگان را دوست ندارم، لذا ما حق نداریم که به حقوق طبیعت تعرض و تعدی کنیم. ما حق نداریم که برای خودخواهی خودمان زباله‌هایمان را در دامن طبیعت رها کنیم و این زیبایی خدادادی را بگیریم از سوی دیگر طبیعت می‌خواهد زیبا جلوه کند چرا جلوی آن را می‌گیریم؟ لذا این کار برنامه‌ریزی شد تا در دیگر نقاط کشور هم مشابه این کار در روستاها انجام شود.
وی درباره راهکارهای مشارکت مردم در تداوم طرح‌هایی از این دست، بیان کرد: مشارکت مردم اصل مهمی است که می‌تواند زمین را پاکیزه نگه دارد اما از سوی دیگر ما نمی‌توانیم صبر کنیم تا این امر انجام شود، لذا باید خود ما مردم از یک جایی شروع کنیم و شاید در حین انجام این کار کسانی که شاهد هستند، بهترین اثرگذاری را در افراد داشته باشد. من معتقد هستم که فرهنگ سازی رسالت رسانه‌ها و ارگان‌های دولتی و… است اما مردم وظیفه دارند که به اندازه خودشان کاری را صورت دهند.
حال زمین خوب نیست
این پزشک و دوست‌دار طبیعت با بیان اینکه مردم وظیفه دارند که طبیعت را تمیز نگه دارند، بیان کرد: حال و روز زمین خوب نیست و شاهوار مهمترین مطالبه مردم این شهرستان است، ما حق نداریم که به شاهوار تعدی کنیم زیرا خداوند می‌فرمایند خدا خالق همه چیز است و برای همه وکیل هستم لذا نباید به حق طبیعت تعدی کرد.
امیر احمدی بیان کرد: می‌توان بوکسیت را از جای دیگری تهیه کرد که مانند شاهوار تا این حد خرابی نداشته باشد. امروز باید درک کنیم که شاهوار ذخیره گاه آب و حیات شاهرود است این کوه سالانه چند صد میلیمتر بارندگی دارد و اگر قرار باشد گوشت آن را تراشیده و به استخوان برسانیم دیگر چه منبع حیات بخش و آبی خواهد ماند و لذا تمام روستاهای پای شاهوار با مشکلات روبرو می‌شوند که از مهمترین آنها سیلاب به دلیل تراشیده شدن کوه و همچنین خشکسالی به دلیل عدم توانمندی در مهار آب و رها شدن آن و در نتیجه هدر رفتن آن است.
وی با بیان اینکه طرح بوکسیت از تاش تا سیاه رودبار است و در نتیجه کل شاهوار و محدوده را در بر می‌گیرد لذا اگر امتداد یابد متأسفانه شرایطمان اصلاً خوب پیش نخواهد رفت، گفت: ما باید دنبال توسعه پایدار باشیم و این شعار جهانی است ما نباید برای یک منفعت، صدمه عظیم به یک زیرساخت بزنیم اگر کشور دنبال توسعه پایدار است باید منابع طبیعی‌اش را حفظ کند اما متأسفانه برعکس شنیده شده که امسال بودجه منابع طبیعی و محیط زیست کاهش نیز یافته است.
ما شغل نیاز داریم
این پزشک و دوست‌دار طبیعت بیان کرد: در این مدت که معدن بوکسیت شاهوار تعطیل بود، شرکت آلومینا افزایش تولید هم داشته و لذا این نشان می‌دهد که در مناطق دیگر منابع زیادی هستند که می‌توانند از آنجا بوکسیت را تهیه کنند پس چرا باید از شاهوار که بی‌نظیر است و منابع آبی یک شهرستان وسیع را تأمین می‌کند باید قربانی شود.
امیر احمدی بیان کرد: محیط زیست زیربنا است و امروز دانشمندان در اخبار نشان داده می‌شود که در مریخ اکتشاف می‌کنند در حالی که ما هنوز به زمین خوش آب و هوایی که اکسیژن هم دارد رسیدگی نمی‌کنیم و دنبال مریخ هستیم، چرا زمین زیبای خودمان را در آغوش نمی‌کشیم؟ چرا دولت‌ها فقط دنبال سیاست هستند و دنبال کارهای زیربنایی نیستند؟ اگر حال زمین خوب نباشد خداوند همانطور که در قرآن می‌فرماید وکیل آن است و در نتیجه ضرر آن را خود ما مردم ببینیم. ممکن است منافع مادی سبب شده باشد که مسئولان ما کمی دست به عصا راه بروند.
هنوز دو ساعت نگذشته که کوهی عظیم از زباله کنار جاده به صورت پلاستیک‌های بزرگ مشکی رنگ جمع آوری شده است. تپه‌های بزرگ از زباله که این فکر را در درون مغز ما می‌پروراند که وقتی در دو ساعت با یک کار جمعی ۳۰ نفری می‌توان چنین حجمی از پاکیزگی را به زمینمان هدیه دهیم چرا چنین کاری را انجام و به صورت مداوم آن را انجام نمی‌دهیم؟ هم به لحاظ اجرایی و هم به لحاظ فرهنگ سازی در راستای کاهش زباله ریزی در طبیعت!
به هر حال این هم از آن دست سوالاتی است که کمی پاسخ دادنش دشوار به نظر می‌رسد. قدر مسلم اما این است که سال‌ها است در شهرستانی مانند شاهرود محیط زیست و زمین دیگر اولویت مسئولان نیستند که اگر بودند یک دهه تخریب و پاک تراشی و نابودی درختان و پوشش گیاهی را در شاهوار، این کانون آب‌ساز و حیات بخش شاهد نبودیم!
برنامه کم کم رو به اتمام است. جاده دراز و پر پیچ ابرسج به بدرقه می‌آید اما این بار البرز سرافراز پشت سرت است تا بدرقه‌ات کند. مثل همیشه سرافراز و زیبا هر چند حال و روز خوشی این روزها از دست مردم و مسئولان ندارد.
