به گزارش ایرنا لرستان همواره در رده استان های پربارش کشور قرار داشته است که به دلیل بهره مندی از حدود ۲ هزار و ۵۰۰ کیلومتر رودخانه دائمی کشاورزی همچنان یک پای ثابت اقتصاد استان بوده است و ارزش تولیدات این بخش به هفت هزار میلیارد تومان می رسد که برای استان محرومی چون لرستان رقم خوب و قابل قبولی است.
حدود سه میلیون تن انواع محصولات کشاورزی از جمله بیش از ٢ میلیون و ٢٠٠ هزار تن محصولات زراعی ، ٣٠٠ هزار تن محصولات باغی و بیش از ۴۰۰ هزار تن انواع محصولات دامی سالانه در این استان تولید می شود که البته برای این حجم از تولیدات کشاورزی ، حدود ۹۳ درصد آبهای سطحی و زیرزمینی نیز برای استفاده حدود ۱۶۰ هزار بهره بردار در این بخش مصرف می شود.
۸۰۰ هزار هکتار زمین کشاورزی در لرستان وجود دارد که به دلیل بارش های مطلوب و وجود رودخانه و چشمه در اغلب مناطق استان، سالهای قبل استقبال چندانی برای تبدیل اراضی دیم به آبی صورت نگرفته و در حالیکه متوسط زمین های آبی کشاورزی کشور ۴۵ تا۴۶ درصد عنوان می شود اما این رقم در لرستان بین ۲۳ تا۲۵ درصد است.
کشاورزی لرستان هر سال چشم انتظار سخاوت آسمان است اما در سال جاری، آنگونه که باید از بخشش آسمان بهره مند نشد و بنابر اعلام شرکت شرکت آب منطقه‌ای استان، اکنون ۵۷ درصد حجم مخزن سدهای این استان پر شده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۲۳ درصد کاهش یافته است.
اکنون حجم کل مخزن سدهای مروک، ایوشان، تنگ هاله، خان‌آباد، کزنار و حوضیان ۲۰۸.۶۹ میلیون متر مکعب و معادل ۵۷ درصد ظرفیت ذخیره سازی آنها می باشد و مجموع آب ورودی سدهای استان ۱.۹۴ متر مکعب در ثانیه و خروجی آنها ۲۷۰ لیتر بر ثانیه گزارش شده و این یعنی حجم آب ورودی سدهای استان به کمتر از ۲ متر مکعب در ثانیه رسیده است.
متوسط تولید و خروجی آب سطحی ۲ حوضه آبریز کرخه (سیمره، کشکان و مولاب) و کارون بزرگ (سزار و بختیاری) برای لرستان در دراز مدت به ترتیب هفت میلیون و ۹۷۴ هزار مترمکعب و ۱۲ میلیون و ۵۰۰ هزار مترمکعب است.
مصارف آب زیرزمینی و سطحی لرستان در حوضه آبریز کرخه ۶۰۷.۹ میلیون مترمکعب است که در بخش کشاورزی ۵۱۴.۸ میلیون متر مکعب، صنعت ۱۱.۳ و شرب ۸۱.۸ میلیون مترمکعب مصرف می‌شود، مصارف آب زیرزمینی و سطحی در حوضه آبریز کارون نیز ۵۸۶.۲ میلیون مترمکعب شامل بخش کشاورزی با ۵۱۵.۱ میلیون متر مکعب، صنعت ۱۶.۹ و شرب ۵۴.۲ میلیون مترمکعب است که بنابر اعلام شرکت آب منطقه ای به دلیل بارندگی های کم در پاییز و زمستان ۹۹، میزان آبدهی رودخانه‌های استان به دلیل کاهش بارندگی‌ها در تیر و مردادماه امسال کاهش می‌یابد.
کاهش بارندگی ها و پایین آمدن سطح آب رودخانه و سدهای لرستان خبر یک خشکسالی زودهنگام در این استان است که به گفته کارشناس هواشناسی استان بسیار کم سابقه بوده است وتبعات نه چندان خوشایندی در بخش کشاورزی خواهد داشت، اما تعریف خشکسالی چیست ؟
خشکسالی چیست؟
زینب اکبری کارشناس هواشناسی لرستان در این خصوص به ایرنا می گوید: خشکسالی از دیدگاه دستگاه های مختلف تعابیر متفاوتی دارد اما به طور کلی خشکسالی هواشناسی به معنای بارش کمتر از حد نرمال است که منجر به تغییر الگوهای آب و هوا می شود.
وی با بیان اینکه این خشکسالی امسال در تمام استان های کشور رخ داده است ادامه داد: از ابتدای سال زراعی جاری ( مهر ۱۳۹۹ تا مهر ۱۴۰۰) تاکنون ۳۴۲ میلی متر بارندگی در لرستان ثبت شده است که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته و دوره آماری بلندمدت به تریتب ۴۱ و ۳۵ درصد کاهش یافته است.
وی گفت: همچنین به دلیل کاهش محسوس بارش برف در سال زراعی جاری، مابقی بهار و تابستان امسال با کم آبی رودخانه و سدهای استان مواجه می شویم.
بارندگی نرمال چگونه محاسبه می شود؟
اکبری در خصوص ملاک محاسبه بارش های نرمال نیز گفت: میزان بارش های یک دوره آماری ۲۰ تا ۳۰ ساله ایستگاه های هر منطقه محاسبه و میانگین آن به عنوان نرمال بارش در نظر گرفته می شود.
وی اظهار داشت: به طور معمول بارش های هر سال اگر کمتر از ۱۰ درصد میزان نرمال باشد، خشکسالی رخ نداده است اما هرچه بارندگی سالانه نسبت به حد نرمال کاهش بیشتری داشته باشد، خشکسالی شدت بیشتری دارد.
وی با بیان اینکه میزان بارندگی بلند مدت در لرستان ۵۲۷ میلی متر است تصریح کرد: بدون شک سال زراعی جاری در لرستان همراه با خشکسالی هواشناسی و سال به نسبت سختی برای تامین منابع آبی خواهد بود.
نزول رتبه لرستان از سومین به پنجمین استان پربارش
معاون و کارشناس اداره کل هواشناسی لرستان اضافه کرد: طی ۲ سال زراعی گذشته، این استان سومین استان پربارش کشور بوده و پس از ۲ استان شمالی قرار گرفته است.
اکبری گفت: سال زراعی جاری لرستان تاکنون با ۳۴۲ میلی متر بارندگی در رده پنجم استان های پربارش قرار گرفته است که شاید در میان ۳۱ استان جایگاه خوبی باشد اما در مقایسه با سال گذشته خودش و با توجه به حجم بالای دیم کاری، امسال شرایط خوبی ندارد.
وی افزود: طی سال زراعی جاری تا هفتم اردیبهشت ماه امسال گیلان با ۴۹۰ میلی متر، کهگیلویه و بویراحمد با ۴۷۷ میلی متر، مازندران ۳۵۶ میلی متر و چهارمحال و بختیاری با ۳۵۱ میلی متر بارندگی در رده های اول تا چهارم استان های پر بارش قرار داشته اند.
وی خشکسالی امسال در لرستان و کاهش ۴۰ درصد بارندگی ها را بسیار کم سابقه دانست و ادامه داد: این درحالی است که استان هرمزگان از ابتدای سال زراعی جاری تاکنون با ۱۲ میلی متر بارندگی، ۹۶ درصد کاهش نزولات داشته است.
کاهش قابل توجه بارندگی ها در لرستان موجب شده است دیم کاری این استان که سطح قابل توجهی از آن به گندم و جو اختصاص دارد امسال به شدت دچار آسیب شود.
از ۸۰۰ هزار هکتار زمین کشاورزی لرستان حدود۲۵ درصد آبی شده و این درحالیست که متوسط زمین های آبی کشاورزی در کشور حدود ۴۶ درصد است و کشاورزی متکی به باران و آبیاری رودخانه ای امسال در لرستان به شدت آسیب دید.
۱۹۵ هزار هکتار مزارع دیم لرستان را گندم و ۱۱۶ هزار هکتار آن را جو تشکیل می دهد که به گفته مسوولان امسال به دلیل کاهش بارندگی ها با افت بی سابقه میزان تولید مواجه شده است به نحوی که معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی لرستان می گوید از حدود ۱۹۶ هزار هکتار گندم دیم استان شاید تنها ۱۰ هزار هکتار قابل برداشت باشد.
به گفته جواد صالحیان نبود بارش های کافی و البته پراکنش نامناسب اندک بارش های استان در سال زراعی جاری خسارت بسیار زیادی به زراعت لرستان وارد کرده است.
بخل آسمان و باران هایی که نبارید
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی لرستان به ایرنا می گوید: در حالیکه ۲ ماه اول سال زراعی یعنی مهر و آبان یکی از زمان های طلایی بارندگی برای کشاورزی به ویژه زمین های دیم است اما سال زراعی جاری تا آخر آبان ماه بارشی در استان ثبت نشد.
جواد صالحیان افزود: این برهه که اوج کشت پاییزه است، زمین ها به آبیاری اولیه نیاز دارند اما متاسفانه بارندگی موثری نداشتیم و بارش قابل توجه برای زراعت در ۲۷ آذر رخ داد.
وی تصریح کرد: پس از این تاریخ، تا ۱۰ بهمن بارندگی در لرستان رخ نداد یعنی کشت پاییزه استان از جمله گندم، جو، عدس و نخود حدود ۴۰ روز در زمستان آبیاری نداشتند.
وی اضافه کرد: پس از ۱۰ بهمن، ۲۵ اسفند نیز در استان بارش باران داشتیم و تاکنون نیز آسمان استان بدون بارندگی بوده و در حالیکه نبود بارندگی در فروردین و اردیبهشت لرستان بی سابقه است اما متاسفانه امسال این اتفاق ناگوار رقم خورد.
۱۸۵ هزار هکتار از ۱۹۵ هزار هکتار گندم دیم لرستان قابل برداشت نیست
صالحیان با بیان اینکه عمده محصول دیم لرستان گندم و جو است ادامه داد: سطح زیرکشت گندم دیم در استان ۱۹۵ هزار هکتار است که امسال با توجه به کاهش بارندگی ها شاید کمتر از ۱۰ هزار هکتار آن قابل برداشت باشد.
وی با اشاره به خسارت بسیار زیاد مزارع دیم مناطق جنوبی استان از جمله پلدختر اظهار داشت: ۱۰ هزار هکتار گندم دیمی که قابل برداشت است با متوسط عملکرد ۳۰ تا ۴۰ درصد تولید معادل ۳۰۰ تا ۴۰۰ کیلوگرم در هکتارخواهد بود.
صالحیان اظهار داشت: پیش بینی برداشت امسال گندم دیم و آبی در لرستان ۴۷۰ هزار تن بود که با توجه به شرایط اراضی دیم و خشک شدن بسیاری از قنات ها و چشمه های اراضی آبی، در عمل کمتر از ۲۰۰ هزار هکتار گندم آبی و دیم امسال در لرستان برداشت خواهد شد که با این وضعیت، تامین گندم بذری برای کشت پاییزه سال آینده نیز با مشکل جدی مواجه می شود.
برداشت جو دیم در نورآباد و کوهدشت به صفر می رسد
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی لرستان گفت: همچنین جو یکی دیگر از عمده کشت های پاییزه است که با توجه به خشکسالی سال زراعی جاری، انتظار می رود برداشت این محصول امسال از زمین های دیم نورآباد و کوهدشت به صفر برسد.
صالحیان سطح زیرکشت جو دیم لرستان را ۱۱۶ هزار هکتار برشمرد و ادامه داد: ۱۳۰ تا ۱۴۰ هزار متوسط برداشت این سطح در شرایط عادی است که پیش بینی می شود دست کم یک چهارم از این میزان تولید امسال محقق نشود.
کاهش دست کم ۲۵ درصدی تولیدات زراعی لرستان
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی لرستان گفت: نخود و عدس ۲ محصول عمده دیگر کشت دیم در استان هستند که برداشت آنها در نیمه نخست سال انجام می شود.
صالحیان سطح زیر کشت نخود و عدس دیم استان را به ترتیب ۸۰ و ۱۴ هزار هکتار عنوان و تصریح کرد: پیش بینی می شود حدود یک چهارم تولیدات زراعی دیم استان معادل ۴۰۰ هزار هکتار امسال به مرحله برداشت نرسد.
وی گفت: سالانه در شرایط نرمال، نخود دیم اسفند و فروردین کشت و نیمه نخست سال ۵۰ هزار تن از این محصول برداشت می شود، میانگین برداشت آن در شرایط نرمال ۶۵۰ کیلوگرم در هکتار است که در شرایط کنونی شاید بتوان ۲۰۰ تا ۳۰۰ کیلوگرم در هکتار، نخود دیم از اراضی لرستان برداشت کرد.
وی اظهار داشت: در مجموع ۲ میلیون و۵۰۰ هزار تن میزان تولیدات زراعی استان است که با توجه به اینکه تنها ۲۵ درصد زمین های زراعی استان آبی شده است پیش بینی می شود دست کم یک چهارم از این میزان امسال محقق نشود.
سایه خشکسالی بر کشت برنج
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی لرستان به تاثیر خشکسالی بر کشت بهاره استان نیز اشاره کرد و گفت: برنج مهمترین محصول آبدوست بهاره استان است که بدون شک امسال با توجه به خشکسالی کم‌سابقه و کاهش منابع آبی، به صرفه نیست.
صالحیان افزود: حدود ۶ هزار هکتار زمین های زراعی استان هر ساله زیر کشت برنج می رود که امسال به علت افت محسوس منابع آبی زیرزمینی و رواناب ها، برنجکاران با معضل تامین آب مواجه می شوند.
وی گفت: مناطق دورود، چغلوندی، حاشیه کشکان، خرم رود، چگنی و خرم آباد به دلیل احتمال زیاد خشکی و کم آبی رودخانه ها امسال شرایط خوبی برای کشت برنج نخواهند داشت چراکه پیش بینی می شود سدهای ایوشان و مروک نیز آزادسازی آب نداشته باشند.
وی با تاکید بر رعایت الگوی کشت در این شرایط ادامه داد: به کشاورزان این مناطق اطلاع رسانی شده است ازکشت آبدوست خودداری کرده و تنها ۳۰ درصد این محصولات را امسال کشت کنند و امور آب شهرستان پلدختر نیز کشت برنج و هرگونه انتقال آب برای این اراضی را در سال جاری ممنوع کرده است.
صالحیان تصریح کرد: پیشنهاد می شود ذرت علوفه ای به جای برنج کشت شود چراکه طول دوره رشد آن کوتاهتر است و با توجه به ضعیف شدن مراتع، علوفه دام نیز تامین می شود همچین سوربن علوفه ای به کم آبی مقاوم و به عنوان کشت دیگری برای جایگزین برنج مناسب است.
به گفته وی عملیات کاشت نشاء برنج خرداد ماه در استان آغاز و برداشت این محصول از مهرماه انجام می‌شود و سال گذشته ۵۰ هزار تن شلتوک و ۳۰ هزار تن برنج سفید در لرستان برداشت شد.
رهاورد شوم سه هزارو ۳۰۰ میلیارد تومانی خشکسالی برای لرستان
رییس سازمان جهاد کشاورزی لرستان نیز می گوید: بارندگی های کم و البته پراکنش نامناسب بارش ها از مهرماه ۹۹ تاکنون موجب خسارت سه هزار و ۳۰۰ میلیارد تومانی به زیرمجموعه کشاورزی استان شده است.
اسفندیار حسنی مقدم اظهار داشت: خشکسالی موجب کاهش ۶۵۰ هزار تنی محصولات در استان شده که بخش زراعت با ۴۱۹ هزار تن و ارزش ٢ هزار میلیارد تومان بیشترین خسارت خشکسالی را متحمل شده است.
وی اضافه کرد: از دیگر خسارت های خشکسالی به بخش باغبانی لرستان ۴۵۰ میلیارد تومان، شیلات ۹ میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومان، دام و طیور ۲۷۰ میلیارد تومان، زنبورعسل ۲ میلیارد تومان و منابع طبیعی ۴۵۰ میلیارد تومان بوده است.
وی فقیر شدن مراتع را از دیگر چالش‌های خشکسالی عنوان کرد و گفت: رها کردن مزارع توسط کشاورزان متضرر و هجوم سن و علف های هرز نیز از دیگر پیامدهای خشکسالی است.
حسنی مقدم به راهکارهای موقت مقابله با بحران خشکسالی نیز اشاره کرد و افزود: تامین اعتبار لازم برای خرید تانکر و لوله انتقال آب به منظور آبرسانی به باغات و تامین آب دام عشایر، همچنین اعتبار لازم برای خرید دارو و سم از مواردی است که باید در دستور کار قرار گیرد.
وی با اشاره به احتمال حمله ملخ های صحرایی گفت: ملخ‌های صحرایی از مخرب ترین آفاتی هستند که می توانند روزانه ۲ تن محصول را در هر هکتار از بین ببرند که تاکنون به چهار استان حمله کرده‌اند و سازمان حفظ نباتات کشور هشدار داده ممکن است به لرستان و اصفهان هم حمله کنند.
گسترش زمین های آبی، اصلی ترین راه مبارزه با خشکسالی
رییس سازمان جهادکشاورزی لرستان گفت: بدون شک گسترش زمین های آبی و در مرحله دوم اجرای طرح های آبیاری نوین در اراضی آبی، اصلی ترین و کارآمدترین راه مبارزه با خشکسالی و سال های کم باران است.
حسنی مقدم افزود: حجم آب پشت سدهای کشور حدود ۵۰ میلیارد مترمکعب و در لرستان بیش از ٢٠٠ میلیون مترمکعب است که با سدهای در دست ساخت به بیش از ۴۰۰ میلیون مترمکعب می‌رسد اما در حالیکه بیش از ۱۱ درصد آب کشور در لرستان تولید می‌شود تنها نیم درصد سدهای کشور در این استان قرار دارد و کمبود آب موجب ناپایداری در تولید محصولات کشاورزی می شود.
وی ادامه داد: ۷.۴ درصد اراضی کشور در لرستان قرار دارد، آب تولیدی در این استان سه برابر اراضی کشاورزی و متوسط زمین آبی استان ٢٣ درصد است در حالیکه که این رقم در کشور به ۴۶ درصد می رسد.
وی تاکید کرد: مهمترین راهبرد برای رسیدن به متوسط نورم کشوری زمین های آبی، مطالبه سهم لرستان در تقسیم عادلانه منابع آب از وزارت نیرو است که این مهم با هماهنگی و همفکری دستگاه‌های متولی آب، حمایت‌های مدیریت ارشد اجرایی و مجمع نمایندگان استان در مجلس شورای اسلامی حاصل می شود.
حسنی‌مقدم افزود: آب یکی از مهمترین چالش‌ها و مولفه‌ها در بخش توسعه کشاورزی لرستان است که سالانه ۱۴ میلیون مترمکعب معادل ۱۱ درصد کشور در لرستان تولید می شود.
وی اظهار داشت: احداث سد، انجام طرح های آبخوانداری، هدایت آبهای سطحی به منابع زیرزمینی و آبخیزداری مکانیکی و بیولوژیکی باید برای منابع آب و تقویت کشاورزی استان انجام شود که البته تاکنون ساخت سد با توجه به ظرفیت های موجود استان به خوبی صورت نگرفته است.
