به گزارش خبرنگار کتاب و ادبیات خبرگزاری فارس، محمد شیخلر از اعضای موسسه فرهنگی «ایمان جهادی (صهبا)» در یادداشتی به «نقش حلقه‌های میانی در ترویج کتاب و کتابخوانی» پرداخته است که در ادامه می خوانید.
در مسئله ترویج کتاب و کتابخوانی سه سطح اساسی وجود دارد. سطح اولیه، نویسندگان و ناشران هستند، که بدون تولید آثار خوب و قابل استفاده، نمی‌توان امیدی به بالارفتن میزان مطالعه و همچنین رشد فرهنگ داشت.
آثار بد و ضعیف، مردم را بی‌اعتماد می‌کند و به مرور، فاصله ایجاد می‌کند بین مردم و هر نوع کتابی. و آثار خوب، مخاطب را جذب می‌کند به سایر کتاب‌ها. تاکنون شاهد این بوده‌ایم که برای چاپ اول کتابی، مردم صف کشیده‌اند در حالی که هیچ‌کس آن کتاب را نخوانده، و علت آن این است که مردم، به آن نویسنده یا ناشر، اعتماد دارند.
غیر از نویسندگان و ناشران، خود مردم و مخاطبان هم نقش مهمی دارند در ترویج کتاب و کتابخوانی. احتمالاً همه شاهد این بوده‌ایم که در مهمانی‌ها و دورهمی‌ها، حرف یک فیلم سینمایی یا سریال به میان می‌آید، و آنهایی که فیلمی را دیده‌اند و از آن لذت برده‌اند، به دیگران معرفی می‌کنند و بقیه را دعوت می‌کنند که آن فیلم یا سریال را ببینند. و اتفاقاً این اتفاق، برای فیلم‌ها و سریال‌های تلویزیونی که به میزان کافی تبلیغ می‌شوند، نمی‌افتد. بلکه برای تولیداتی اتفاق می‌افتد که امکان تبلیغ رسانه‌ای ندارند. در این موراد است که مردم، احساس می‌کنند که باید خودشان، معرّف یا مبلّغ آن فیلم و سریال باشند. و البته در موارد منفی هم صادق است. یعنی وقتی از فیلمی بدشان می‌آید، به بقیه هم اطلاع می‌دهد که وقت و پولشان را هزینه نکنند برای آن فیلم.
همچنین، وقتی یک فروشگاه معروف لباس، حراج و تخفیف می‌گذارد، بخش زیادی از این تبلیغ، توسط خود مردم انجام می‌شود و افراد، به دیگران اطلاع می‌دهند که فلان فروشگاه، تخفیف‌های خوبی روی محصولات خوبش گذاشته. اینجا هم، نقش مردم، خودش را خیلی خوب نشان می‌دهد. و در موارد منفی، می‌گویند که اجناس فلان فروشگاه، اصلاً کیفیت مناسب ندارد.
این مثال‌هایی که ذکر شد، همه دال بر این بود که خود مردم، می‌توانند نقش مهم و موثری داشته باشند در ترویج کتاب و کتابخوانی. لازم است که به همدیگر خبر دهیم کتاب‌های جدید را، لازم است همدیگر را تشویق کنیم به خواندن کتاب‌هایی که دوست داشتیم، و دوستانمان را منع کنیم از کتاب‌هایی که ارزش خواندن، نداشته‌اند. لازم است که باهم، در مورد آنچه که از دل کتاب‌ها فرا گرفته‌ایم، با دیگران صحبت کنیم.
و اما حلقه میانی بین تولیدکنندگان و مخاطبان...
کتابفروشان: با ویترین‌سازی، مخاطب را آگاه می‌کنند از کتاب‌هایی که ندیده است. (حالا فرض کنید که یک کتابفروشی، سهم کمی از مغازه خود را به ویترین اختصاص دهد، و یا نسبت به چیدمان ویترین، هیچ فکر و اندیشه‌ای نداشته باشد)
کتابفروش با مشاوره به کسانی که دنبال موضوعی می‌گردند، اما کتاب مناسبش را نمی‌شناسند، کمک می‌دهد به مخاطب. (حالا فرض کنید که مخاطبی، دنبال موضوعی بگردد، کتابفروش هم کتاب مرتبط را داشته باشد، اما اشراف و آگاهی نداشته باشد)
کتابفروش با اشراف نرم‌افزاری نسبت به موجودی کتاب‌هایش، همیشه دستش برای مخاطب هدف‌دار، پُر است و به مخاطب نمی‌گوید: «تمام کردیم».
کارشناسان و منتقدین کتاب: با معرفی و نقد و مدح کتاب، مخاطبان را جهت می‌دهند. می‌توانند مسئولیت‌پذیر باشند، و یا ممکن است بدون مسئولیت و تعهد، کتابی را معرفی کنند که خودشان نخوانده‌اند و یا کتابی را نقد کنند که بخاطر مسائل حاشیه‌ای و یا شخصی، نسبت به آن کتاب، نگاه منفی دارند.
نقد واقعی و دلسوزانه کتاب، هم مخاطب را جهت می‌دهد و هم تولیدکننده را رشد می‌دهد.
خبرنگاران حوزه فرهنگ: خبرنگاران می‌توانند مانند یک اپراتور عمل کنند، و صرفاً به درج اخبار تازه‌های نشر، با حداقل محتوا بپردازند. اما ممکن است که خبرنگاری، نسبت به محتوا حساس باشد، نسبت به حواشی کتاب، کنش داشته باشد، اثرگذاری کتاب را در میان مخاطبان دنبال کند، به غیر از اخبار تازه‌های نشر، به محتوای کتاب هم بپردازد و ...
کتابخانه‌ها: بود و نبود کتابخانه در یک روستا، شهر و کلان‌شهر، نقش مهمی ارتقای سهم کتابخوانی آن مکان دارد. اگر سهم وظایف تولیدکنندگان و مردم در ترویج کتابخوانی به خوبی انجام شده باشد، طبیعتاً خیلی از مردم، امکان خرید خیلی کتاب ندارند، و هدف از ترویج کتابخوانی، ترویج کتاب‌خریدن نیست، بلکه استفاده از محتوای کتاب است.
کتابخانه‌ها پشتیبان اقتصادی مردم هستند در امر کتابخوانی. یک مخاطب، با تکیه به کتابخانه‌ها، حظ و بهره خود را از کتاب‌های مختلف می‌برد و محدودیت‌های اقتصادی، مانع رشد فرهنگی جامعه نمی‌شود.
کتاب‌داران: می‌توانیم بعضی از نقش‌هایی که برای کتابفروش ذکر کردیم، اینجا هم تکرار کنیم، به علاوه اینکه، یک کتاب‌دار، ظرفیت‌های دیگری با توجه به فضای کتابخانه داراست. فضاهای مختلف در یک کتابخانه، این بستر را برای کتاب‌دار فراهم می‌کند که بستر خوبی باشد برای حضورهای جمعی کودکان و نوجوانان. و این برنامه‌ها به شدت در جذب این قشر از مخاطبان، موثر است.
چهره‌های مردمی: بعد از خواندن متن‌ها بالا، کاملاً مشخص است که یک چهره شناخته‌شده، چقدر می‌تواند موثر باشد. اگر خودش اهل کتاب باشد، دیگران را به اشکال مختلف، دعوت به کتابخوانی می‌کند. و البته، شرط موفقیت این است که کتابی را به دیگران معرفی کند، که خودش خوانده باشد.
انتهای پیام/
