به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از ایران، در نهایت تا این لحظه میانگین قیمت هر بشکه نفت خام در 2020 –شاخص برنت- به 39.23 دلار در بشکه رسیده است و این مسأله کشورهای نفتی را با بحران‌های جدی کسری بودجه، افزایش سطح بدهی به نسبت تولید ناخالص داخلی و در نهایت بحران‌های مالی مواجه کرده است و می‌توان گفت که کسری بودجه 2020 برخی از تولیدکنندگان نفت خام در نوع خود تاریخی خواهد بود.
برای بررسی این مسأله می‌توان به نقطه سربه سری قیمت نفت در بودجه کشورها (fiscal breakeven price) نگاهی انداخت. بر اساس گزارش صندوق بین‌المللی پول، اگرچه قیمت نفت مورد نیاز برای تراز کردن بودجه اکثر کشورهای نفتی نسبت به سال‌های اخیر کاهشی بوده اما به سبب افت قیمت نفت کشورها با کسری بودجه قابل توجهی در 2020 میلادی مواجه‌اند و این کسری به سال 2021 نیز انتقال خواهد یافت.
عربستان بزرگترین تولیدکننده و صادرکننده نفت خام عضو اوپک است که به سبب تولید بالا، به نسبت سایر اعضا تأثیر‌پذیری بیشتری از کاهش قیمت نفت خام دارد. بر اساس گزارش صندوق بین‌المللی پول این کشور به نفت 78.2 دلار در بشکه برای تراز بودجه خود نیاز دارد اما نفت میانگین 39 دلاری اجازه این کار را به سعودی‌ها نداده است.
رویترز در این رابطه به کسری بودجه فصلی عربستان سعودی اشاره می‌کند و می‌نویسد که فقط در سه ماهه سوم سال‌جاری میلادی عربستان 40.768 میلیارد ریال (10.87 میلیارد دلار) کسری بودجه ثبت کرده است. بلومبرگ نیز می‌نویسد: عربستان سعودی، در سه ماه نخست سال 2020 کسری 9 میلیارد دلاری را تجربه کرده و این رقم برای سه ماهه دوم نیز 29 میلیارد دلار بود؛ مقامات سعودی انتظار دارند کسری بودجه در سال 2020 به 12 درصد از تولید ناخالص داخلی افزایش یابد و قصد دارند سال آینده 7 درصد از هزینه‌ها را کاهش دهند. چراکه فشار ناشی از آشفتگی بازار نفت برای دولت همچنان در سال بعد نیز ادامه خواهد داشت
عربستان بودجه سال 2020 را با نفت 63 دلاری بسته بود اما حالا اعلام کرده که برای 2021 بودجه را بر پایه نفت 50 دلاری تنظیم می‌کند. این مسأله هرچند که با انتظارات از قیمت نفت در 2021 همخوانی دارد اما بر اساس گزارش صندوق بین‌المللی پول، سعودی‌ها برای تراز بودجه سال آتی خود به نفت 67.9 دلار در بشکه نیاز دارند و به طور میانگین نقطه سر به سری قیمت از سال 2020 تا 2022 برای این کشور 80 دلار در بشکه خواهد بود. در همین حال انتظار می‌رود طبق مدل‌های کلان تجارت جهانی و انتظارات تحلیلگران، بدهی دولت به تولید ناخالص داخلی در عربستان سعودی تا پایان سال 2020 به 24 درصد برسد. در بلند مدت پیش‌بینی می‌شود بدهی دولت عربستان سعودی به تولید ناخالص داخلی با توجه به مدل‌های اقتصادسنجی در سال 2021 حدود 27 درصد افزایش داشته باشد. عربستان در سال 2020 رکورد تولید 12.5 میلیون بشکه در روز را به ثبت رساند. هرچند که برخی از تحلیلگران آن را عددسازی می‌دانند. البته این کشور به سبب شرکت در توافق کاهش تولید اوپک پلاس میانگین حدود 9 میلیون بشکه در روز -8میلیون مطابق توافق- تولید کرده است. این کشور انتظار داشت که در سال 2020 قیمت نفت به 80 دلار در بشکه برسد و بتواند خصوصی‌سازی آرامکوی عربستان (بزرگترین شرکت نفتی جهان) را در قیمت‌های بالا انجام دهد. اما سقوط قیمت‌ها این پروژه را منتفی کرد.
عراق، دومین تولیدکننده نفت خام عضو اوپک نیز سال بسیار سختی را پشت سر گذاشت. این کشور در 2020 میلادی حتی در پرداخت حقوق نیز مشکل داشت و اکثر پرداخت‌ها با تأخیر انجام شد.
صندوق بین‌المللی پول قیمت نفت مورد نیاز برای تراز بودجه این کشور را 63 دلار برآورد می‌کند. برای سال 2021 نیز این کشور به نفت 64 دلاری نیاز دارد. اما عراق می‌خواهد که بودجه سال 2021 خود را روی نفت 42 دلار ببندد و هزینه‌های خود را در بودجه کاهش دهد تا کسری آن جبران شود. در عین حال مقامات این کشور پیش‌بینی کرده‌اند که قیمت نفت در سه ماه دوم سال ۲۰۲۱ احیا شود و با افزایش تدریجی ظرفیت تولید نفت این کشور به ۷ میلیون بشکه در روز شرایط بهبود یابد. این کشور اکنون کمتر از 5 میلیون بشکه در روز نفت تولید می‌کند.
البته بدهی دولت عراق به تولید ناخالص داخلی تا پایان سال 2020 به 55 درصد می‌رسد که یکی از بالاترین سطوح است.
امارات متحده عربی کشور دیگری است که صندوق بین‌المللی پول قیمت نفت مورد نیاز برای تراز بودجه 2020 آن را در رقمی بالاتر از 75.9 دلار در بشکه عنوان می‌کند. این کشور برای بودجه 2021 نیز به نفت 66.5 دلار در بشکه نیاز دارد. این نشان دهنده کسری بودجه امارات در 2020 و احتمالاً در 2021 است که احتمالاً یکی از عوامل تخطی امارات از توافق کاهش تولید اوپک پلاس -90 هزار بشکه درروز بیش از سهمیه- و اختلافات اخیر با عربستان نیز هست.
پیش‌بینی می‌شود امارات متحده عربی به کسری مالی 9.9 درصد به نسبت تولید ناخالص داخلی در سال 2020 برسد و طبق پیش‌بینی صندوق بین‌المللی پول به 5.1 درصد از تولید ناخالص داخلی در سال 2021 محدود شود.
قطر دیگر عضو اوپک نیست اما تحلیل‌ها از این حکایت دارد که این صادرکننده بزرگ گاز جهان در سال ۲۰۲۱ گرفتار بزرگترین کسری بودجه خود طی چهار سال اخیر می‌شود. کسری بودجه قطر در حالی رو به رشد است که دولت قصد دارد مخارج خود را نسبت به سال گذشته ۷.۵ درصد کاهش دهد. بودجه سال آینده بر اساس این فرض بسته شده که قیمت‌های نفت به طور متوسط ۴۰ دلار بر بشکه است. البته اقتصاد قطر بر صادرات گاز استوار است.
اگرچه مشکلات مالی تمام کشورهای نفتی تحت تأثیر شیوع ویروس کرونا و کاهش قیمت‌های انرژی رخ داده است اما مسأله ایران و ونزوئلا متفاوت است. چراکه حجم صادرات آنها به اجبار و به سبب تحریم‌ها کم شده و تراز بودجه آنها در قیمت‌های بالاتری برای نفت تخمین زده می‌شود. این درحالی است که ایران به کمترین وابستگی بودجه‌ای خود به نفت در سال 2020 میلادی دست یافته است و حتی با ونزوئلا نیز دیگر قابل مقایسه نیست. براساس پیش‌بینی صندوق بین‌المللی پول، ایران در 2020 برای تراز حساب جاری به نفت 521.2 دلار در بشکه نیاز داشت. البته برخلاف این پیش‌بینی اگرچه هر بشکه 50 دلار در بودجه 99 در نظر گرفته شده بود اما سهم درآمدهای نفتی در بودجه ۹۹ حدود ۱۰ درصد بود و از این طریق شرایط مدیریت شد.
حالا نفت در بودجه سال 1400 حدود 40 دلار در بشکه و با سهم 2.3 میلیون بشکه‌ای آمده است. صندوق بین‌المللی پول قیمت مناسب برای تراز حساب جاری ایران در سال 2021 را 395.3 دلار پیش‌بینی می‌کند. توصیه تحلیلگران به ایران کاهش هزینه‌های بودجه سال آتی است. اما تولید و صادرات نفت ایران در غیر قابل پیش‌بینی‌ترین شرایط خود است. لذا باید منتظر ماند و دید که آیا پیش‌بینی صندوق درست است یا بودجه نویسان ایران.
