به گزارش خبرگزاری مهر، حجت الاسلام والمسلمین علیرضا قائمی نیا در نشست علمی مجازی «آسیب شناسی پژوهش در علوم انسانی» از سلسله نشست‌های همایش مجازی «علوم انسانی- اسلامی، پژوهش و فناوری» که ظهر یکشنبه از سوی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی برگزار شد، گفت: ما در جامعه ایرانی با پژوهش به معنای حقیقی مواجه نیستیم و به ندرت کارهایی که درخور نام پژوهش است می‌بینیم، بنابراین این مسأله نیاز به تحلیل و آسیب شناسی دارد.
پژوهشگر و استاد دانشگاه با بیان اینکه باید میان پژوهش و فرایند پژوهش نما فرق بگذاریم، افزود: برخی پژوهش‌ها واقع پژوهش هستند و برخی پژوهش نما هستند که در ظاهر همچون یک پژوهش هستند ولی در واقع امر چیزی از آنها خارج نمی‌شود؛ ما نیز خیلی از اوقات به سمت کارهای پژوهش نما رفته‌ایم که مشکل جدی ایجاد کرده و انرژی انسانی و مالی و همه توانایی‌های مالی و جانی را از بین برده است.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با بیان اینکه پژوهش واقعی ویژگی‌هایی دارد که اگر هر کدام رعایت نشود مشکل ایجاد می‌شود و پژوهش را از واقعیت قضیه فاصله می‌دهد، ادامه داد: نخست مسأله محوری است که هر پژوهشی باید مبتنی بر یک مسأله خاص و حل مسأله باشد، چراکه اساساً پژوهش یک فرایند حل مسأله است که در روانشناسی علوم شناختی گفته می‌شود مسأله یک معضلی است که انسان با آن برخورد می‌کند و می‌خواهد آن را حل کند.
وی افزود: مسأله به معنای دقیق کلمه معضلی است که انسان با آن مواجه می‌شود می‌خواهد با دانسته‌های خودش آن را حل کند و مسأله با سوال بی خاصیت فرق می‌کند بلکه سوالی است که در منظومه فکری و متن زندگی برای جامعه و فرد مشکل ایجاد کره است.
تنها یک روش برای حل یک معضل کافی نیست
قائمی نیا با تاکید بر اینکه ویژگی دومی که می‌شود برای پژوهش حقیقی در نظر گرفت روشمند بودن است، از این رو گتره ای حل کردن و بدون قواعد یک مسأله، مهم نیست و ارزشی ندارد بلکه حل مسأله باید بر اساس روش‌ها و متدهای مقبول در جوامع علمی صورت بگیرد، در حالی که در خیلی موارد سر و ته پژوهش‌ها مشخص نیست و مسأله روش تا حدی نادیده گرفته می‌شود، گفت: تنها یک روش برای حل یک معضل کافی نیست، بلکه باید معضلات مشابه را حل کرد و یک پژوهش باید برد دوری داشته باشد و تنها به یک محدوده کوتاه و قلمرو محدودی نپردازد و ویژگی دیگر هویت جمعی است که معانی مختلفی دارد مخصوصاً در حوزه علوم انسانی یعنی فرد در پژوهش خود به یک نظریه برسد که همه دانشمندان شاید قبول نکنند ولی معیارهای علمی را داشته باشد.
وی افزود: هر پژوهشی باید نسبت به معیارهای جامعه علمی خاضع بوده و تن به نقد عالمانه بدهد و اگر پژوهشی به هر دلیلی نقد ناپذیر باشد پژوهش نما است و ویژگی دیگر کاربردی بودن است یعنی به مسائلی که عملی هستند و در سطح جامعه به آنها نیاز داریم بپردازد و صرفاً پژوهش‌های انتزاعی مشکلات را حل نمی‌کند.
حجت الاسلام والمسلمین قائمی نیا با تاکید بر اینکه در جریان علوم انسانی در خیلی از پژوهش‌ها اگر مبالغه نکنیم صد در صد پژوهش‌ها حداقل یکی یا چند مورد از این ویژگی‌ها را ندارد چون برخی از پژوهش‌ها اساساً از معضلات شروع نشده‌اند و روشمندی و نظام‌مندی ندارند و ویژگی دیگر مفتوح و زنده بودن است یعنی قابلیت جرح و تعدیل داشته باشد، ادامه داد: بسیاری از پژوهش‌های ما به ویژه در حوزه علوم انسانی، ایده آلیستی هستند؛ مثلاً گفته می‌شود علوم انسانی موجود سکولار و اومانیستی هستند و خوب است که آنها را تغییر بدهیم و مبانی خودمان را بحث کنیم و تطبیق بدهیم، این حرف درست است و ما باید سکولاریسم و اومانیسم را کنار بزنیم اما باید به این نکته هم توجه داشته باشیم که پژوهش حقیقی در متن جامعه صورت می‌گیرد نه اتاق‌های دربسته و اگر به این مسأله توجه نکنیم به نتیجه مطلوبی نخواهیم رسید.
