گذشته از برخی شواهد علمی، قرن‌ها در مورد تأثیر ماه بر سلامت و رفتار انسان نیز افسانه‌های زیادی وجود داشته است. عجیب‌ترین این افسانه‌ها، تبدیل‌شدن انسان به گرگ تحت تاثیر ماه کامل است!
به گزارش ایسنا، روزنامه جام جم نوشت: «ماه، یگانه قمر طبیعی سیاره زمین و پنجمین قمر طبیعی بزرگ منظومه شمسی میان ۱۷۳ قمر موجود در این منظومه است. قطر کره ماه، یک‌چهارم کره زمین است و هیچ سیاره دیگری در منظومه شمسی، نسبت به اندازه خود قمری به این بزرگی ندارد. در چنین شرایطی شاید طبیعی باشد انتظار داشته باشیم چنین قمری بر سیاره زمین و ساکنانش تاثیرات زیادی داشته باشد.
چنان که گفته می‌شود گذشته از تاثیرات ماه بر مکانیسم‌های طبیعی مانند جزر و مد، این قمر بزرگ بر موجودات زنده و رفتار آنها در زمین نیز تاثیر می‌گذارد. در این باره شواهدی نیز به دست آمده است. برای مثال هر سال اواخر پاییز زیر نور ماه کامل بیش از ۱۳۰ گونه از مرجان‌ها در صخره بزرگ مرجانی استرالیا، همزمان شروع به تخم‌ریزی می‌کنند. نتایج تحقیقات نشان داده است این مرجان‌ها نه‌تنها دارای نورون‌های حساس به طول موج نور مهتاب هستند بلکه ژن‌هایی دارند که سطح فعالیت آنها را در هماهنگی با کامل‌شدن و تحلیل‌رفتن قرص ماه تغییر می‌دهد. اما گذشته از این شواهد علمی، قرن‌ها در مورد تأثیر ماه بر سلامت و رفتار انسان نیز افسانه‌های زیادی وجود داشته است. عجیب‌ترین این افسانه‌ها، تبدیل‌شدن انسان به گرگ تحت تاثیر ماه کامل است!
بر اساس افسانه‌های باستانی برخی افراد حین کامل‌شدن ماه در آسمان شب به موجودی تبدیل می‌شوند که نیمی گرگ و نیمی انسان است و هیچ کنترلی بر رفتارش ندارد. برخی اقوام اروپایی هم بر این باورند هر کس در چهارشنبه یا جمعه خاصی از تابستان بیرون از خانه و رو به ماه بخوابد، همان شب به صورت گرگینه درمی‌آید!
هر چند چنین باورهایی هیچ‌گونه پایه علمی ندارند اما برخی تحقیقات علمی نشان داده‌اند تابش نور ماه کامل می‌تواند بر حالات روانی انسان تاثیر بگذارد. این موضوع از جمله حوزه‌های پرمناقشه در علم است. بر اساس نتایج تحقیقی که در بیمارستان نیوکاسل استرالیا انجام شد، تابش ماه کامل، خوی حیوانی و به عبارتی، نوعی جنون خفته را در برخی انسان‌ها بیدار می‌کند. طبق این تحقیق از ۹۱ مورد خشونتی که بین سال‌های ۱۳۸۷ شمسی/ ۲۰۰۸ میلادی تا ۱۳۸۸/۲۰۰۹ در این بیمارستان رخ داده، ۲۳درصد در زمان‌هایی اتفاق افتاده‌اند که ماه کامل بوده است. با این حال، نتایج تحقیقات دیگر با این تصور که ماه کامل باعث می‌شود افراد بیشتر به خود و دیگران آسیب برسند، مغایرت داشته است. نتایج مطالعه‌ای که سال ۱۳۷۷/ ۱۹۹۸ در مجله روانپزشکی منتشر شد، نشان داد هیچ رابطه معنی‌داری بین مراحل هلال ماه و افزایش رفتار خشونت‌آمیز وجود ندارد.
در تازه‌ترین تحقیقات صورت‌گرفته در سال ۱۳۹۸/ ۲۰۱۹ نیز محققانی از سوئیس و ایالات متحده داده‌های مرتبط با ۱۷هزار و ۹۶۶ فرد تحت درمان در ۱۵بخش مختلف روانپزشکی را بیش از ۱۰ سال مورد تجزیه و تحلیل قرار دادند. در این مطالعه نیز هیچ مدرکی از افزایش پرخاشگری در زمان کامل‌شدن ماه دیده نشد.
با وجود این محققان معتقدند نور ماه بسیار بیشتر از نورپردازی‌های مدرن بر انسان‌ها و حیوانات تاثیر گذاشته است و نمی‌توان تاثیرات ماه روی انسان را به طور کامل رد کرد. به نظر می‌رسد مطالعاتی که تا امروز در این زمینه انجام شده کافی نیستند و تحقیقات باید برای جداکردن علم از فرهنگ عامه ادامه پیدا کند. نتایج تعدادی از مطالعات انجام شده در این زمینه را در ادامه می‌خوانید.
ماه و سلامت مغز
مشهور است که تاثیر ماه بر مغز بسیار شبیه تاثیر آن بر جزر و مد آب‌هاست، زیرا مغز ما منبع قابل توجهی از آب است. محققان هلندی می‌گویند کشش گرانشی ماه می‌تواند بر حرکت مایعات مغز تأثیر بگذارد و باعث بروز رفتارهای غیر عادی شود. بر همین اساس، برخی روانشناسان مدعی هستند در روزهایی که ماه کامل است مراجعه‌کنندگان بیشتری دارند. از سوی دیگر مطالعات دانشمندان انگلیسی نشان داده است، ماه کامل ممکن است حملات تشنج را در مبتلایان به صرع کاهش دهد. البته محققان معتقدند تاثیرات ماه در این موارد بیشتر مربوط به نور ماه است تا چرخه آن.
آنها کاهش حملات صرع را به هورمون ملاتونین نسبت می‌دهند. این هورمون به طور طبیعی هنگام غروب خورشید در مغز تولید می‌شود تا به ما بگوید زمان خواب است. دانشمندان می‌گویند درخشش ماه کامل مانع تولید این هورمون و در نتیجه کاهش تشنج‌ها می‌شود. همچنین شکایت‌هایی در مورد افزایش سردرد و میگرن در شب‌هایی که ماه کامل است شنیده شده است. هر چند تاکنون رابطه علمی میان سردرد و ماه کامل یافت نشده، اما از آنجا که ماه کامل می‌تواند در خواب اختلال ایجاد کند و اختلال خواب نیز تغییر در سطح هورمون‌ها را در پی دارد، می‌تواند عامل ایجاد سردرد باشد.
رابطه ماه با خواب
اگر فکر می‌کنید شب‌هایی که ماه کامل است نمی‌توانید خوب بخوابید بهتر است بدانید فقط شما نیستید که چنین حالتی را تجربه می‌کنید. محققان می‌گویند چرخه ماه می‌تواند بر کیفیت خواب ما تاثیر بگذارد. در مطالعه‌ای که سال ۱۳۹۲/۲۰۱۳ در نشریه زیست‌شناسی معاصر منتشر شد، الگوهای خواب شرکت‌کنندگان در طول سه روز مورد بررسی قرار گرفت. در این مدت شرکت‌کنندگان می‌توانستند در یک منطقه کنترل شده بخوابند که در آن ساعت و نور محیط وجود نداشت.
وقتی داده‌های آزمایش با مراحل ماه مقایسه شدند، مشخص شد شرکت‌کنندگان نه‌تنها در مراحل روشنایی ماه سطح ملاتونین پایین‌تری داشته‌اند بلکه به خواب رفتن‌شان پنج دقیقه بیشتر طول کشیده است، در مجموع ۲۰دقیقه کمتر خوابیده‌اند و ۳۰درصد کمتر خواب رم (REM) داشته‌اند. محققان در پایان این آزمایش گفتند به نظر می‌رسد حتی اگر فرد ماه را نبیند و از مراحل واقعی آن آگاهی نداشته باشد چرخه ماه باز هم بر خواب او تأثیر می‌گذارد. با این همه فرآیند ارتباط ماه با کیفیت خواب هنوز مشخص نیست.
تاثیر ماه بر سلامت قلب
در جریان مطالعه‌ای که در آلمان انجام شد و نتایج آن در نشریه اروپایی پیشگیری از بیماری‌های قلب و عروق انتشار یافت، سوابق ۱۶هزار قربانی حمله قلبی مورد بررسی قرار گرفت و مشخص شد در طی سه روز پس از وقوع ماه نو، کاهش قابل توجهی در حملات قلبی آنها دیده شده است. محققان این فرضیه را ارائه کرده‌اند که در طول یک ماه، حالات ماه دو بار تأثیر مفیدی بر قلب بر جا می‌گذارد. نخست هنگامی که ماه کامل است و همچنین هنگام ماه نو وقتی که خورشید و ماه با هم تراز هستند و گرانش، بیشترین میزان خود را دارد.
همچنین در تحقیقاتی که در هند انجام شد اثر ورزش بر قلب در مراحل مختلف ماه مورد بررسی قرار گرفت. در این مطالعات مشخص شد قلب در هنگام ماه نو و نیز در شب‌هایی که ماه کامل است بالاترین کارایی خود را دارد. با این حال بسیاری از مطالعات در حوزه اخترفیزیک از نتایج چنین مطالعاتی پشتیبانی نمی‌کند و جامعه علمی به صورت یکپارچه چنین نتایجی از آزمایش‌ها را مورد وثوق نمی‌داند و به روش‌شناسی آزمایش اشکالات متعددی وارد می‌کند.
ارتباط مراحل ماه با چرخه قاعدگی
برخی زنان هنوز از چرخه قاعدگی به عنوان «چرخه ماه» یاد می‌کنند. این تصور که چرخه قاعدگی و مراحل هلال ماه به نوعی با هم در ارتباط هستند از این مفهوم ناشی می‌شود که چرخه قاعدگی به طور متوسط ۲۸ روز طول می‌کشد که تقریبا به اندازه چرخه ماه است. در دهه‌های ۷۰، ۸۰ و ۹۰ میلادی مطالعات مختلفی که در مقیاس کوچک انجام شد همزمانی دوره‌های ماهانه زنان و مراحل تخمک‌گذاری را با مراحل روشنایی ماه (منتهی به ماه کامل) و مرحله تاریکی آن (منتهی به ماه نو) نشان دادند.
در برخی از این مطالعات همچنین ارتباطی بین مراحل ماه و تغییر در سطح ملاتونین - هورمونی که در تنظیم چرخه خواب و بیداری و مراحل چرخه قاعدگی نقش دارد - مشاهده شد. بعدتر، مطالعه‌ای که سال ۱۳۸۴/ ۲۰۰۵ روی گروه کوچکی از کشور نپال انجام شد نشان داد زنانی که مرحله تخمک‌گذاری و بارداری آنها همزمان با ماه کامل صورت می‌گیرد به احتمال بیشتر فرزند پسر به دنیا می‌آورند. اما زنانی که قبل از ماه کامل باردار می‌شوند به احتمال زیاد فرزندشان دختر است. با این حال بعید است بیشتر چرخه‌های قاعدگی با مراحل خاصی از چرخه ماه همزمان شود مگر به طور تصادفی.
چرخه قاعدگی می‌تواند بین ۲۱ تا ۳۵ روز به طول بینجامد و طول مدت آن با افزایش سن و بر اثر عوامل هورمونی تغییر می‌کند. با این حال مطالعه تازه‌تری که روی ۷۴ زن در سن تولید مثل انجام شد، این ایده را که ماه در چرخه قاعدگی نقش دارد، رد کرد. در این مطالعه هیچ ارتباطی بین قاعدگی، باروری و مراحل ماه مشاهده نشد.
ماه و افزایش تولد نوزادان
محققان ژاپنی به کشف جالبی دست یافته‌اند: وقتی ماه کمترین فاصله را با زمین دارد و قدرت گرانش ماه بر زمین بیشتر از هر زمان دیگری است، تعداد زایمان‌ها به میزان قابل توجهی افزایش می‌یابد. هر چند محققان اذعان می‌کنند هنوز چگونگی یا چرایی این رابطه را نمی‌دانند اما بر این باورند ممکن است این یافته بتواند به آمادگی بهتر متخصصان مراقبت‌های بهداشتی و زنان باردار کمک کند. در مطالعه‌ای که در ایتالیا انجام شده نیز بیش از ۱۲۰۰ زایمان طی سه سال مورد بررسی قرار گرفت و مشخص شد تعداد بیشتری از نوزادان، طی دو روز پس از ماه کامل متولد شده‌اند. با این حال چگونگی ارتباط‌دادن موضوع وضع حمل با کامل‌بودن ماه از نظر فیزیکی دچار اشکال است.
تاثیر ماه بر سنگ کلیه
بر اساس نتایج مطالعه‌ای که سال ۱۳۹۰/ ۲۰۱۱ در مجله علمی اورولوژی منتشر شد، به نظر می‌رسد درد سنگ‌کلیه بیماران هنگامی که ماه کامل است، افزایش می‌یابد. تحقیقاتی که در انگلیس انجام شد نیز نشان داده‌است به طور کلی در مدتی که ماه کامل است، تعداد بیشتری از بیماران بر اثر مشکلات کلیوی در بیمارستان بستری می‌شوند. در مقابل، ماه نو برای افرادی که مشکل سنگ کلیه دارند، شرایط آرام‌بخشی ایجاد می‌کند.
فرضیه‌ای که در این خصوص ارائه می‌شود این است که کلیه‌ها هم از حدود ۶۰ درصد آب تشکیل شده‌اند و دقیقا همان‌طور که حالات ماه با ایجاد جزر و مدهای قدرتمند و قابل پیش‌بینی بر اقیانوس‌ها تأثیر می‌گذارد، می‌تواند در اندامی مثل کلیه نیز کاهش و افزایش آرامش یا درد را درپی داشته باشد. با این حال همه محققان به‌ویژه فیزیکدانان و بسیاری از پزشکان روی این نتیجه توافق ندارند و مطالعات در این زمینه ادامه دارد.
عمل جراحی
مطالعه‌ای که نتایج آن سال ۱۳۹۲/ ۲۰۱۳ در مجله «ارتباط جراحی قلب و عروق و قفسه سینه» منتشر شد، نشان می‌دهد بیمارانی که هنگام ماه کامل نوعی عمل جراحی قلب باز روی آنها صورت گرفته، نسبت به کسانی که در سایر مراحل ماه جراحی شده‌اند، طول مدت بستری شدن کوتاه‌تری داشته‌اند. این که چقدر از نظر آماری چنین داده‌های معنی‌دار است یا نیست و این که بر اساس چه سازوکاری بهبود حال بیماران می‌تواند با چرخه ماه ارتباط داشته باشد، موضوعی است که در روش‌شناسی چنین مطالعاتی مورد نظر منتقدان است.
