آلودگی هوا در ایران به پایتخت مختص نیست و بسیاری دیگر از کلانشهرهای ایران نیز درگیر این معضل بزرگ شهری هستند.
به گزارش رکنا، دکتر محسن سلیمانی، مجری طرح"منشأیابی و سهم بندی ذرات معلق هوای شهر اصفهان و الویت بندی کانون های مولد آن ها" با اشاره به ابعاد مختلف این پژوهش گفت: این پروژه در سال 1396 با هدف تعیین منشأ و سهم منابع تولید کننده ذرات معلق (PM2.5) به عنوان مهمترین عامل شاخص کیفیت هوای شهر اصفهان و نیز شناسایی ترکیبات آلاینده همراه آنها، از سوی شهرداری اصفهان به دانشگاه صنعتی اصفهان واگذار شد و پس از بروز برخی محدودیت ها و مشکلات اجرایی و با تمدید زمان اجراءبا توافق طرفین، در نهایت نتایج آن در اسفندماه 1398 به کارفرما ارائه گردید.
وی، اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان را ناظر این پروژه علمی عنوان کرد و ادامه داد: تیم اجرایی دانشگاه صنعتی اصفهان در انجام این پژوهش علاوه بر بهره گیری از توانمندی بیش از 15 نفر از اعضای هیئت علمی، کارشناسان ارشد و دانشجویان دکتری با تخصص های محیط زیست، مدلسازی، آمار، شیمی، حمل و نقل، سنجش از دور، سامانه های اطلاعات جغرافیایی و خاکشناسی، از همکاری یک تیم بین المللی از دانشگاه کپنهاگ دانمارک نیز استفاده نمود.
دانشیار گروه محیط زیست دانشکده منابع طبیعی دانشگاه صنعتی اصفهان آلودگی هوا را از چالشهای زیست محیطی مهم دنیا بهویژه کشورهای در حال توسعه دانست و تصریح کرد: این چالش بزرگ، اثرات جدی بر سلامت جسمی و روانی جامعه دارد.
سلیمانی افزود: کلانشهرهای ایران به خصوص شهرهای صنعتی همچون اصفهان با وضعیت توپوگرافی خاص، با مشکل جدی در این زمینه رو به رو هستند و در سالهای اخیر با توسعه ناپایدار صنایع مختلف بدون توجه لازم به مسائل مرتبط با محیط زیست، افزایش تعداد و تردد خودروها، تغییرات آب و هوایی از جمله کاهش نزولات آسمانی، خشکسالی و بروز طوفانهای گرد و غبار، و نیز پدیده وارونگی دمایی (اینورژن) در فصول سرد، میزان ذرات معلق در فصول مختلف سال و به تبع آن مشکلات آلودگی هوا افزایش یافته است.
وی با اشاره به اهمیت ذرات معلق ریز با قطر آئرودینامیکی کوچکتر 2 و نیم میکرون (PM2.5) بر شاخص کیفیت هوا، این آلایندهها را در مقایسه با دیگر آلایندههای هوا، اصلی ترین عامل اثرگذار بر سلامت انسان و دیگر جانداران عنوان کرد و ادامه داد: گاهی این ذرات به اشتباه معادل ریزگردها قرار داده می شوند، در حالی که ریزگردها یا به عبارت صحیح تر ذرات گردو غبار بیشترمنشأ طبیعی دارند و از نظر اندازه ذرات نیز طیف گسترده تری را شامل می شوند.
سلیمانی اضافه کرد: طبق گزارشات سازمان بهداشت جهانی، در سال 2018 ذرات معلق هوای محیطی به عنوان ششمین فاکتور خطرناک برای سلامتی انسان شناخته شده که سالانه منجر به مرگ حدود 7 میلیون نفر در دنیا می شود.
مجری پروژه منشأیابی و سهم بندی ذرات معلق هوای شهر اصفهان تصریح کرد: بررسی شاخص کیفیت هوای شهر اصفهان در زمانهای مختلف سال نشان میدهد مهمترین عامل مؤثر برکیفیت هوای این شهر، غلظت ذرات معلق ریز کوچکتر از 2و نیم میکرون است.
عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی اصفهان با اشاره به بررسی نتایج بیش از 200 مطالعه ملی و بین المللی مرتبط با این طرح به منظور انجام هرچه بهتر پروژه، گفت: در این طرح ضمن نمونه برداری از ذرات معلق دربیش از 50 نقطه از محدوده کلانشهر اصفهان و نیز منابع تولید کننده آن ها (شامل صنایع مختلف، خودروها و منابع طبیعی) درطول چهار فصل سال، آنالیز حدود 60 ترکیب شیمیایی در ذرات با بهره گیری از روشهای استاندارد انجام شد.
سلیمانی اضافه کرد: در ادامه و پس از بررسی سهم بندی ذرات معلق هوا در منابع مختلف آلاینده و نیز پراکنش ذرات معلق از صنایع بزرگ استان با استفاده از رویکرد مدلسازی، سهم ناوگان حمل و نقل نیز به تفکیک با توجه به اطلاعات ترافیکی شهر و نیز میزان ذرات معلق انتشار یافته از آنها تعیین گردید.
مجری پروژه منشأیابی و سهم بندی ذرات معلق هوای شهر اصفهان، ادامه داد: منشأیابی ذرات معلق طبیعی با استفاده از تصاویر ماهوارهای و نیز آنالیزهای شیمیایی، از دیگر اقدامات مهم در انجام این طرح بزرگ پژوهشی بود.
وی با اشاره به نتایج نهایی به دست آمده از سهم بندی ذرات معلق هوای شهر اصفهان، اظهار داشت: براساس یافته های این طرح، سهم بخش صنعت در فصول مختلف سال بین 12 تا 37 درصد متغیر است که حداکثر آلایندگی این بخش در فصول سرد سال می باشد.
دانشیار دانشکده منابع طبیعی دانشگاه صنعتی اصفهان، اضافه کرد: ذکر این نکته حائز اهمیت است که سهم بخش صنعت در مجاور مناطق و واحدهای صنعتی بیشتر است و نباید با درنظر گرفتن سهم در کل شهر این موضوع مغفول واقع شود.
سلیمانی، سهم بخش حمل و نقل در تولید ذرات معلق هوای شهر اصفهان را بین 33 الی 53 درصد عنوان کرد و افزود: حداکثر آلایندگی این بخش مربوط به فصول گرم سال می باشد.
وی، با اشاره به سهم بندی دیگر آلاینده ها به عنوان آلاینده های ثانویه مولد ذرات معلق در هوای شهر اصفهان، گفت: سهم آلایندههای ثانویه بین 11 تا 13 درصد است که در اثر فعل و انفعالات فیزیکی وشیمیایی آلایندههای گازی ناشی از هر دو بخش صنعت و حمل و نقل، در اتمسفر شکل می گیرند.
دانشیار دانشگاه صنعتی اصفهان با بیان این که سهم آلاینده های ثانویه، اهمیت درنظر گرفتن تأثیر سایر آلایندهها (مانند اکسیدهای نیتروژن و اکسیدهای گوگرد) به همراه ذرات معلق در آلودگی هوای شهر اصفهان را بازگو می کند، ادامه داد:بر اساس دیگر یافته های این پژوهش، سهم منابع جادهای وگرد وغبار طبیعی در ایجاد ذرات معلق ریز در شهر اصفهان بین 4 تا 10 درصد و سهم بخش خانگی (احتراق گاز طبیعی) بین 2 تا 7 درصد است و سایر سهم ها نیز به منابع غیراحتراقی و منابع ناشناخته در تولید ذرات معلق اختصاص دارد.
وی اضافه کرد: در بخش منابع خانگی بیشترین سهم مربوط به فصول سرد و عمدتاً ماههای آذر و دی است که حداکثر مصرف گاز طبیعی در این بخش مربوط به این زمان ها است.
مجری پروژه منشأیابی و سهم بندی ذرات معلق هوای شهر اصفهان به اهمیت توجه به موضوع حمل و نقل به عنوان یکی از منابع مهم تولید ذرات معلق در هوای شهر اصفهان اشاره کرد و افزود: نتایج انتشار سالیانه ذرات معلق ریز با قطر آیرودینامیکی کمتر از 2 ونیم میکرومتر در بخش حمل و نقل شهر اصفهان نشان می دهد؛ کامیون ها و اتوبوسها با داشتن بیش از 70 درصد از سهم انتشار این ذرات، از عوامل اصلی آلایندگی هوای شهر اصفهان هستند.
سلیمانی، با تأکید برعدم غفلت از سهم آلایندگی وسایل نقلیه سبک همچون خودروهای شخصی، تاکسی ها و موتورسیکلتها در تولید آلایندههای گازی در هوای شهر اصفهان، تصریح کرد: این وسایل که بیش از 85 درصد از ترافیک شهر اصفهان را به خود اختصاص داده اند نیز بسیار حائز اهمیت هستند، چرا که می توانند علاوه بر تولید ذرات معلق سایشی (جادهای)، در تولید آلاینده های ثانویه نیز نقش داشته باشند.
این محقق دانشگاه صنعتی اصفهان به دیگر یافته های مهم طرح پژوهشی انجام شده اشاره کرد و گفت: به جز سهم بندی و اولویت بندی منابع تولید کننده ذرات معلق در هوای شهر اصفهان، تعیین نقاط و مناطق بحرانی شهر از نظر انتشار بیشترین ذرات معلق و ترکیبات شیمیایی همراه، ارائه نقشه انتشار این ذرات معلق در معابر مختلف شهری و ارایه نقشه کانون‌های اصلی گرد و غبار طبیعی شرق اصفهان با اولویت بندی منطقه ای، از دیگر یافته های ارزشمند این طرح بزرگ تحقیقاتی است.
سلیمانی اضافه کرد: یافته های ارزشمند این طرح در مباحث مربوط به مدیریت، کنترل وکاهش آلودگی هوا و همچنین در برنامه جامع کاهش آلودگی هوای شهر اصفهان، برنامهریزیهای مدیریت شهری در حوزه آلودگی هوا، سلامت و توسعه پایدار شهری، برنامه ریزی ترافیک شهری و نیز برنامه ریزی و اولویت بندی تثبیت کانون های گرد و غبار منطقه شرق اصفهان قابل استفاده است.
وی با اشاره به تشدید آلودگی هوا در سالیان اخیر و اهمیت طرح های تحقیقاتی در کمک به مدیران و مسئولین برای برنامه ریزی و مدیریت کاهش و کنترل این معضل، تصریح کرد؛ کشورهای پیشرو در کنترل آلودگی هوا، ضمن برنامه ریزی علمی و عملیاتی دقیق، اطلاعات و داده های خود را نیز در بازه های زمانی معین به روزرسانی می نمایند. دانشیار دانشکده منابع طبیعی دانشگاه صنعتی اصفهان افزود: با این وجود عملگرایی و برخورد جدی و واقعی در راستای حل مساله بهویژه در بخش هایی که معضل مشخص است، همزمان با انجام تحقیقات صورت میگیرد که متاسفانه این موضوع در کشور ما کمتر مورد توجه قرار گرفته است.
سلیمانی ادامه داد: علاوه بر مؤلفه های ذکر شده، توجه به ظرفیت و توان اکولوژیک محیط زیست شهرهایی مثل اصفهان ضروری است، چراکه چنین شهرهایی دیگر توان بارگذاری صنعت و جمعیت بیشتر را با شرایط حال حاضر ندارند.
وی اظهار داشت: توجه به نتایج این مطالعه و نیز سایر مطالعات انجام شده در زمینه سیاهه انتشار می تواند به برنامه ریزی در راستای کنترل آلایندهها در منبع و کاهش اثرات منفی آن ها بر محیط پیرامونی کمک نماید، مشروط بر این که مسئولین امر در برنامه ریزی های انجام شده به مقوله آلودگی هوا به عنوان یک فرآیند چندعاملی و وابسته به مکان و زمان توجه جدی داشته باشند و آن را در اولویت تصمیم گیری ها قرار دهند.
مجری پروژه منشأیابی و سهم بندی ذرات معلق هوای شهر اصفهان در پایان تأکیدکرد: نباید دوقطبی سازی در بحث سهم بندی آلودگی هوا منجر به شانه خالی کردن بخش های مختلف (با هر میزان سهم) در راستای ایفای مسئولیت شان در کاهش آلودگی هوا گرددآخرین قیمت های بازار ایران را اینجا کلیک کنید.
