زمستان در راه است و همان‌قدر که برف و سرما می‌تواند برای بچه‌ها جذاب و دوست‌داشتنی باشد اما ممکن است بیماری‌های این فصل ناغافل سراغ‌شان بیایند و چند وقتی حسابی آن‌ها را کلافه کنند. یکی از بیماری‌های مختص زمستان برونشیت است.
به گزارش رکنا ، برونشیت اسم پر سر و صدایی دارد و همین که نامش به میان می‌آید نگرانی والدین درباره‌اش شدت می‌گیرد؛ اولین ذهنیتی که با آمدن اسم برونشیت شکل می‌گیرد تجویز آنتی‌بیوتیک برای کودک است در صورتی‌که شاید پزشک با تشخیص شدت و نوع برونشیت نه آنتی‌بیوتیکی توصیه کند و نه ضدسرفه‌ای. برای مواجهه با این بیماری نگه داشتن جانب احتیاط جهت پیشگیری از الزامات اولیه است اما همیشه امکان ابتلا وجود دارد با این حال لطفا اگر در این شرایط قرار گرفتید وحشت‌زده نشوید!
برای اینکه از کل ماجرای برونشیت آگاه شوید با دکتر مهدیه نیک‌نژاد؛ متخصص کودکان و نوزادان (بورد تخصصی کودکان) در این باره به گفت‌وگو نشسته ایم. آنچه در ادامه می‌خوانید صحبت‌های دکتر نیک‌نژاد درباره بیماری برونشیت است؛ بیماری‌ای که شاید خودش به اندازه اسمش دلهره‌آور نباشد.
برونشیت بیماری‌ای است که علت اولیه بروز آن ویروس‌ها هستند. معمولا اولین علامتی که والدین هنگام بروز این بیماری در فرزند خود می‌بینند سرفه است. مجرای تنفسی ما از بینی شروع می‌شود و به اپیگلوت یا انتهای حلق می‌رسد و نای یا تراشه را ایجاد می‌کند؛ تراشه هم به دو شاخه فرعی که به ریه راست و چپ می‌رود و همان برونش‌ها هستند، تبدیل می‌شود.
حالا به عفونت یا التهاب در برونش‌ها برونشیت می‌گویند. برونشیت که همان التهاب در برونش‌ها و مجاری انتهایی تنفسی است می‌تواند همراه با عفونت در خود نای باشد که می‌شود تراکئو برونشیت. در عین حال این التهاب می‌تواند همراه با عفونت در نواحی بالاتر و سمت حلق باشد که با آبریزش بینی همراه است و نازوفارنژیت نامیده می‌شود.
حالا ما از چه ویروس‌هایی در این مورد حرف می‌زنیم؟ ویروس‌هایی مانند آنفلوآنزا، پارا آنفلوآنزا، آر اس وی و بعضی باکتری‌ها مانند باکتری مولد دیفتری و باکتری مولد سیاه سرفه می‌توانند منجر به بروز برونشیت شوند.
معمولا برونشیت حاد با یک تظاهری مانند عفونت‌های سیستم تنفسی فوقانی که ممکن است با عطسه و سرفه همراه باشد خودش را نشان می‌دهد. در عین حال فصل شایعی که برونشیت بیش از همیشه در آن شیوع پیدا می‌کند زمستان است. درواقع ویروسی که شروع‌کننده این بیماری است، سلولهای پوشاننده برونش‌ها را مورد تهاجم قرار می‌دهد، این اقدام باعث مقابله آن‌ها شده که در نتیجه سلولهای التهابی آزاد می‌کنند و همچنین مدیاتورهایی که ما به آن‌ها سایتوکاین می‌گوییم نیز آزاد می‌شوند.
در واقع بدن در برابر عامل بیماری‌زا موادی را می‌سازد که با آن مقابله کند. تجمع ویروس، سلولهای التهابی و سایتوکاین‌ها در مجموع باعث ایجاد التهاب در برونش‌ها می‌شوند که درنهایت برونشیت را شکل می‌دهند.
شروع برونشیت معمولا با سرفه است. در عین حال این بیماری می‌تواند علائم سیستمی مثل تب و خستگی را هم برای کودک ایجاد کند. حتی ممکن است این التهاب ایجاد شده در برونش‌ها منجر شود به سرفه‌ای که در فرد بروز کرده و بسته به‌شدت التهاب، از یک هفته تا سه هفته هم طول بکشد. یعنی اگر یک زمانی ما تشخیص دادیم مشکل کودک برونشیت است اما پدر و مادر فکر کردند؛ چون سرفه فرزندشان طولانی شده پس شاید مشکل چیزی دیگری است؛ باید بگوییم نه چون اتفاقا خود برونشیت می‌تواند تا سه هفته با سرفه برای کودک همراه باشد.
یک علامتی که در بچه‌های برونشیتی می‌بینیم می‌تواند استفراغ باشد، این تظاهر باعث تعجب همه می‌شود مبنی بر اینکه چرا این بچه استفراغ می‌کند. دلیلش این است که خلط‌های تولیدشده همراه با سرفه زیاد ممکن است باعث شود بچه خلط را بلع کند و همین مسئله می‌تواند منجر به استفراغ او شود. بنابراین در مرحله‌ای که خلط در این بیماری زیاد می‌شود ممکن است علامتی همچون استفراغ هم دیده شود.
خیلی وقت‌ها شده ما در درمانگاه بچه‌های بزرگ‌تری را می‌بینیم که می‌گویند سرفه که می‌کنیم سینه ما می‌سوزد و درد می‌گیرد. این هم یکی دیگر از علائم شایع برونشیت است چون سرفه‌هایشان خیلی تحریک‌کننده و شدید است و همین سبب می‌شود درد قفسه سینه ایجاد شود. اتفاقی که درنهایت می‌افتد این است که کم‌کم در عرض پنج تا 10روز ترشحات کم می‌شوند. در مواردی هم که بیماری شدید است دو تا سه هفته زمان می‌برد تا سرفه‌های کودک به حداکثر برسد و درنهایت آرام‌آرام از بین برود.
اگر بخواهیم جزئی‌تر درباره کودکی که مبتلا به برونشیت است، صحبت کنیم معمولا این‌طور است که بچه علائم عفونت تنفسی فوقانی مانند آبریزش بینی، عطسه و قطعا سرفه دارد؛ البته ممکن است در روز اول بروز بیماری بچه مشکل سرفه نداشته باشد اما بعد از سه چهار روز سرفه‌ها شروع می‌شود. سرفه در ابتدا خشک است اما می‌تواند در ادامه خلط‌دار هم بشوند.
درصد کمی از کودکان هم ممکن است در طول برونشیت سرفه خلط‌دار نداشته باشند. این خلط هم معمولا در ابتدا رقیق است؛ ممکن است به مرور باز هم به دلیل سلولهای التهابی حالت چرکی بگیرد اما در مراحل اولیه در این چرک فقط سلولهای التهابی وجود دارد، یعنی امکان دارد باکتری وجود نداشته باشد. چون همان‌طور که گفتم احتمال دارد در مراحلی فقط عفونت ویروسی باعث بیماری شده و هنوز باکتری روی آن سوار نشده باشد.
نکته‌ای که درباره بیماری‌های مشابه برونشیت وجود دارد این است که آن‌ها قطعا درمان‌های متفاوتی دارند. حالا درباره برونشیت که بیماری پرسروصدایی است و کودک در ابتدا ممکن است تب کند، علائم تنفسی در او بروز و کم‌کم سرفه‌هایش زیاد شود و به تبع آن خلط زیاد هم به‌وجود بیاید اما چون می‌گوییم عامل اولیه‌اش ویروس است معمولا درمان اختصاصی برایش وجود ندارد.
اگر در معاینات ما احساس بکنیم که باکتری روی این سوار شده ممکن است آنتی‌بیوتیک را تجویز کنیم اما اگر همین برونشیت خالص مطرح باشد ما حتی آنتی‌بیوتیک هم نمی‌دهیم؛ یعنی برای برونشیت ساده اصلا آنتی‌بیوتیک تجویز نمی‌شود. چیزی که در این شرایط ممکن است به کودک کمک کند افزایش رطوبت محل زندگی است؛ معمولا ما به والدین بیمار می‌گوییم که اگر دستگاه بخور دارید حتما استفاده کنید؛ اگر هم ندارید بخصوص زمستان‌ها که بخاری و وسایل گرمایشی استفاده می‌شود یک کتری آب حتما در خانه روی بخاری بگذارید تا فضا را مرطوب کند.
معمولا وقتی بچه دچار چنین علائمی می‌شود بعضی تشخیص‌های افتراقی هم مدنظر قرار می‌گیرد. یعنی ممکن است تشخیص‌های دیگری هم برای بچه مطرح باشد که البته این تشخیص‌ها بر عهده متخصص اطفال است. مثلا ممکن است حملات آسم خودشان را به صورت برونشیت نشان بدهند؛ یا کودکانی که بیماری‌های تنفسی مزمن دارند یا نرمی تراشه یا بیماری‌هایی که به‌نوعی اختلال در مژک‌های مجاری تنفسی هستند، همگی در تشخیص افتراقی برونشیت قرار بگیرند؛ حتی رفلاکس، سل، آلرژی، سینوزیت همه می‌توانند علائم مشابهی با برونشیت داشته باشند که البته تشخیص و درمان این‌ها با هم متفاوت است و این کار به عهده متخصصان اطفال است.
بعضی‌ها می‌گویند بچه ما سرفه می‌کند برای همین به او ضدسرفه بدهید، درحالی‌که حتی ضدسرفه‌ها را هم در این مواقع نباید خیلی تجویز کنیم؛ چون داروهایی که مهارکننده سرفه هستند ممکن است کودک را آرام کرده و مانع سرفه او شوند اما درواقع سرفه راهی است که کمک می‌کند تا ترشحاتی که در برونش‌ها وجود دارند، کنده شوند و بیرون بیایند.
وقتی ما ضد سرفه بدهیم ترشحات همان جا تجمع می‌کنند و خطر اینکه عفونت باکتریایی روی آن سوار شود بیشتر می‌شود. بنابراین ما حتی ضدسرفه هم تجویز نمی‌کنیم. یا آنتی‌هیستامین‌ها؛ چیزی که خیلی مادرها در این مواقع می‌خواهند تجویز سیتریزین و لوراتادین است. در حالی‌که این‌ها همچون ترشحات را خشک و سفت می‌کنند مانع از این می‌شوند که با سرفه کودک کنده شده و بالا بیایند.
درواقع کتاب ما توصیه می‌کند بچه‌های برونشیتی را علامتی درمان کنید، یعنی اگر آبریزش بینی دارند قطره بینی بدهید، اگر تب دارند استامینوفن بدهید اما برای کم کردن سرفه هرچند می‌گوید که سینه‌اش درد می‌کند و از شدت سرفه می‌سوزد نباید دارویی تجویز کرد تا سرفه ادامه داشته باشد و ترشحات با آن بیرون بیایند. این تنها مشکلی است که در برونشیت پیش می‌آید، چون یک بیماری پرسروصداست و انتظار دارند که آنتی‌بیوتیک تجویز شود درحالی‌که اگر برونشیت ساده باشد اصلا به آنتی‌بیوتیک نیاز ندارد. در این مورد باید پدر و مادرها آگاه باشند که اگر یک زمانی با علامت‌هایی که خودشان احساس کردند آنتی‌بیوتیک می‌خواهد مواجه شدند اما پزشک متخصص گفت نیازی نیست؛ بدانند که تشخیص پزشک براین اساس بوده.
شیر مادر در کل پادتن و آنتی‌بادی‌هایی در خود دارد که تا شش ماه اول ایمنی بدن بچه از طریق آن تامین می‌شود. درواقع ایمنی بدن این‌طور است که گاهی به بیماری‌هایی مبتلا می‌شویم که بدن‌مان علیه آن‌ها آنتی‌بادی یا پادتن می‌سازد؛ این‌ها به‌عنوان سلولهای خاطره در گردش خون ما می‌مانند و دفعه بعدی که عامل بیماری بخواهد وارد بدن شود؛ بدن ما با آن مقابله می‌کند اما درباره نوزادان سلولهای خاطره‌ای وجود ندارد. درواقع نوزادان این مدیاتورهایی را که تولید می‌شود از طریق مادر دریافت می‌کنند.
ایمونوگلوبولین‌ها از طریق شیر مادر به نوزاد می‌رسند، بنابراین در شش ماه اول ایمنی بدن نوزاد کاملا از طریق مادر تامین می‌شود؛ در نتیجه نوزادانی که شیر مادر را نمی‌خورند از این فاکتورهایی که از بدن‌شان محافظت می‌کند، محروم می‌شوند.
نکته این‌جاست که در شیر مادر سلول خاطره وجود ندارد؛ سلولهای خاطره‌ای که در بدن مادر هستند پادتن یا ایمونوگلوبولین می‌سازند که این‌ها از طریق شیر مادر به نوزاد می‌رسد و سیستم ایمنی بدن او را تقویت می‌کند. با این وصف قطعا بچه‌هایی که از شیر مادر تغذیه نمی‌شوند این پادتن‌ها و ایمونوگلوبولین‌ها را ندارند، در نتیجه در مقابل بیشتر بیماری‌ها احتمال اینکه مبتلا شوند زیاد است.
این موضوع نه فقط درباره برونشیت که درهمه بیماری‌هایی که بچه یک علامت بیرونی دارد صدق می‌کند. مثلا در برونشیت سرفه و عطسه می‌کند، در بیماری‌های اسهالی که خود اسهال یک علامت بیرونی است، در مشکلی که چشمش ترشح دارد، در تمام بیماری‌هایی که بچه را درگیر می‌کند ما توصیه می‌کنیم کودک را بیرون نبرند. چه مدرسه‌می‌رود و چه مهد کودک در این شرایط نباید برود و باید در خانه بماند.
طبیعتا هرکسی فرزند بیمارش را به مراکز عمومی ببرد بقیه بچه‌ها هم مبتلا می‌شوند. جدای از اینکه در بیماری‌ها بچه‌ها نیاز به استراحت دارند. بخصوص در بیماری مانند برونشیت که قبلا گفتیم داروی خاصی برایش نداریم اما باید سیستم ایمنی این بچه تقویت شود؛ موادغذایی مفید استفاده کند؛ آبمیوه بنوشد و برنامه‌هایی از این قبیل داشته باشد. این‌ها اقداماتی است که ما در خانه می‌توانیم برای کودک انجام بدهیم.
درواقع زمانی که کودکان به عفونت‌های تنفسی دچار می‌شوند اگر نگذاریم به مدرسه بروند یک تیر و دو نشان زده‌ایم؛ اول مانع ابتلای بقیه بچه‌ها شده‌ایم و دیگر اینکه در خانه مواظب آن‌ها بوده‌ایم و تقویت‌شان کرده‌ایم تا سیستم ایمنی بدن خودش به مقابله با این بیماری‌ها بپردازد.
اگر بچه بالای یک‌سال است در درمان‌ها خانگی می‌توان از شربت عسل استفاده کرد. البته ما برای بچه‌های زیر یک‌سال اجازه عسل دادن نداریم اما برای کودکان بالای یک‌سال می‌توان عسل را در آب یا چای ولرم حل کرد و یک تا دو بار در روز به کودک داد تا بنوشد.
مرکبات هم از آن‌جا که حاوی ویتامین C هستند توصیه می‌شوند. در کل ویتامین C سد دفاعی مخاطی بدن را تقویت می‌کند. حالا این سد دفاعی مخاطی کجاست؟ سطح بینی ما، داخل بینی و مجاری تنفسی که ویتامین C این نقاط را تقویت می‌کند. از سوی دیگر چیزی که کلا در مورد عفونت‌های ریوی توصیه می‌شود زینک است.
البته متاسفانه ما امروزه می‌بینیم که زینک بیش از حد در کودکان استفاده می‌شود. درست است که سمی شدن سطح زینک عوارضی ندارد اما ما دوست نداریم زینک در خون کودک در این حد بالا برود. در کل ما توصیه می‌کنیم که بچه‌ها زینک را مصرف کنند اما نه هر روز؛ مثلا دو روز در هفته مصرف کنند تا سیستم ایمنی و سطح دفاعی و مخاطی آن‌ها تقویت شود.
در این شرایط همچنین بهتر است بچه‌ها غذاهای محرک را مصرف نکنند و سراغ غذاهای آب‌پز و گرم مانند سوپ، آبگوشت و مرغ بروند.
سرماخوردگی بر اثر ویروس‌ها ایجاد می‌شود. این ویروس‌ها می‌توانند التهاب را فقط در بینی ایجاد کنند که درواقع همان علائم سرماخوردگی را بروز می‌دهد، در عین حال این ویروس می‌تواند پایین‌تر برود و التهاب را در مجاری تنفسی داخل قفسه سینه یعنی همان برونش‌ها ایجاد کند که می‌شود برونشیت.
درواقع نمی‌توانیم برای سرماخوردگی درباره درمان حرف بزنیم، چون درمانی ندارد؛ مریضی هم که با سرماخوردگی می‌آید، معمولا اگر تب داشته باشد استامینوفن می‌دهیم یا قطره بینی برایش تجویز می‌کنیم؛ بنابراین نمی‌توانیم بگوییم اگر سرماخوردگی درمان نشود به برونشیت تبدیل می‌شود اما می‌توانیم بگوییم اگر مراقب بچه نباشیم و بچه را در معرض سرما خوردن و مریض شدن قرار بدهیم، بخصوص بچه‌های مهد کودکی و خانواده‌های بچه‌داری که رفت‌وآمد زیاد دارند. درواقع این بچه‌ها در معرض سرما خوردگی و متعاقب آن برونشیت هستند.
به همین دلیل ما توصیه می‌کنیم بچه‌ها را به دید و بازدیدها، بخصوص افرادی که از سفر آمده‌اند، نبرید. چراکه تک‌تک ویروس‌هایی که ممکن است آن‌ها با خودشان آورده باشند می‌تواند برونشیت ایجاد کند و حتی بدتر ممکن است عفونت‌هایی ایجاد کند که درمان‌های بسیار سختی دارد و درحالی‌که ممکن است در بزرگ‌ترها با علامت‌هایی مانند تب و سرفه همراه شود این امکان وجود دارد که در بچه‌ها کشنده باشد.آخرین قیمت های بازار ایران را اینجا کلیک کنید.
