سرویس جنگ نرم مشرق - مرکز مطالعات راهبردی بگین سادات در مقاله‌ای به قلم بوراک بکدیل تحلیلگر ترک و عضو اندیشکده‌های آمریکایی گیت‌استون و انجمن خاورمیانه نوشت: مجموعه‌ای از گروه‌های جهادی که در شمال سوریه تحت حمایت ترکیه پنهان شده بودند، در حال تبدیل شدن به نیروی نیابتی دائمی نوعثمانی‌ها هستند. این پیوند همچون یک وصلت آسمانی است. ترکیه و نیروهای جهادی از میثاق ایدئولوژیکی و فرقه‌ای مشترک و اهداف یکسانی برخوردارند. بحث پول و حمایت لجستیکی و همچنین قرابت جغرافیایی در میان است. هر دوی آنها به ماجراجویی در سرزمین‌های دوردست علاقه‌مندند، به ویژه در راستای تحقق آنچه یک آرمان مقدس می‌پندارند.
مخاطبان گرامی، محتوا و ادعاهای مطرح‌شده در این گزارش، صرفاً جهت تحلیل و بررسی رویکردها و دیدگاه‌های اندیشکده‌های غربی منتشر شده است و ادعاها و القائات احتمالی این مطالب هرگز مورد تأیید مشرق نیست.
جولان تروریست‌ها و داعشیان در ادلب
در این گزارش آمده است: «منطقه ادلب» در شمال غرب سوریه در مجاورت ترکیه واقع شده و آخرین پایگاه شورشیان در این کشور جنگ‌زده به شمار می‌رود. ادلب بطور بالفعل به یکی از استان‌های ترکیه تبدیل شده است. لیر ترکیه در آنجا در دادوستدها مورد استفاده قرار می‌گیرد و سازمان‌های دولتی ترکیه خدماتی نظیر خدمات آموزشی، مسکن، و حفظ ایمنی عمومی ارائه می‌دهند. از اوایل سال ۲۰۲۰، دولت ترکیه به بهانه محافظت از پست‌های دیدبانی خود در برابر حملات نظامی سوریه و ایجاد منطقه امن برای آوارگان، منطقه مزبور را تحت کنترل خود دارد.
منطقه عاری از تنش ادلب به‌عنوان یک پناهگاه امن محدود برای داعش حائز اهمیت است. گروه هیئت تحریر الشام مرتباً جنگجویان داعش را دستگیر می‌کند. با این حال، برخی از رهبران داعش همچنان در این منطقه سکونت دارند و منطقه مزبور به‌عنوان ایمن‌ترین دروازه ورود به ترکیه، مقصد مورد نظر بسیاری از جنگجویان سابق داعش و خانواده‌های آنها قلمداد می‌شود.
هیئت تحریر الشام همچنان گروه شبه‌نظامی غالب در شمال غرب سوریه است و حدود ۱۰۰۰۰ جنگجو دارد که اکثراً سوری هستند. هیئت تحریر الشام به دنبال تقویت کنترل خود بر منطقه عاری از تنش ادلب است و به رهبران محلی فشار می‌آورد تا تسلیم اقتدار این گروه شوند. گروه مزبور بدینوسیله می‌خواهد از تبعیت جمعیت منطقه از قوانین شریعت مدنظر خویش مطمئن شود.
هیئت تحریر الشام علاوه بر وضع مالیات برای کسب‌وکارهای محلی، واردات و توزیع بنزین و گازوئیل را در انحصار خود دارد... درآمد این گروه از تجارت سوخت و انرژی ماهیانه حدود ۱ میلیون دلار تخمین زده می‌شود. هیئت تحریر الشام همچنین ظاهراً توزیع کمک‌های بشردوستانه را از طریق نهاد موسوم به دفتر امور سازمانی در کنترل خود دارد. نهاد مذکور توزیع مستقیم کالا توسط سازمان‌های بشردوستانه را به جمعیت محلی محدود می‌سازد. هیئت تحریر الشام همچنین بخشی از این کالاها را در راستای تقویت شبکه‌های تحت حمایت خود مصادره می‌کند.
یکی دیگر از گروه‌های عمده وابسته به القاعده در منطقه ادلب گروه حراس الدین است که حدود ۲۰۰۰ تا ۲۵۰۰ جنگجو دارد. این گروه در پی از دست دادن تعداد قابل توجهی از رهبرانش در سال ۲۰۲۰ تضعیف گردید و تحت‌الشعاع گروه هیئت تحریر الشام قرار گرفته و با گروه مزبور بر سر عضوگیری و کسب اعتبار میان جمعیت محلی رقابت می‌کند.
منطقه ادلب همچنان پناهگاه گروه‌های تروریستی دیگری است که عمدتاً از مبارزان تروریست خارجی تشکیل شده‌اند و در معرض اقتدار هیئت تحریر الشام قرار دارند. این گروه‌ها عبارتند از کتائب خطاب الشیشانی (جنگجویان چچنی)، کتائب توحید و الجهاد (جنگجویان آسیای مرکزی)، و جنبش اسلامی ترکستان شرقی که به حزب اسلامی ترکستان نیز معروف است و ۳۰۰۰ تا ۴۵۰۰ مبارز را در بر می‌گیرد.
حمایت ترکیه از گروه‌های تروریستی ادلب
در ادامه این گزارش آمده است: وضعیت در ادلب در پایان سال ۲۰۲۰ به شرح فوق بود. این گروه‌های جهادی زیر چتر حمایتی ارتش آزاد سوریه قرار دارند. ارتش آزاد سوریه متحد و نیروی رزمی رسمی ترکیه در سوریه است که در سال ۲۰۱۹ به ارتش ملی سوریه تغییر نام داد. ارتش ملی سوریه از سال ۲۰۱۶ توسط ارتش ترکیه تعلیم دیده و مجهز گردیده است.
گروه‌های عرب سنی وفادار به ترکیه به ویرانگری در شمال سوریه، آواره‌سازی صدها هزار نفر از مردم، و ارتکاب روزانه جنایات جنگی متهم شده‌اند. شبه‌نظامیان نیابتی تحت امر ترکیه مقصر بسیاری از قساوت‌های گزارش شده ضد کردهای محلی از جمله اعدام، آدم‌ربایی، تجاوز، غارتگری، و جنایات دیگر هستند.
ظاهراً گروه خودخوانده ارتش ملی سوریه که از جهادگرایان ارتش آزاد سوریه تشکیل شده نیز رویه مشابهی را در پیش گرفته است. بر اساس گزارشی که روز ۱۵ اکتبر ۲۰۱۹ منتشر گردید، عوامل نیابتی افراط‌گرای ترکیه «سوگند خورده‌اند که "خوک‌ها" و "کفار" را می‌کشند، اسرای کرد خود را در مقابل دوربین‌ها به صف کرده‌اند، و در قالب یک ویدئوی تصویری به مردی که با دستان از پشت بسته در کنار یک بزرگراه دراز کشیده بود، چند گلوله شلیک کرده‌اند.»
ترکیه در حال جنایت و تغییرات جمعیتی در سوریه
در شرایطی که بیش از ۲۰۰۰۰۰ نفر طبق آمارهای سازمان ملل آواره شده‌اند، بسیاری از پناه‌جویان ادعا کرده‌اند که نیروهای ترکیه قصد دارند کردها را از سکونت‌گاه‌های پناه‌جویان بیرون کنند و جای آنها را به اعراب وفادار به آنکارا بدهند. نیروهای ترکیه همچنین با شبه‌نظامیان کرد سوری جنگیده‌اند و این شبه‌نظامیان هدف نظامی اصلی ترکیه محسوب می‌شوند.
هافینگتون پست روز ۳۱ دسامبر ۲۰۱۲ نوشت: [ارتش آزاد سوریه] اخیراً ذخایر گندم متعلق به ساکنان حلب را دزدیده و به تجار خصوصی ترکیه‌ای فروخته است، موجودی انبار شرکت‌های دارویی را مصادره کرده و مجدداً به زور به صاحبان‌شان فروخته است، و مدارس را غارت کرده است...
در حومه حلب، ارتش آزاد سوریه یک نیروی پلیس مجری قوانین شریعت راه‌اندازی کرده که کپی پلیس وهابی عربستان است ــ و شهروندان عادی را به تبعیت از قوانین شریعت وادار می‌سازد...
روزنامه‌های لبنانی نظیر الاخبار و السفیر و وب‌سایت اینفووارز متعلق به الکس جونز ویدئوی آزاردهنده‌ای را پخش کرده‌اند که در آن ارتش آزاد سوریه ظاهراً یک کودک ۱۲ ساله را وادار می‌سازد تا سر از تن یک افسر نظامی سوریه جدا کند...
ارتش آزاد سوریه همچنین زیرساخت‌های کشور را هدف قرار داده است. یکی از نیروگاه‌های اصلی واقع در دمشق چند هفته پیش به مدت سه روز از مدار خارج شد و ۴۰ درصد ساکنان شهر بدون برق ماندند.
سازمان عفو بین‌المللی شواهد و مدارکی در خصوص جنایات جنگی نیروهای ترکیه و گروه‌های مسلح سوری تحت حمایت ترکیه در جریان جنگ جمع‌آوری کرده است. این سازمان بر اساس شهادت شاهدان بین روزهای ۱۲ تا ۱۶ اکتبر ۲۰۱۹ گزارش داده که «نیروهای ترکیه از جمله در قالب کشتارهای خودسرانه و حملات غیرقانونی موجب کشته و زخمی شدن غیرنظامیان شده‌اند و برای جان آنها هیچ ارزشی قائل نیستند... اطلاعات دربرگیرنده شواهد و قرائنی در خصوص حملات بی‌ملاحظه ترکیه و گروه‌های مسلح سوری همسو با ترکیه به مناطق مسکونی ــ از جمله یک خانه، یک نانوایی، و یک مدرسه ــ هستند.»
جاه‌طلبی‌های نوعثمانی ترکیه در جنگ داخلی لیبی
مرکز مطالعات راهبردی بسا در بخش دیگری از این گزارش آورده است: هنگامی که جاه‌طلبی‌های نوعثمانی ترکیه این کشور را به سمت جنگ داخلی در لیبی سوق دادند، آنکارا ارتش نیابتی نیمه‌رسمی خود را به این منطقه جنگی جدید اعزام کرد. بنابر گفته سربازرس پنتاگون، ترکیه بین ۳۵۰۰ تا ۳۸۰۰ مبارز سوری را در ازای پرداخت پول طی سه‌ماهه اول سال ۲۰۲۰ به لیبی فرستاد. این اولین گزارش وزارت دفاع آمریکا بود که در آن جزئیات مربوط به اعزام نیرو توسط ترکیه با هدف تغییر مسیر جنگ در لیبی شرح داده شده بود. در گزارش فصلی دیدبان داخلی پنتاگون در خصوص عملیات‌های ضدتروریستی در آفریقا آمده بود که ترکیه به هزاران مزدور که در کنار شبه‌نظامیان مستقر در طرابلس با نیروهای تحت فرماندهی خلیفه حفتر در شرق لیبی جنگیده‌اند، پول پرداخت کرده و شهروندی اعطا نموده است.
اعزام نیروهای نیابتی ترکیه به قره‌باغ
در ادامه همان سال، ترکیه نیروهای جهادی متحد خود را به جنگی فرستاد که از مرزهایش بسیار فاصله داشت و بسیاری تا چند ماه قبل‌تر درباره آن چیزی نشنیده بودند. در ماه اکتبر، پیکرهای بیش از ۵۰ سوری که در جنگ آذربایجان و ارمنستان کشته شده بودند، جهت خاکسپاری به کشور موطن‌شان بازگردانده شد. اینها جزو شبه‌نظامیانی بودند که به نیابت از ترکیه در منطقه مورد مناقشه ناگورنو ـ قره‌باغ جنگیده بودند. یکبار دیگر، رئیس‌جمهور اردوغان اولین رهبر در دنیا بود که در پی بالا گرفتن اختلافات دیرین و وقوع جنگ در قفقاز جنوبی وارد میدان می‌شد. ترکیه همچنین سلاح، به ویژه پهپادهای مسلح، در اختیار آذربایجان گذاشت و نیروهای این کشور را تعلیم داد.
طبق گزارش بنیاد تحقیقاتی آبزرور، جنگجویان سوری بخشی از شرایط موجود و واقعیات میدانی را تشکیل می‌دهند. در این گزارش آمده است: «بسیاری از کسانی که به مناطق در معرض منازعه نظیر لیبی یا اکنون آذربایجان راه پیدا می‌کنند، لزوماً از پیشینه یکسانی با مبارزان، ستیزه‌جویان، اسلام‌گراها، و امثال اینها برخوردار نیستند. آن‌هایی که به نیابت از ترکیه در لیبی می‌جنگند، احتمالاً شبه‌نظامیان کارکشته‌ای هستند که تصویر رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه را به‌عنوان رهبر خودخوانده سنی‌ها تصویر خوشایندی می‌دانند و در حمایت از مانورهای ژئوپلیتیکی آنکارا در منطقه می‌جنگند.» اما جنگجویان حاضر در آذربایجان که ظاهراً توسط پیمانکاران خصوصی استخدام شده بودند، عمدتاً افرادی بودند که در موطن خود گرفتار فقر اقتصادی بودند و میدان جنگ خارجی را یک منبع درآمد شغلی می‌دانستند.
آنکارا به استفاده از عوامل نیابتی علاقه‌مند شده است
این اندیشکده در پایان به نقل از عثمان سرت مدیر پژوهشی مؤسسه آنکارا نوشت: «علیرغم مدت زمانی که صرف شد و هزینه‌ای که ترکیه متحمل شد، تصمیم‌گیرندگان در آنکارا بطور فزاینده‌ای نسبت به استفاده از عوامل نیابتی متمایل شده‌اند. این امر موجب تغییر در روانشناسی و استنباط‌ها شده و فاصله‌گیری چشمگیر از سیاست تاریخی ترکیه مبنی بر اتکا به قوای متعارف را بازتاب می‌دهد. عوامل نیابتی اکنون یکی از بخش‌های مهم منافع امنیتی ترکیه در منطقه استنباط می‌شوند.
| درباره مرکز مطالعات راهبردی بگین سادات: اندیشکده مرکز مطالعات راهبردی بگین سادات (که با نام اختصاری مرکز بسا نیز شناخته می‌شود) بر اساس اعلام این مرکز، یک اندیشکده مستقل و غیرحزبی است که به پژوهش‌های سیاست‌محور درباره امور راهبردی خاورمیانه و جهان می‌پردازد. مطالب منتشره و توصیه‌های سیاستی مرکز بگین سادات برای تصمیم‌گیرندگان ارشد رژیم صهیونیستی در حوزه‌های نظامی و غیرنظامی، تشکیلات امور خارجه و دفاعی، هیئت‌های دیپلماتیک و رهبران جوامع یهودی تهیه می‌شود. این مرکز در سال ۱۹۹۳ توسط دکتر توماس هچت رهبر جامعه یهودیان کانادا به‌عنوان یک اندیشکده مستقل وابسته به گروه علوم سیاسی دانشگاه بار-ایلان اسرائیل تأسیس شد. مرکز مزبور به یاد مناخیم بگین و انور سادات نام‌گذاری شد، دو چهره‌ای که اقدام پیشگامانه‌شان در قالب پیمان صلح مصر و اسرائیل سنگ بنای حل‌وفصل منازعات در خاورمیانه شد. این اندیشکده از حمایت ابتکار مدیترانه‌ای ناتو بهره‌مند است. اعضای این اندیشکده را اندیشمندان راهبردی، کارشناسان دانشگاهی، و «نظامیان» تشکیل می‌دهند و پژوهش‌های تخصصی برای تشکیلات امور خارجه و دفاعی اسرائیل و ناتو انجام می‌دهد. در سال ۲۰۱۷ برخی از اعضای اندیشکده بگین سادات از این اندیشکده جدا شدند و اندیشکده مطالعات راهبردی اورشلیم را تأسیس کردند که آن نیز رویکرد مشابهی در قبال مسائل امنیتی دارد. اندیشکده بگین سادات و اندیشکده مطالعات راهبردی اورشلیم هر دو توسط گِرِگ راسهندلر سرمایه‌دار استرالیایی ساکن ملبورن تأمین مالی می‌شوند. |
