از زمان جنگ جهانی دوم تا به امروز سیاست کلی آمریکا برای ورود به هر نبردی وجود برتری کامل هوایی بوده است. بر این اساس سربازان ایالات متحده در میدان نبرد باید بدون هیچ‌گونه نگرانی به نبرد بر روی زمین بپردازند.
بر همین اساس ارتش آمریکا سرمایه‌گذاری کلانی بر روی یگان‌های هوایی خود اعم از نیروی هوایی ، نیروی دریایی و گارد ملی انجام داد و بر این اساس پرنده‌های آهنی این کشور باید یک نسل از سایر جنگنده‌ها جلوتر باشند. به عنوان مثال ایالات متحده هم‌اکنون جدی‌ترین کاربر جنگنده‌های نسل 5 در دنیا همچون اف-22 و اف-35 محسوب می‌شود.
البته سایر قدرت‌های بزرگ دنیا همچون چین و روسیه نیز در حال طی‌کردن مراحل نهایی عملیاتی‌سازی این جنگنده‌ها هستند اما درنهایت آمریکایی‌ها همچنان تلاش می‌کنند تا این برتری خود را حفظ کنند. با این حال به نظر می‌رسد که در سال‌های گذشته به تدریج یک بازیگر جدید در حوزه هوایی ظهور کرده که نگرانی‌های فراوانی را برای آمریکایی‌ها ایجاد کرده است؛ به خصوص اینکه به‌شدت هزینه کمتری در مقایسه با توسعه جنگنده‌های پرهزینه برای سایر کشورها پرداخت می‌کند.
* وقتی برتری هوایی آمریکا شکسته می‌شود
«ژنرال کنت مکنزی » فرمانده سازمان تروریستی سنتکام چندی پیش در جلسه استماع کنگره سخنانی به زبان آورد که برای بسیاری از ناظران تازگی داشت. وی با اشاره به تهدیدهای روزانه ایران علیه آمریکا در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه آیا آمریکا برتری هوایی خود را در خاورمیانه از دست داده است، گفت: استفاده گسترده ایران از پهپادهای کوچک و متوسط برای عملیات‌های شناسایی و هجومی بدین معناست که برای اولین بار از زمان جنگ شبه‌جزیره کره [اوایل دهه 1950 میلادی] بدون برتری کامل هوایی، عملیات انجام می‌دهیم.
این سخنان برای همه غافلگیرکننده بود چرا که اساساً تصور این بود که ایران فاقد توان هوایی است که بتواند این چنین توان آمریکایی‌ها را تحت تأثیر قرار دهد. تا پیش از این آمریکایی‌ها مهم‌ترین تهدید علیه خود را موشک‌های بالستیک می‌دانستند که به عنوان یک سلاح راهبردی اما ارزان می‌توانست در اختیار کشورهای مخالفشان قرار داده شود. آمریکایی‌ها تلاش فراوانی را به خرج داده‌اند تا بتوانند از طریق راه‌های مختلف این تهدید را مهار کنند. به عنوان مثال بسیاری از کشورهایی که بر خلاف منافع آمریکا در حال توسعه این تسلیحات بودند مورد تحریم‌های گسترده قرار گرفته‌اند و در کنار آن موشک‌های ضدبالستیک گوناگونی برای این کار توسعه یافت. مشهورترین نمونه این تسلیحات سیستم موشکی پاتریوت است که تاکنون به بسیاری از کشورها نیز فروخته شده است. در کنار این برخی از طرف‌ها نیز پروژه‌های مشترکی را با آمریکا در این باره اجرا کرده‌اند. یکی از این پروژه‌ها سیستم موشکی پیکان رژیم صهیونیستی است که نسخه سوم آن هم در حال ورود به صحنه است.
با این حال تجارب نبردهای اخیر نشان داده است که تهدید پهپادها جدی‌تر از آن است که برخی تصور می‌کردند. به عنوان مثال در جریان نبرد ارمنستان و آذربایجان پهپادهای بیرقدار ترکیه که در خدمت ارتش آذربایجان قرار داشتند ضرباتی را به ارتش ارمنستان وارد کردند در حالی که نیروی هوایی این کشور فاقد هر گونه توان جدی برای چنین عملیاتی بود.
در جنگ یمن در برابر ائتلاف متجاوز سعودی هم این پهپادها بوده‌اند که تاکنون توانسته‌اند سرنوشت جنگ را به نفع مردم این کشور عوض کنند، این در حالی است که نیروی هوایی ارتش سعودی یکی از قوی‌ترین یگان‌های پدافندی دنیا را در اختیار دارد.
این ماجرا آنچنان برای متحدان آمریکا حیاتی شده است که در گفت‌وگوهای مشترک آمریکا و رژیم صهیونیستی این ماجرا نیز مطرح شده است.
به عنوان مثال مشاوران امنیت ملی آمریکا و اسرائیل در جریان مذاکرات مشترک خود در اردیبهشت‌ماه در واشنگتن توافق کردند یک کارگروه مشترک به منظور تمرکز بر تهدید رو به‌رشد هواپیماهای بدون سرنشین و موشک‌های هدایت‌شونده ایران ایجاد کنند. این توافق مبتنی بر توسعه سامانه‌های جدید برای مقابله با حملات پهپادها و احتمالاً همکاری دیپلماتیک برای فشار بر ایران است.
تجربه عربستان سعودی به‌خوبی این نکته را به صهیونیست‌ها نشان داده که تا چه اندازه این پهپادها می‌توانند چالش‌زا باشند.
* پهپادهای ایران
ایران اولین تجربیات خود را به عنوان یک کاربر پهپاد مدیون جنگ تحمیلی است؛ زمانی که نیروهای ایرانی بدون هیچ‌گونه کمکی شروع به توسعه پرنده‌های ابتدایی برای شناسایی مواضع نیروی‌های بعثی کردند.
با این حال به موازات برنامه موشکی ایران برنامه توسعه پهپادها نیز به سرعت در حال توسعه بود. ایران در دهه اول قرن بیستم توانست برای اولین بار دست به ساخت پهپادهای رزمی با برد 1000 کیلومتر بزند. این پهپادها در ابتدا برای اموری همچون مرزبانی مورد استفاده قرار می‌گرفتند اما به‌تدریج پای آن‌ها به میادین نبرد نیز باز شد. امروز ایران تبدیل به یک بازیگر قدرتمند در عرصه پهپادی در دنیا تبدیل شده به‌گونه‌ای که پهپادهای ساخت ایران کارنامه درخشانی در میادین از خود نشان داده‌اند.
* محور مقاومت ابتکار عمل را در دست می‌گیرد
یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های آمریکا و رژیم صهیونیستی انتقال فناوری ساخت پهپاد در تمام قلمرو کشورهای عضور محور مقاومت است و این مسأله بارها و بارها در گزارش اندیشکده‌های غربی ذکر شده است.
به عنوان مثال یکی از مهم‌ترین نگرانی‌های رژیم صهیونیستی توان بسیار بالای پهپادی حزب‌الله لبنان است. اساساً حزب‌الله تاکنون چند عملیات مهم و مؤثر نفوذی علیه رژیم صهیونیستی داشته است. اولین مورد از این عملیات نفوذ به سال 2004 میلادی مربوط است. در سال 2006 و همزمان با جنگ 33 روز دو بار پهپادهای انتحاری حزب‌الله به سمت مناطق داخلی فلسطین اشغالی پرتاب شدند.
اما شاید عملیات مهم نفوذ پهپادی حزب‌الله در اکتبر سال 2006 اتفاق افتاده باشد؛ زمانی که یک پهپاد نفوذی حزب‌الله توانست به عمق سرزمین‌های شغالی نفوذ کند و عملیات شناسایی را بر روی بسیاری از مناطق مهم و حیاتی رژیم صهیونیستی انجام دهد. اگرچه این پهپاد در نهایت توسط جنگنده‌های اف-16 رژیم صهیونیستی ساقط شد اما نشان داد که تا چه اندازه سامانه‌های دفاعی این رژیم در مقابل چنین حملاتی آسیب‌پذیر هستند. هم‌اکنون علاوه بر حزب‌الله لبنان جنبش حماس نیز در غزه در حال فعالیت جدی بر روی فعالیت‌های پهپادی است تا بتواند ضربات خود را به این رژیم جدی کند.
فعالیت پهپادی انصارالله در یمن نیز همان‌طور که اشاره شد توانسته تأثیرات فراوانی بر ساختار نحوه مقابله با این ابزار جدید داشته باشد. یکی از مهم‌ترین دلایل توجه به پهپادها از سوی رژیم صهیونیستی قدرت ارتش یمن در هدف قرار دادن زیر ساخت‌های ارتش سعودی با استفاده از پهپادهاست. این در حالی است که عربستان تنها تاکنون موفق شده تا با استفاده از روش‌های پر هزینه و استفاده از موشک‌های «امرام» با این هواپیماها مقابله کند در حالی که واقعاً هزینه چنین حملاتی برای انصارلله به هیچ وجه بالا نیست و به‌سرعت امکان تدارک دوباره آن‌ها وجود دارد.
* تلاش‌ها برای مهار کردن توان پهپادی ایران
به نظر می‌رسد تمرکز بر توان پهپادی ایران در چند جهت متمرکز خواهد بود. ظاهراً عربستان سعودی و رژیم صهیونیستی علاقه فراوانی دارند تا این مسئله در جریان گفت‌وگوهای هسته‌ای در وین برای بازگشت به برجام مطرح شود.
این دو کشور برداشته‌شدن تحریم‌های ایران را یک ضربه اساسی به هرگونه تلاش برای مهار برنامه موشکی و پهپادی ایران می‌دانند. البته با توجه به رویکرد دولت بایدن احتمالاً این تقاضا در این مرحله در اولویت نباشد و در شرایط فعلی بازگشت به برجام اولویت خواهد داشت که البته در این رویکرد نیز ان‌قلت‌هایی مطرح است.
محور بعدی تلاش برای تحریم هرچه‌بیشتر صنایع ایرانی از طریق آمریکاست؛ هم‌اکنون بسیاری از صنایع فعال ایرانی در حوزه موشکی در فهرست تحریمی وزارت خزانه‌داری آمریکا قرار دارند و این احتمال وجود دارد که در آینده صنایع پهپادی ایران نیز هدف تحریم قرار گیرند. به احتمال زیاد این تحریم‌ها در قالب «کاتسا» و برای هدف قرار دادن بخش‌های صنعتی و نظامی ایران رخ دهد.
شاید مهم‌ترین تلاش‌ها در شورای امنیت و با توجه به برخی قطعنامه‌های صادر شده صورت پذیرد. به‌طور مثال، این احتمال وجود دارد که غرب با استفاده از قطعنامه‌های مربوط به تحریم‌های تسلیحاتی یمن، ایران را به شکستن این ممنوعیت‌ها متهم و تحریم‌هایی علیه ایران اعمال کند.
طبیعی است که حتی ممکن است گزارش‌هایی نیز در همین باره به سازمان ملل متحد ارجاع شود تا مجازات‌هایی علیه ایران اعمال شود که این مسئله هوشیاری دستگاه دیپلماسی را می‌طلبد.
در هر صورت همان‌گونه که ژنرال مکنزی در میان سناتورهای آمریکایی بیان کرد قدرت مطلق هوایی آمریکا به وسیله پهپادها در حال شکستن است و آمریکایی‌ها به‌طور حتم تلاش خواهند کرد تا توان ایران را در این حوزه محدود کنند.
جنگ‌های آینده از موشک‌های بالستیک به سمت پرنده‌های بدون سرنشین خواهد رفت و در این میان نبردهای خاورمیانه نیز از این تحول مستثنی نخواهد بود.
