همشهری آنلاین- مریم ورشو: باربارا تاکمن گزارشگر و تاریخ‌نگار آمریکایی و برنده جایزه پولیتزر است. وی در کتاب «آینه‌ای در دوردست» به قرن مصیبت‌بار چهاردهم می‌پردازد. وی در این کتاب از جنگ صد ساله بین فرانسه و انگلستان و هرج و مرجی که درپی وقوع جنگ‌های پیاپی ایجاد شد، جنگ‌های صلیبی، فساد کلیسا، شقاق پاپ، تاراج راهزنان و رنج بی‌پایان مردم، دهقانان و طبقه فرودست جامعه می‌گوید. تاکمن همچنین در بخشی با عنوان «پایان جهان؛ مرگ سیاه» به طاعون اشاره و رفتار مردم را حین و بعد شیوع این بیماری کالبدشکافی می‌کند.
او می‌پرسد پس از طاعون وضع بشر چه تغییری کرد؟ و همین پرسش سبب می‌شود من مخاطب که همزمان با خواندن این فصل درگیر دوران شیوع کرونا هستم از خود بپرسم ما در پساکرونا با چه تغییراتی روبه‌رو خواهیم شد و بنابراین خواننده این کتاب تاحدودی به پاسخ این پرسش خواهد رسید.
وقتی تاکمن در پاسخ به این سوال می‌نویسد: «بی‌درنگ پس از پایان طاعون هیچ دگرگونی بنیادین به چشم نیامد، عرف و عادت‌ها به این آسانی دست‌بردار نیستند» شاید کمی از اوضاع جهان پساکرونا ناامید شویم. چون بیشتر ما اعتقاد داریم تاریخ تکرار می‌شود. بارها همگی در جاهای مختلف خواندیم که بعد از دوران کرونا قدر لحظه‌های دورهمی و معاشرت‌ها و چه و چه را خواهیم دانست اما تاکمن می‌گوید: «آدمیان گذشته را چنان از یاد بردند که گویی هرگز رخ نداده است. آنان زندگی را نابسامان‌تر و شرم‌آورتر از پیش پی گرفتند.»
این روزها که کرونا جولان می‌دهد و یکه‌تاز اخبار جهان شده است، بسیاری از مشاغل و اصناف را هم از رونق انداخته و به تعداد بیکاران افزوده است. اما نگاه ما به این موضوع تک بعدی است و مدام درباره تعطیلی‌ها و بیکاری حرف می‌زنیم؛ به گفته تاکمن، در زمان طاعون هم کاسبی رونق نداشت، اما پول بیشتری در دست‌ها می‌گشت، زیرا دست‌های کمتری باقی مانده بود. پس در این جا سوالی مطرح می‌شود که با تعطیلی این همه صنف قرار است کدام دست‌ها سود بیشتری ببرند؟! غول‌های فروش انواع کالا از طریق شبکه‌ها و برنامه‌های مجازی این روزها چه پول‌هایی به جیب زده‌اند و گردانندگانشان چه سودها که نبرده‌اند!
همچنین در جایی از کتاب که به شیوع موج چهارم طاعون اشاره شده، آمده است که « پول بورژوازی برای نویسندگان و سرایندگان مخاطبان تازه‌ای پدید آورد و به‌واسطه خرید کتابها به مشوق ادبیات بدل شد. در پاریس هزاران نسخه بردار به کار گماشته شدند تا پاسخگوی نیاز بیست و پنج دکان و دکه کتابفروشی باشند». خواندن همین مطالب کافی است متوجه شویم که چقدر رفتار آدمیان در شرایط یکسان اما در قرنهای متفاوت شبیه یکدیگر است. ما نیز در دوران کرونا با افزایش آمار مطالعه و استقبال مردم از کتابخوانی رو به رو هستیم.
کرونا همچنین آمار افسردگی و پرخاشگری را بالا برده است. نکته قابل توجه در کتاب آینه‌ای در دوردست اینجاست که تاکمن به این موضوع هم اشاره می‌کند و شاید این بهترین ویژگی این نویسنده زن است که از هیچ جزییاتی غافل نمی‌ماند. زیرا در این‌باره طبق اسناد معتقد است که انسان شریرتر، آزمندتر، مال اندوزتر و ستیزه‌جو و پرخاشگرتر از پیش شده بود. طاعون نگرانی و التهاب و ناامیدی فراوانی نیز پدید آورد، به جابه‌جایی نیروی کار شتاب بخشید و دشمنی بین فقیر و غنی را عمیق‌تر کرد.
کتاب آینه‌ای در دوردست مصائب قرن چهاردهم را برابر ما عریان می‌کند، اما آنچه برایم با خواندن این کتاب غم‌انگیز بوده، این است که احساس می‌کنم ماهنوز درگیر رنج‌هایی هستیم که اروپا از قرن چهاردهم آنها را پشت سر گذاشته تا به جایگاه کنونی رسیده و شاید همین عقب‌ماندگی و درجا زدن به‌ویژه کشورهای خاورمیانه در تاریخ سبب شده که به قول نشاط حمدان، شاعر عرب، شغل ما هنوز مردن است!
در هرصورت اگر می‌خواهید تاریخ اروپا را بیشتر بشناسید کتاب آینه‌ای در دوردست را که نشر ماهی آن را منتشر و حسن افشار ترجمه کرده است، بخوانید. تا از آینه این کتاب تصویر آدم‌هایی را ببینید که به‌خاطر بی‌کفایتی حاکمان و پادشاهان دوران خود چگونه به ورطه نابودی افتادند.
