از نیمه دوم سال ۹۱ که دوره رکود ۵ ساله بخش مسکن آغاز شد و بخشی از آن نیز همزمان با وزارت عباس آخوندی در راه و شهرسازی بود، یکی از برنامه‌هایی که در دستور کار دولت یازدهم قرار گرفت، حمایت از خریداران مسکن و تقویت سمت تقاضا بود.
در همین راستا و با توجه به ثبات قیمتی که در فاصله سال‌های ۹۱ تا نیمه نخست ۹۶ در بخش مسکن ایجاد شده بود، صندوق پس‌انداز مسکن یکم به عنوان سیاست پس‌انداز برای خانه دار شدن مردم در خرداد ۹۳ راه اندازی و اولین حساب به همین منظور با حضور وزیر راه و شهرسازی سابق، افتتاح شد.
اگرچه با توجه به وجود تورم عمومی در فضای اقتصادی کشور که درنتیجه بخش مسکن از آن اثر می‌پذیرد و همچنین بالا بودن هزینه تمام شده پول در شبکه بانکی ایران به دلایلی مختلف، برخی کارشناسان سیاست تأمین مالی مسکن در ایران از طریق سیستم پس‌انداز را توصیه نمی‌کردند، اما با توجه به پیش بینی طولانی بودن دوره رکود مسکن در نیمه نخست دهه ۹۰، صندوق پس‌انداز مسکن یکم توانست بیش از نیم میلیون نفر را در سراسر کشور خانه دار کند.
این صندوق در تهران به متقاضیان فردی که یک سال ۴۰ میلیون تومان پس‌انداز می‌کردند، ۸۰ و زوجینی که ۸۰ میلیون تومان از منابع خود را یک ساله نزد بانک تخصصی بخش مسکن سپرده گذاری می‌کردند، ۸۰ میلیون تومان تسهیلات می‌داد.
نرخ سود این تسهیلات در ماه‌های نخست راه اندازی ۱۴ درصد بود و سپس به تدریج به ۱۳ درصد، ۱۱ درصد، ۹ درصد و نهایتاً به ۸ درصد در سایر مناطق شهری و ۶ درصد در بافت‌های فرسوده کاهش پیدا کرد. اقساط این تسهیلات برای وام زوجین (۸۰ میلیون تومانی) کمتر از یک میلیون تومان (۹۷۴ هزار تومان) بود که جذابیت زیادی برای دریافت کنندگان این تسهیلات ایجاد می‌کرد.
ضمن اینکه تا کنون آمار دقیقی از تعداد تسهیلات پرداخت شده از محل این صندوق اعلام نشده و آخرین آمار مربوط به گزارشی است که مرحوم ابوالقاسم رحیمی انارکی مدیرعامل سابق بانک عامل بخش مسکن در اواخر پاییز ۹۸ اعلام کرد؛ بر اساس آنچه رحیمی انارکی گفت: ۶۵۰ هزار نفر در این صندوق ثبت نام کرده بودند که ۱۱۰ هزار نفر از آنها از دریافت آن انصراف دادند.
عمر بیش از ۵ سالۀ صندوق پس‌انداز مسکن یکم با فراز و نشیب‌های زیادی روبه‌رو و شایعات متعددی در خصوص ورشکستگی‌های چند باره آن به دلیل ناترازی در منابع و مصارف صندوق، مطرح شد؛ حتی در اواخر عمر این صندوق، مقرر شد بخشی از اقساط بازگشتی مسکن مهر که در سال ۹۱ با امهال ۱۰ ساله مواجه شده بود، به صندوق مسکن یکم منتقل شود؛ اما با اتمام دوره تشکیل صندوق مسکن یکم، خبری از سرنوشت اقساط بازگشتی تسهیلات خط اعتباری ۵۵ هزار میلیارد تومانی مسکن مهر نیست.
عضو هیئت مدیره بانک مسکن: عمر صندوق پس‌انداز مسکن یکم به اتمام رسید
محمدحسن علمداری عضو هیئت مدیره بانک تخصصی بخش مسکن در گفت‌وگویی با تأیید توقف فعالیت صندوق پس‌انداز مسکن یکم و ثبت نام جدید در آن، گفت: دیگر در این صندوق، افتتاح حساب جدید نداریم؛ بانک مرکزی مدت فعالیت صندوق مسکن یکم را ۵ ساله تعیین کرده بود که عمر آن در خرداد ۹۹ به اتمام رسید ولی بانک یکی دو ماه هم بعد از آن همچنان حساب جدید افتتاح می‌کرد.
وی افزود: با این حال هم سقف تعداد تسهیلات قابل اعطا که در این مدل پیش بینی شده بود و هم سقف زمانی آن به اتمام رسیده بود؛ از همین رو بانک مرکزی اعلام کرد این صندوق دیگر فعالیتی نداشته باشد.
علمداری ادامه داد: تمام کسانی که تا پیش از این ثبت نام کرده ولی تسهیلات را دریافت نکرده بودند، بدون استثنا هر زمانی که به بانک مراجعه کنند، می‌توانند این وام را بر اساس همان مدل دریافت کرده و ما متعهد به پرداخت این تسهیلات به آنها هستیم.
این مقام مسئول در شبکه بانکی درباره اینکه آیا با توجه به توقف فعالیت صندوق مسکن یکم، سرنوشت اقساط بازگشتی مسکن مهر مشخص شده یا خیر؟، گفت: در کنار امهال ۱۰ ساله اقساط بازگشتی مسکن مهر، ۳ وظیفه به بانک عامل بخش مسکن تکلیف شد؛ بخشی از آن برای صندوق پس‌انداز مسکن یکم در نظر گرفته شد که عمدتاً به تک ر قمی شدن نرخ سود وام مسکن یکم کمک کرد؛ بخش دوم اقساط بازگشتی، به تکمیل واحدهای باقی مانده مسکن مهر اختصاص داده شد و سبب شد تا سقف وام مسکن مهر به ۵۰ میلیون تومان در پردیس و ۴۵ میلیون تومان در سایر شهرها افزایش یافت.
وی تصریح کرد: باقی مانده اقساط بازگشتی مسکن مهر پس از این دو وظیفه، به پرداخت ۴۰ هزار فقره وام مسکن به بازنشستگان کشوری، لشکری و تأمین اجتماعی با مصوبه مجلس اختصاص یافت.
علمداری یادآور شد: تیر ماه سال آینده (۱۴۰۱) امهال ۱۰ ساله خط اعتباری مسکن مهر به اتمام می‌رسد و باید شروع به بازپرداخت اقساط این خط اعتباری به بانک مرکزی کنیم.
وی درباره اینکه آیا اعطای تسهیلات مسکن بازنشستگان آغاز شده؟ خاطرنشان کرد: قرار است اعطای این وام به ذیل طرح اقدام ملی مسکن منتقل شده و وزارت راه و شهرسازی تفاهم نامه‌ای در این خصوص با وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به امضا برساند تا این تسهیلات، به وام ساخت تبدیل شود.
عضو هیئت مدیره بانک تخصصی بخش مسکن گفت: قرار است در طرح اقدام ملی وام ۱۰۰ میلیون تومانی پرداخت شود که با توجه به اینکه وام مسکن بازنشستگان، ۴۰ میلیون تومان است، ۴۰ درصد این تسهیلات به صورت یارانه‌ای از این محل و مابه‌التفاوت آن تا ۱۰۰ میلیون تومان با نرخ مصوب شورای پول و اعتبار به بازنشستگان اعطا شود.
به گفته علمداری، مسئولیت تعیین نحوه پرداخت این تسهیلات با صندوق بازنشستگی و وزارت رفاه است و بانک، صرفاً عامل اعطای آن به بازنشستگان خواهد بود.
