بیست میلیون، سی میلیون و حتی پنجاه میلیون تومان؛ اگر این روزها به فروشگاه‌های خرید لوازم کامپیوتری سری بزنید، چنین اعداد و ارقامی را برای حافظه‌های SSD و هارد دیسک مشاهده می‌کنید. قیمت این قطعه‌ها در کمتر از یک هفته، به طرز سرسام‌آوری بالا رفته و احتمالا با روند رو به رشد تقاضاها به همین روند ادامه می‌دهد. ولی واقعا دلیل گرانی SSD و کمیابی آن در بازار کشورمان چه بوده است؟
همه چیز به یک رمزارز خاص برمی‌گردد؛ کوینی به اسم چیا CHIA که بر خلاف ارزهایی مثل بیت‌کوین و اتریوم و ... برای ماین شدن فقط به حافظه‌های SSD و هارد دیسک تکیه می‌کند. این یعنی استخراج این رمزارز ۱۰۰۰ دلاری، هم هزینه برق کمتری دارد و هم نیازی به خرید تجهیزات گران‌قیمتی مثل کارت‌های گرافیکی گیمینگ و دستگاه‌های ماینر وجود ندارد.
تب ماینینگ چیا کوین کم کم دارد بین علاقه‌مندان حوزه رمزارزها فراگیر می‌شود و با وجود این مسئله، بازار با افزایشی ناگهانی در تقاضای SSD روبرو شده و همین سبب شده که گرانی SSD و کمیابی این حافظه‌ها به یکی از چالش‌های بازار تبدیل شود.
حالا سؤال اینجاست که آیا این چالش ادامه‌دار خواهد بود و قیمت SSD از این هم فراتر خواهد رفت، یا اینکه بازار و متولیان آن می‌توانند قیمت‌ها را کنترل کرده و از گرانفروشی جلوگیری کنند؟
رییس اتحادیه فناوران رایانه تهران در گفتگو با دیجیاتو می‌گوید با اینکه کلیه کالاهای آی‌تی محور چیزی بین ۱۵ تا ۲۰ درصد و یا شاید حتی در برخی کالاها با درصدهای بیشتر کاهش قیمت داشته‌اند اما حافظه‌های SSD و برخی هارددیسک‌های قرمز و بنفش (که مشخصات قوی‌تری دارند و عمدتا مصارف خانگی ندارند) گران شده است. «محمد فرجی» علت این گرانی را مانند تمامی کارشناسان این حوزه مربوط به رمز ارز CHIA می‌داند و تاکید دارد که این رشد قیمت در بازار جهانی رخ داده و فقط مربوط به ایران نیست: «در برخی کشورها رشد قیمت تا چند صد درصد هم بوده است.»
فرجی می‌گوید در حال حاضر تجار بسیاری هستند که به دنبال وارد کردن هارد دیسک‌های SSD هستند اما اصلا محصولی در دبی یا سنگاپور و سایر کشورها که تأمین‌کننده بازار یافت نمی‌شود:
«خیلی از تجار قصد دارند این کالاها را وارد کنند اما تقاضا در دنیا بسیار بالا رفته و عرضه کم بوده و دنیا با کمبود کالا مواجه است.»
فرجی می‌گوید سیستم رمز ارز CHIA و بازگشت سرمایه سریع‌تر و فوت و فن ساده‌تری که دارد باعث شده تا خیلی‌ها به این موضوع کشیده شوند:«هزینه برق کمتر و دیگر موارد هم باعث جذابیت این بازار برای فعالان حوزه رمز ارز شده است.» او می‌گوید هاردهایی که برای این رمز ارز نیاز است هاردهای زیادی در بازار نیستند: «شاید کمتر از ۵ درصد هاردهای داخل بازار به درد استخراج رمز ارز می‌خورد و طبیعتا این تعداد کم نیازمند پاسخگوی بازار نیست و افزایش قیمت در ایران هم‌راستا با قیمت جهانی است.»
فرجی در پاسخ به این پرسش که پس آیا معتقد است که گرانفروشی خارج از منطقی در بازار رخ نمی‌دهد می‌گوید که نمی‌توان به این مساله گرانفروشی گفت:
«وقتی موضوعی در دنیا پیش می‌آید، نمی‌توان به آن گرانفروشی گفت. کمپانی‌های معدودی در دنیا این قطعات را می‌سازند و حالا با روی کار آمدن این رمز ارزها، احتمالا این برندها هاردهای بیشتری تولید می‌کنند. اگر تولید کارت گرافیک برای استخراج رمز ارزهای مرسوم کاری پیچیده است، تولید هارد آن پیچیدگی‌های خاص را ندارد و احتمالا به زودی شاهد رشد تولید آن در سطح جهانی خواهیم بود.» فرجی پیش بینی می‌کند طی چند ماه آینده قیمت این قطعات حالت منطقی‌تری به خود بگیرد و از نرخ‌های نجومی فعلی رهایی پیدا کند.
فرجی می‌گوید دیگر کالاهای آی‌تی محور در بازار با اینکه دلار شاید ده درصد کاهش قیمت داشته اما کالاهایی در بازار وجود دارند که ۲۵ درصد قیمتشان کمتر شده است:
«با این وجود حافظه‌های SSD اصلا دخلی به ماجرای نرخ ارز ندارند و مانند لپتاپ‌های گران قیمت و سرفیس‌بوک و مک‌بوک که بیشترین کاهش قیمت را داشتند، به هیچ وجه کاهش قیمت نداشتند.»
رییس اتحادیه فناوران رایانه تهران تاکید دارد که تکنولوژی تولید این دستگاه‌ها تنها در دست چند کشور است و ایران هم به هیچ‌وجه فناوری تولید این محصول را ندارد و از همین رو بعید است که واردات آن به بهانه تولید داخلی با خللی مواجه شود:
«هرچند باید بگویم تجار چندان از گران شدن فعلی منتفع نیستند و بیشتر مغازه‌داران هستند که هاردهای از قبل خریداری شده را در دست دارند چرا که همانطور که گفتم خرید کالا از بازارهای کشورهای اطراف برای تجار کاری سخت شده است.»
«سید امید علوی» نایب رئیس کمیسیون رمز ارز نصر کشور در گفتگو با دیجیاتو از دلایل هجوم مردم به سمت حافظه‌های SSD و هارد دیسک می‌گوید و بر این عقیده است که کوین‌های مبتنی بر فضاهای ذخیره‌سازی، به دلیل عدم تمرکز روی بحث نگهداری داده بین مردم جذابیت پیدا کرده‌اند. همین هم باعث شده که به یک‌باره هجوم بسیار وسیعی از سمت ماینرها به سوی این کوین‌ها صورت بگیرد:
«یک سری کوین آمده که در قبال در اختیار گذاشتن فضای هارد، به ماینر پاداش می‌دهند. همین موضوع باعث شده که این مسئله برای مردم جذابیت پیدا کند. تا جایی که اطلاع دارم دو سه ارز مجازی دارند روی این مسئله کار می‌کنند که از نظر من عدم تمرکز روی بحث نگهداری داده یکی از دلایل جذابیت این کوین‌ها برای مردم بوده است.»
علوی در پاسخ به این سؤال دیجیاتو که آیا با توجه به اوضاع کشور ماینینگ رمزارزهایی مثل چیا کوین می‌تواند مقرون به صرفه باشد یا خیر، می‌گوید که هنوز برای پاسخ به این پرسش زود است. اما به خاطر کم مصرف بودن ماینینگ این رمزارزها طبیعتا استقبال از آن زیاد خواهد بود و این نگرانی وجود دارد که از دیتاسنترهای دولتی و خصوصی برای استخراج این ارزها سوء استفاده‌هایی هم در آینده انجام بگیرد.
علوی به دیجیاتو می‌گوید مزایایی در استخراج این نوع رمزارز به وجود آمده که ماینرها را ترغیب به استفاده از آنها کرده، هرچند به گفته او ، استخراج مداوم رمزارز چیا به وسیله یک حافظه SSD با ظرفیت ۵۱۲ گیگابایت می‌تواند عمر آن را به ۴۰ روز کاهش دهد. در حالت عادی عمر چنین حافظه‌ای ۵ تا ۱۰ سال است. با این حال علوی می‌گوید فعلا مزایای آن بیشتر به چشم آمده است:
«هزینه برق ماینینگ این رمز ارزها خیلی پایین‌تر است چرا که مصرف هارد و SSD طبیعتا به اندازه استفاده از منابعی مثل سی پی یو و جی پی یو و غیره نیست و بنابراین روی مصرف کلی برق اثر محسوسی نمی‌گذارد و روی کنتورها هم نمی‌توان آن را ردیابی کرد. با توجه به همین احتمالا باید منتظر باشیم که دیتاسنترهای دولتی و خصوصی برای همین موضوع مورد استفاده یا حتی سوءاستفاده هم قرار بگیرند. در کل به صرفه بودن یک چیز مقطعی است. از آنجا که این مسئله به تازگی راه افتاده، خیلی نمی‌شود در موردش با قطعیت صحبت کرد و باید ببینیم که در آینده اوضاع به چه صورت پیش می‌رود. اما در هر صورت مسئله جذابیت دارد و مردم به سمت آن هجوم برده‌اند.»
علوی راه‌اندازی فارم‌های SSD و هارد دیسک برای استخراج رمزارز چیا در کشور را هم دور از انتظار نمی‌داند. هر چند که به عقیده او باید برای اتفاق افتادن این موضوع کمی صبر کرد: «این موضوع کمی زمان می‌برد چرا که بازار از قبل یک تقاضایی را پیش‌بینی کرده و نسبت به آن واردات را انجام می‌دهد. الان هم اگر دقت کنید یک حجم زیادی از هارد از بازار کم شده و این باعث شده که قیمت‌ها افزایش داشته باشند. در حال حاضر نمی‌توانیم با قطعیت راجع به این موضوع صحبت کنیم ولی اگر هارد در بازار به اندازه کافی تأمین شود احتمال راه‌اندازی فارم هم وجود خواهد داشت.»
«سعید حسینی» مدیر فروشگاه اینترنتی لیون کامپیوتر به عنوان یکی از فروشندگان عمده حافظه‌های SSD و هارد دیسک که در زمینه دستگاه‌های ماینینگ نیز فعالیت دارد، از دیگر افرادی است که در گفتگو با دیجیاتو از وضعیت گرانی SSD و هارد دیسک در بازار سخن می‌گوید و اعلام می‌کند که این گرانی دلایل مختلفی دارد که فقط «افزایش تقاضا» و «کم بودن موجودی» عاملش نیستند.
حسینی در تشریح دلایل رسیدن بازار هارددیسک به این نقطه به دیجیاتو می‌گوید:
«از اوایل سال ۹۸ به خاطر مسائلی مثل کارت‌های بازرگانی و حواشی آن و بعدا در سال ۹۹ به خاطر مسئله کرونا، کاهش واردات و جلوگیری خروج ارز از کشور، واردکنندگان عمده آرام آرام تصمیم گرفتند که واردات خود را کمتر کنند. برای همین واردات در سه ماهه آخر سال ۹۹ هم به میزان قابل توجهی کمتر شد. از طرف دیگر خیلی از کالاها هم به خاطر عدم اختصاص دلار نیمایی در گمرک گیر کرده بودند یا اصلا اجازه نمی‌دانند کسی از ایران ارز خارج کند. این باعث شد که کالا به صورت جسته و گریخته وارد ایران بشود.»
حسینی می‌گوید گرانی‌های پی در پی و در کنارش کاهش قدرت خرید مردم، باعث شده که وارد کنندگان هم کمتر ریسک کرده و کالای کمتری را به کشور وارد کنند. همین کاستن از واردات کالا هم سبب می‌شود که با افزایش ناگهانی تقاضا برای یک کالای خاص، قیمت آن به طور ناگهانی افزایش پیدا کند:
«در ادامه مشکلات واردکننده‌ها، کالاها هم آنقدر گران شدند که تعداد خریداران خود به خود کاهش پیدا کرد. یعنی گرانی آنقدر زیاد شد که روی کاهش تعداد خریداران اثر بزرگی به جا گذاشت. در نتیجه کالاهایی مثل هارد که مصرف متوسط یا کم دارند هم به تبع وارداتشان در کشور کم شد و همین باعث شد که بازار و واردکننده فقط به میزان نیاز بازار واردات انجام بدهد. یعنی میزان واردات به اندازه‌ای باشد که تقاضاهای کمی که وجود دارند را پاسخ بدهد، نه چیزی بیشتر. حالا وقتی یک تقاضای غیر عادی مثل هارد و SSD به میزان زیادی در کشور ایجاد می‌شود، این کالاها مثل بمب می‌ترکند و گران می‌شوند.»
مدیر لیون کامپیوتر در پاسخ به این سؤال دیجیاتو که آیا دلیل گرانی SSD فقط کمبود این قطعات در بازار بوده یا عواملی دیگری هم در آن دخیل بوده‌اند؟ می‌گوید:
«از وقتی خبر کوین چیا و مزایای ماین کردنش در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی پیچید، بسیاری شروع کردند به تماس گرفتن با فروشگاه‌های اینترنتی و درخواست خرید SSD دادند. این تماس‌ها چه با لیون کامپیوتر و چه فروشگاه‌های دیگر، رفته رفته بیشتر شد و کار به جایی رسید که تقاضای خود همکاران ما برای خرید SSD افزایش پیدا کرد. اینجا شرایطی پیش آمد که یک سری همکارها به متقاضی‌ها SSD هایشان را فروختند اما یک سری دیگر، این کار را نکردند و برای خودشان نگه داشتند.
همه این‌ها دست به دست هم داد تا قیمت SSD به یک باره افزایش پیدا کند. آیا تقاضای بازار زیاد شده بود؟ بله، ولی این افزایش تقاضا فقط تا حدی روی قیمت قطعه تأثیر داشت. بخش بزرگی از این افزایش قیمت به خاطر تصمیم خود فروشندگان و همکاران ماست.»
حسینی می‌گوید که طی بازه‌ای کمتر از یک ماه، تقاضای SSD و هارد دیسک در فروشگاهی مثل لیون کامپیوتر با ده برابر افزایش مواجه بوده اما در نهایت همه چیز به آینده رمز ارز چیا کوین بستگی دارد. در واقع اگر این ارز دیجیتالی در آینده هم روند رو به رشد خود را ادامه بدهد، وضعیت بازار SSD و هارد دیسک به همین منوال خواهد بود و شاید با گرانی‌های بیشتری هم مواجه باشیم:
«پیش‌بینی من با توجه به تجربه‌ای که از سال ۹۰ در فروش تجهیزات ماینینگ دارم این است که همه چیز به آینده کوین چیا بستگی دارد. دلار و مسائل دیگر ارتباط زیادی با وضعیت قیمت SSD در آینده ندارند. اگر سوددهی رمزارز چیا پنج برابر بشود، از نظر من قیمت SSD هم پنج برابر می‌شود. اما بر عکس، اگر چیا کوین آینده خوبی نداشته باشد بازار SSD ها هم به شدت افت می‌کند.»
در هر صورت، فعلا تب ماینینگ رمزارزهایی مثل چیا کوین به تازگی در ایران و جهان فراگیر شده و علاقه‌مندان بسیاری به سراغش رفته‌اند. هر چند که وضعیت آینده این رمز ارز نامعلوم است و هر روز اخبار ضد و نقیضی از آن به گوش می‌رسد. به طور مثال طبق گزارش یک وب‌سایت چینی، استخراج مداوم رمزارز چیا به وسیله یک حافظه SSD با ظرفیت ۵۱۲ گیگابایت می‌تواند عمر آن را کاهش دهد.
نظر شما چیست؟ آینده این رمزارز را چطور می‌بینید و فکر می‌کنید وضعیت گرانی SSD و هارد دیسک تا چه موقع ادامه پیدا می‌کند؟ حتما نظرات خود را با ما در میان بگذارید.
